Το δικό μας συνεχίζεται ταξίδι σε δέκα στάδια να ανιχνεύσουμε και να ανακαλύψουμε τα κύρια γεγονότα που έχουν χαρακτηρίσει την ιστορία του Φαρμακείου.

Η διαδρομή θα είναι το θέμα του προβολή «Ο φαρμακοποιός: γέννηση ενός επαγγέλματος. Ταξίδι σε μια χιλιετή ιστορία» με περιεχόμενο που επιμελήθηκε συντακτικό επιτελείο των Farmacia News και Tema Farmaciaεκτίθεται στο Cosmofarma 2022 (πλατεία Innovasoft, αίθουσα 30).

Μετά το πρώτο στάδιο, αφιερωμένο στην προέλευση, σε αυτό το άρθρο ανακαλύπτουμε τοΑρχαία εποχήπου θέτει τις βάσεις για τη σύγχρονη Φαρμακολογία. Η Ελλάδα και η Ρώμη είναι και οι δύο κοιτίδες νέας φαρμακοϊατρικής γνώσης, να αναπτύξουν τις σκέψεις και τις αρχές των αρχαίων πολιτισμών και να εισάγουν βότανα, φάρμακα και φάρμακα. Έτσι ξεκινάει σύγχρονη, πιο επιστημονική ιατρική, επίσης χάρη στη διάδοση κειμένων, ορόσημα στην ιστορία της φαρμακολογίας και της τοξικολογίας.

Αρχαία Ελλάδα

Κληρονομεί γνώσεις για φάρμακα από προηγούμενους ανατολικούς πολιτισμούς, ειδικά από αιγυπτιακά θεραπευτικά μέσα. Στοιχεία αυτού βρίσκονται στα αποσπάσματα από την Ιλιάδα και την Οδύσσεια σχετικά με τις θεραπευτικές επιδράσεις διαφόρων φυσικών ουσιών, που ορίζονται ως ευεργετικές, ικανές να θεραπεύσουν μια νοσηρή ή τοξική κατάσταση, σύμφωνα με τέλος pármakon, που χρησιμοποιούνταν στην αρχαία Ελλάδα ακριβώς με αυτή τη διπλή αξία. Μάλιστα, διαβάζουμε στην Οδύσσεια: «….η γη που δίνει σιτηρά παράγει πολλά φάρμακα, πολλά καλά και ανακατεμένα με τα οποία πολλά είναι θανατηφόρα…» [1]. Μια έννοια που εφαρμόζεται καλά από Ασκληπιός, γιος του Απόλλωναως εκ τούτου, είναι σε θέση να χορηγήσει τη ζωή ή το θάνατο με φυσικές θεραπείες θεωρείται ο θεός της ιατρικήςσυχνά απεικονίζεται να κρατά ένα ραβδί πάνω στο οποίο είναι κουλουριασμένο ένα φίδι: αυτό το ραβδί είναι σήμερα σύμβολο φαρμακοποιών και ιατρικής βοήθειας.

Οι αρχαίοι Έλληνες, λοιπόν, άξιζαν το γέννηση της τοξικολογίας ως επιστήμης, λόγω του όγκου των γνώσεων που συγκεντρώθηκαν για την τοξική πτυχή των ναρκωτικών. Έρχεται μια σημαντική ώθηση στη φαρμακευτική αγωγή Ιπποκράτης (460-377 π.Χ.)με καταγωγή από το νησί Cos, γνωστό στην ιστορία ως «πατέρας της ιατρικής» και πρώτος διερμηνέας της σύγχρονης ιατρικής. Ο Ιπποκράτης καινοτομεί, με έναν ορισμένο τρόπο, τη φαρμακολογία: του αξίζει τα εύσημα που καθιέρωσε μια σχέση μεταξύ θεραπείας και θεραπευτικής εφαρμογής. Στα γραπτά του Corpus hippocraticum Ο Ιπποκράτης όχι μόνο εκθέτει για πρώτη φορά με ορθολογικό και συστηματικό τρόπο την κανόνες για τη συλλογή φυτικών φαρμάκων όπως μπελαντόνα, όπιο, μέντα, λε κανόνες για την παρασκευή φαρμάκων σε μορφή και ουσία (σκόνες, χάπια, αφεψήματα, διαβροχές, αφεψήματα, αφεψήματα βοτάνων που στη συνέχεια αφιερώνονται στη σύνθεση αλοιφών, κομπρέσες, τριβές, κλύσματα, γαργάρες και υποκαπνισμοί), αλλά, επιπλέον, ταξινομεί τα φυτά κατά αποτέλεσμα, ή σε καθαρτικά, εμετικά, διουρητικά και τις μεθόδους χρήσης τους. Δηλαδή, περιγράφει τη πιθανή σχέση μεταξύ αιτίας (ασθένειας) και αποτελέσματος (οφέλους) στο σώμα, το οποίο πίστευε ότι αποτελείται από τέσσερα χιούμορ: αίμα, χολή, υπόφυση και τραχύ, χιούμορ που, στη θεωρία του, υπέστησαν παραλλαγές και αλλοιώσεις που προκαλούν ασθένεια. Η απέλαση των διεφθαρμένων χιούμορ ήταν το καθήκον του φαρμάκου, με μεταβλητή δράση ανάλογα με τις ευαίσθητες ιδιότητες και τη δομή του ίδιου του φαρμάκου.

Η επιστημονική συμβολή του φιλόσοφος Θεόφραστος (370-286 π.Χ.). Γεννημένος στην Ερεσό, στη Λέσβο, μετακόμισε στην Αθήνα, όπου ήταν μαθητής του Αριστοτέλη. ανάμεσα στα πολλά γραπτά που του αποδίδονται, τον θυμούνται κυρίως για το βιβλίο “Of the Stones” (314 π.Χ.), η πρώτη πραγματεία για τη γεωλογία στην ιστορία, και για την “Historia Plantarum” (320 π.Χ.) όπου περιγράφονται για παράδειγμα τα αποτελέσματα της παπαρούνας, του κώνειου, του μανδραγόρα, του εμετικού ελλεβόρου και απεικονίζονται οι μέθοδοι λήψης λατέξ, ρητινών και βάλσαμων από τα φυτά ή οι μέθοδοι συντήρησης φαρμάκων. Το κείμενο θεωρείται σήμερα «όχι μόνο μια αναλυτική και τακτική ταξινομική απόπειρα, αλλά και μια αληθινή πραγματεία για τη φυτοθεραπεία” [2]: μια προσμονή, εν ολίγοις, της «materia medica» της κλασικής εποχής.

Σύγχρονοι του Θεόφραστου είναι, τέλος, ο Ερασίστρατος, η Μαντία Ηροφίλεως, ο Δημήτριος της Απάμειας, ο Κλεόφαντος, η Ασπασία, ο Ικέσιος, ο Ηρακλείδης του Τάραντα, ο Ζήνων ο Λαοδικείας, μερικοί από τους φαρμακολόγους της Ιατρικής Σχολής της Αλεξάνδρειας, που θεωρούνται οι σημαντικότεροι στον κόσμο.

αρχαία Ρώμη

Σε αυτήν την εποχή, ο αριθμός των γνωστών φαρμακευτικών φαρμάκων αυξήθηκε και μας παρέδωσε ένας σύγχρονος του Πλίνιου του Πρεσβύτερου, Διοσκουρίδης του Αναζάρμπα. Από τους μεγαλύτερους φαρμακολόγους της εποχήςείναι ο συγγραφέας των πέντε βιβλίων “On Materia Medica”το πρώτο κορυφαίο κείμενο για τη φαρμακολογία και τη φαρμακογνωσία, που περιέχει τα ονόματα των ειδών των τριών φυσικών βασιλείων που χρησιμοποιούνταν εκείνη την εποχή. Στο πρώτο βιβλίο περιγράφει αρώματα, χυμούς λαχανικών, ρητίνες και βάλσαμα. Στη δεύτερη, ζωικές θεραπείες όπως μέλι, γάλα, λίπη. Στο τρίτο και τέταρτο απεικονίζει ρίζες και σπόρους. στην τελευταία, ορυκτά φάρμακα και δηλητήρια για εξωτερική χρήση μόνο.

Επιπλέον, υπό τη Ρωμαϊκή Αυτοκρατορία αναπτύχθηκαν διάφορες προσωπικότητες που εργάζονται στον τομέα της υγείας. Ο λεγόμενος «γιατρός», αν και συχνά χωρίς ιδιαίτερες μελέτες, αλλά που παρασκευάζει τα φαρμακευτικά σκευάσματα, τα συνταγογραφεί και τα πουλά. τα «ριζότομα», οι ριζοκόπτες, καθώς και οι συλλέκτες βοτάνων, ή «βότανα», φιγούρες που εξηγούν καλά πώς η φαρμακολογία περιστρεφόταν κυρίως γύρω από τις φυτικές αρχές. Στον αντίποδά τους υπάρχουν οι τσαρλατάνοι, που συνωστίζονται στους δρόμους και μαγεύοντας τον κόσμο καταφέρνουν να τα πουλήσουν, σε ανταγωνισμό με τους «γιατρούς», φυτικά φάρμακα, φάρμακα και δηλητήρια.

Scribonius Largus και Galen

Υπάρχουν δύο φιγούρες που αξίζει να θυμόμαστε από την αρχαία Ρώμη. Το πρώτο είναι Scribonius Largoγιατρός και συγγραφέας που άρχισε να συνθέτει βιβλία το 44 μ.Χ “Συνθέσεις”ένα βιβλίο μαγειρικής που εκδόθηκε γύρω στο 47-48, το οποίο συγκεντρώνει 271 ιατρικές συνταγές, μερικές από τις οποίες έχουν χαθεί, ενάντια σε κάθε είδους κακία. Οι πρώτες 162 συνταγές παρουσιάζονται σύμφωνα με το σχήμα από το κεφάλι μέχρι τα νύχια, ενώ οι υπόλοιπες 37, που αποτελούν το δεύτερο μέρος του βιβλίου, είναι συνταγές για αντίδοτα κατά των δηλητηρίων, των δαγκωμάτων και των τσιμπημάτων. Στη συνέχεια παρουσιάζονται καταπλάσματα, μαλάγματα (αλοιφές) και acopa (παυσίπονα) που χρησιμοποιούνται από χειρουργούς.

Το δεύτερο αξιοσημείωτο σχήμα είναι Γαληνός θεωρείται, μετά τον Ιπποκράτη, η ο μεγαλύτερος γιατρός της αρχαιότητας. Εκπαιδεύτηκε στην ιατρική σχολή της Αλεξάνδρειας και μετακομίζοντας στη Ρώμη το 161 μ.Χ., ίδρυσε μια φημισμένη ιατρική σχολή, όπου προώθησε τη διδασκαλία της ανατομής, της ανατομίας και της φυσιολογίας. Ενδιαφερόταν επίσης, σε όλη του τη ζωή, για φαρμακολογικά προβλήματα: κάνει μακρινά ταξίδια για να μάθει για τα φάρμακα της Ανατολής, ερευνά την πολυπλοκότητά τους και συλλέγει υλικό για μια σπουδαία πραγματεία που θα έπρεπε να είχε ολοκληρώσει το βιβλίο του για τα φάρμακα, αλλά που δεν είδε ποτέ το φως της δημοσιότητας. Ο Γαληνός τροποποιεί και περιπλέκει τις θεωρίες του Ιπποκράτη, του οποίου ήταν οπαδός. αποδίδει σε κάθε χιούμορ ιδιότητες ψυχρότητας, θερμότητας, υγρασίας και ξηρότητας και για καθένα από αυτά καθιερώνει διαφορετικούς βαθμούς έντασης, στους οποίους στη συνέχεια εφαρμόζει συγκεκριμένα, αντίθετα φάρμακα. Για μια ασθένεια που προκαλείται από ξηρότητα των χυμών, για παράδειγμα, ορίζει ένα υγρό φάρμακο, ενώ αναθέτει ένα ζεστό φάρμακο σε μια ασθένεια που προκαλείται από τη ψυχρότητα. Η επιρροή που άσκησε ο Γαληνός στον τομέα αυτό ήταν τόσο βαθιά που θα διαρκέσει μέχρι τα τέλη του 17ου αιώνα.

Το ταξίδι συνεχίζεται! Επόμενο επεισόδιο: “Μεσαίωνας“.

ΕΛΑΤΕ ΝΑ ΜΑΣ ΕΠΙΣΚΕΦΘΕΙΤΕ ΣΤΗΝ COSMOFARMA!

Βιβλιογραφία:

1. Οδύσσεια, βιβλίο IV, στ.219-232
2. G. Cosmacini, VA Sironi, Σημειώσεις για την ιστορία της Φαρμακολογίας. Στο: Γενική και μοριακή φαρμακολογία. UTET, 1996