Το μνημείο Λεοπάρντι στο Ρεκανάτι

Αγαπητέ διευθυντά, δυστυχώς πρέπει να σου πω με πικρία ότι οι κλασικές σπουδές, αυτές που κάποτε ξεκίνησαν από τις πρώτες τάξεις του Γυμνασίου για να συνεχίσουν στα γυμνάσια και να «καλλιεργούνται» σε λύκεια (επίσης επιστημονικά), βρίσκονται σε παρακμή και υποβιβάζονται στη διδασκαλία. που είναι πολύ στοιχειώδες τόσο στο ποιητικό και αισθητικό νόημα των περιεχομένων όσο και στο συναίσθημα αυτής της λογοτεχνικής και ιστορικής συνείδησης χωρίς την οποία ακόμη και αυτά τα περιεχόμενα γίνονται «sine forma et virtute». Μια αποτρεπτική και λαϊκίστικη πολιτική οδήγησε αυτή τη μελέτη, την τιμή και την περηφάνια, όχι λίγων ιταλικών πανεπιστημίων και όχι λίγων κλασικών λυκείων στην υποβάθμιση τους σε σημείο που οι δάσκαλοι αυτών των «ευγενών» γλωσσών και πολιτισμών εξακολουθούν να αισθάνονται αυτή την υποβάθμιση, όχι μόνο στη διδασκαλία, αλλά και στη δική τους ανθρώπινη φιγούρα, στην προσωπικότητά τους ως παιδαγωγού.

Η μεγάλη αξία των κλασικών σπουδών απέτυχε, ως αιώνιες στιγμές του πολιτισμού των ανθρώπων ανά τους αιώνες. Και έχασε και ο σεβασμός που είχαν οι οικογένειες προς τον δάσκαλο και το «αξίωμα» της ζωτικής ηθικής και πολιτιστικής διαμόρφωσης στους νέους. Πολύτιμοι επαγγελματίες τρέφονταν από αυτόν τον κλασικό κόσμο και στη συνέχεια διασκορπίστηκαν σε διάφορες ιταλικές περιοχές. Θυμάμαι ένα ρητό του Pascoli που ήταν δάσκαλος Λατινικών και Ελληνικών καθώς και ο μεγάλος ποιητής που ήταν. «Για τους νέους, τα αρχαία είναι καλά. η μαρτυρία ότι δεν συμπίπτουν όλα μαζί τους, γιατί οι ίδιοι είναι το παρόν. Αυτό δίνει παρηγοριά ότι όλα μαζί τους δεν είναι νεκρά». Οι νέοι, από την άλλη, έχουν κάνει να πιστεύουν παιδαγωγικά και πολιτικά ότι είναι το σύνολο της ζωής όπου είναι το πρώτο αλλά και το πιο αδύναμο κομμάτι της ζωής. Ας επιστρέψουμε όμως στο αδιαμφισβήτητο μεγαλείο των κλασικών σπουδών. Στη σελίδα 4507 του «Zibaldone» με ημερομηνία 13 Μαΐου 1829, ο Giacomo Leopardi έγραψε: «Για τον σύγχρονο, το αρχαίο είναι ξεχασμένο και εγκαταλελειμμένο. Δεν θέλω να αναφέρω ήδη την αρχαιολογία, αλλά την αστική και πολιτική ιστορία, τη λογοτεχνία, τα νέα των διάσημων ανδρών, τη βιβλιογραφία, τη λογοτεχνία, τις ανακαλύψεις, τις ίδιες τις επιστήμες των αρχαίων. Μαθαίνουμε, ξέρουμε τι ξέρουν οι σύγχρονοι. αυτό που γνώριζαν οι αρχαίοι (που ίσως ήταν ισοδύναμο), παραμελείται και αγνοείται. Ούτε θέλω να πω μόνο τους Έλληνες ή τους Λατίνους, αλλά τους δικούς μας των προηγούμενων αιώνων… Κοίτα τους πιο λόγιους και σοφούς σύγχρονους: εκτός από μερικά τέρατα της γνώσης (όπως κάποιοι Γερμανοί) που ξέρουν εξίσου το αρχαίο και το σύγχρονο , η επιστήμη των άλλων, εγκυκλοπαιδική, απέραντη, επεκτείνεται, ας πούμε, μόνο στο παρόν: έχουν νέα του παρελθόντος, τόσο επιφανειακά, που δεν μπορούν να ωφεληθούν. Αντί να αυξάνουμε τις γνώσεις μας, απλώς αντικαθιστούμε τη μια γνώση με μια άλλη… Και είναι πολύ φυσικό. δεν υπάρχει χρόνος: η γνώση μεγαλώνει, ο χώρος της ζωής δεν μεγαλώνει και δεν παραδέχεται τόση γνώση».

Κάποτε η reverentia antiquitatis ήταν το ιδανικό σημείο αναφοράς για μορφωμένους ανθρώπους και ακριβώς στη «γνώση των αρχαίων γραμμάτων αυτοπροσδιοριζόταν» ως Domenico Lassandro, καθηγητής Λατινικής λογοτεχνίας στο Πανεπιστήμιο του Μπάρι, έγραψε «την πιο αληθινή σύγχρονη κουλτούρα». Στη συνέχεια, οι διάφορες και όχι πάντα χαρούμενες σχολικές μεταρρυθμίσεις, ξεκινώντας από το 1960, προκάλεσαν τον τονικό χαμήλωμα της λατινικής γλώσσας και, ταυτόχρονα, προκάλεσαν μια πραγματική ρωγμή στο βάθος της ανθρωπιστικής κουλτούρας, αποτέλεσμα της οποίας δεν θα μπορούσε παρά να είναι μια δυσαρέσκεια. όχι μόνο προς ένα γλωσσικό όργανο που είναι η βάση της ίδιας της ιταλικής γλώσσας, αλλά και προς έναν ολόκληρο πολιτισμό σκέψης και έργων που έχει κάνει το παρελθόν των ανθρώπων σπουδαίο. Αλλά επειδή το παρόν είναι πάντα παιδί περασμένων και μακρινών εποχών, εδώ, αφού εξαντληθεί η επιβάρυνση του μοντερνιστικού πολιτισμικού λαϊκισμού, υπάρχει μια πνευματική και ψυχική ανάγκη να καλυφθούν τα ηθικά κενά που προκαλούνται από τον σημερινό υλισμό και τον καταναλωτισμό που κυριαρχεί, με εκείνα τα ιδανικά του ζωή που απαντάται σε μεγάλο βαθμό στον αρχαίο κλασικό κόσμο. Εξ ου και η επιστροφή στη διαμορφωτική αξία των ίδιων των Ελλήνων και των Λατίνων. Απλώς διαβάστε καλά το νούμερο πέντε του “Rivista d’Istruzione” (1989) και διαβάστε τα άρθρα των Romano Cammarata, Walter Tommasino, Giuliano Papini για να καταλάβετε ότι η διαμορφωτική αξία των κλασικών σπουδών είναι πλέον γενικά αναγνωρισμένη, αλλά αυτή η μελέτη των κλασικών σήμερα απαιτεί μια εκπαιδευτική προσέγγιση διαφορετική από αυτή του παρελθόντος.

Ο Romano Cammarata, ο οποίος ήταν γενικός διευθυντής κλασικής, επιστημονικής και μεταπτυχιακής εκπαίδευσης, γράφει ξεκάθαρα: «Αν από τη μια στοχεύουμε, στην πραγματικότητα, μέσω της προσέγγισης του κλασικού κόσμου, στην ανάκτηση των ζωτικών και αιώνιων αξιών του η ανθρωπότητα, από την άλλη, επιδιώκονται οι απαραίτητοι και σαφείς στόχοι της γλωσσικής και λεξιλογικής επάρκειας: δημιουργείται μια σοβαρή και συνεχής συνήθεια μελέτης, μια εκφραστική ακρίβεια, προσφέροντας παράλληλα τις ιστορικές γλωσσικές βάσεις της καλύτερης πολιτιστικής μας παράδοσης.Η μελέτη των Λατινικών ενισχύει οι ικανότητες στοχασμού του νέου σε μια κοινωνία που χρειάζεται μια ποικιλία διανοουμένων.Ο Giuliano Papini έγραψε για τη δύσκολη διαδρομή της μελέτης της ελληνικής από το δεύτερο μισό του 19ου αιώνα μέχρι σήμερα, μέσω της μεταρρύθμισης των Εθνών. Ο ελληνικός πολιτισμός με τις ποιητικές, φιλοσοφικές, ιστοριογραφικές, πολιτικές και θρησκευτικές αξίες του ανυψώνει τις σκέψεις και τις καρδιές των ανθρώπων, όπως έγραψε ο Pasquale Villari, υπουργός Παιδείας. εσύ; Και δεν θα μπορούσαμε, έστω για μια φορά, να επαναλάβουμε αυτό που τόλμησε συχνά να πει ο De Sanctis, επίσης υπουργός δημόσιας παιδείας και πολύ υψηλόβαθμος κριτικός λογοτεχνίας; «Αλλά είναι έγκλημα η επιστροφή στο παρελθόν; Και τι θα ήμασταν χωρίς το παρελθόν μας; Φευγαλέα χαρακτηριστικά “. Η προτροπή μας, αγαπητέ διευθυντά, στις μελέτες ότι το “solum” είναι δικό μας και των οικείων μας, δεν ανησυχεί όσους βλακωδώς βεβαιώνουν ότι είμαστε “Temporis acti” αλλά ότι ανήκω στη “στρατευμένη ζωή”. σε μια μπερδεμένη και τραγική, λέω, τραγική, του καθημερινού και εορταστικού μας πολιτισμού, άλλοτε καθολική ως μορφή ζωής αλλά και ως πολιτική ηθική. Πρόσφατα και αυθεντικά γίνεται λόγος για το μέλλον των νέων. Αλλά αν οι νέοι είναι δεν μορφώνονται σε μια ηθική, κοινωνική και ηθική ζωή, δεν προετοιμάζονται για τη μελλοντική ζωή.Η νεότητα είναι όμορφη, αλλά ανεπανάληπτη και αν δεν μορφωθεί πριν ή κατά τη διάρκεια της από την οικογένεια και το σχολείο αρχικά, παραμένει όμορφη, αλλά φευγαλέα και μερικές φορές δυστυχισμένοι.Και είμαστε μάρτυρες αυτού.Οδυνηρά μάρτυρες.

Πάολο Ντε Στέφανο