Ο Κοσμήτορας της Σχολής Πολιτικών Επιστημών του Πανεπιστημίου Κοινωνικών Επιστημών της Άγκυρας, Καθ. Δρ. Mehmet Akif Kireççi, έγραψε το NATO για την AA Analysis για την 73η επέτειό του.

Γιορτάζοντας φέτος την 73η επέτειό της, η Βορειοατλαντική Συμμαχία (ΝΑΤΟ) αναδύθηκε μετά την καταστροφή που προκάλεσε ο Δεύτερος Παγκόσμιος Πόλεμος στην Ευρώπη. Το ΝΑΤΟ, που ιδρύθηκε κατά τη διάρκεια του Ψυχρού Πολέμου ενάντια στην απειλή της Σοβιετικής Ένωσης, σύμφωνα με ορισμένους ειδικούς, είναι ο πιο επιτυχημένος αμυντικός οργανισμός στην ιστορία.

– ΙΔΡΥΜΑΤΙΚΟΣ ΣΤΟΧΟΣ ΤΟΥ ΝΑΤΟ

Η ίδρυση και ο επιχειρησιακός σκοπός (reason d’etre) του ΝΑΤΟ, που αποτελεί την ομπρέλα ασφάλειας και σταθερότητας της διατλαντικής περιοχής, είναι η ιδέα της διασφάλισης της ασφάλειας της Ευρώπης υπό την ηγεσία των ΗΠΑ. Αναφερόμενη από έννοιες-ομπρέλα, όπως η διατλαντική συμμαχία και η διατλαντική ασφάλεια, η Συμμαχία αποτελείται από χώρες που υιοθετούν την οικονομία της ανοιχτής αγοράς και το κράτος δικαίου ως βασική αρχή.

Η Συνθήκη του Βορείου Ατλαντικού, η οποία δέχεται τη «δημοκρατική κοινωνία» ως ενοποιητική αρχή και στοχεύει στην ανοικοδόμηση της Δύσης μέσω της ανάγκης για ασφάλεια και σταθερότητα· Υπογράφηκε στην Ουάσιγκτον στις 4 Απριλίου 1949, με τη συμμετοχή του Βελγίου, του Καναδά, της Δανίας, της Γαλλίας, της Ισλανδίας, της Ιταλίας, του Λουξεμβούργου, της Ολλανδίας, της Νορβηγίας, της Πορτογαλίας, του Ηνωμένου Βασιλείου και των Ηνωμένων Πολιτειών.

– Το ΝΑΤΟ ανατίναξε την ΕΣΣΔ ΧΩΡΙΣ ΝΑ ΠΥΡΟΦΗΣΕΙ ΟΥΤΕΜΙΑ ΣΦΟΡΑ

Εκτός από τις 12 ιδρυτικές χώρες, η Ελλάδα και η Τουρκία προσχώρησαν στη Συμμαχία το 1952, η Γερμανία το 1955 και η Ισπανία το 1982. Μετά την κατάρρευση της Σοβιετικής Ένωσης, η Συμμαχία προσάρτησε την Τσεχική Δημοκρατία, την Ουγγαρία και την Πολωνία το 1999. Το ΝΑΤΟ έκανε μία από τις μεγαλύτερες διευρύνσεις του το 2004 με την αποδοχή της Βουλγαρίας, της Εσθονίας, της Λετονίας, της Λιθουανίας, της Ρουμανίας, της Σλοβακίας και της Σλοβενίας ως μέλη. Η Αλβανία και η Κροατία εντάχθηκαν στο ΝΑΤΟ το 2009, το Μαυροβούνιο το 2017 και η Βόρεια Μακεδονία το 2020. Από το 1999, η επέκταση της Συμμαχίας σε πρώην σοβιετικές σφαίρες επιρροής είναι ένα από τα πιο προβληματικά ζητήματα μεταξύ του ΝΑΤΟ και της Ρωσικής Ομοσπονδίας.

Από τη σκοπιά του ΝΑΤΟ, η Συμμαχία διατηρούσε πάντα τις αμυντικές και επιθετικές τεχνολογίες, την οικονομική ποικιλομορφία και την κουλτούρα της καινοτομίας μπροστά από τους ανταγωνιστές της κατά τη διάρκεια του Ψυχρού Πολέμου, και χρησιμοποίησε τους μηχανισμούς επικοινωνίας και την ικανότητά της για να πείσει τις μάζες πιο αποτελεσματικά. Το ΝΑΤΟ κατέρρευσε τον μεγαλύτερο αντίπαλό του, την Ένωση Σοβιετικών Σοσιαλιστικών Δημοκρατιών, χωρίς να ρίξει ούτε μια σφαίρα. Ωστόσο, πρέπει να υπογραμμιστεί ότι αυτή η νίκη ήταν μια νίκη μάλλον οικονομική παρά στρατιωτική. Η κρίση στην Ουκρανία έδειξε επίσης ότι ο Πούτιν δεν μπορούσε να δεχτεί αυτή τη γεωπολιτική νίκη της Δύσης και επιχείρησε να εισβάλει στην Ουκρανία για να επαναφέρει τη Ρωσία στην προηγούμενη ισχύ της και να την επιστρέψει στο μεγάλο παιχνίδι.

Το ΝΑΤΟ ΔΙΝΕΙ Νομιμότητα στον Ρόλο των ΗΠΑ ως Παγκόσμιος Ηγεμόνας

Από τη μία πλευρά, το ΝΑΤΟ στοχεύει να αυξήσει τον πολλαπλασιαστή ισχύος οδηγώντας τις ΗΠΑ, τους κύριους παράγοντες της Ευρώπης, ακολουθώντας τις στρατιωτικές τους τεχνολογίες και ταυτίζοντας τις με τις δικές τους αντιλήψεις για την απειλή και την άμυνα. Από την άλλη πλευρά, επιτρέπει επίσης στις ΗΠΑ να ενεργούν ως εγγυητής και ηγέτης της ασφάλειας της Ευρώπης, προσθέτοντας έτσι νομιμότητα στον παγκόσμιο ηγεμονικό ρόλο τους.

Από αυτή την άποψη, η Ευρώπη δεν είχε αντίρρηση για την τρέχουσα δέσμευση για μεγάλο χρονικό διάστημα. Μάλιστα, πολλές ευρωπαϊκές χώρες εστίασαν στην οικονομική ανάπτυξη καθώς μετέφεραν τις υποχρεώσεις τους σε θέματα ασφάλειας και άμυνας στις ΗΠΑ μέσω του ΝΑΤΟ. Με την εξαφάνιση της σοβιετικής απειλής στη μεταψυχροπολεμική εποχή, η Ευρωπαϊκή Ένωση πέρασε σε μια πιο αυστηρή μορφή συμμαχίας και εκμεταλλευόμενη το περιβάλλον ασφαλείας που παρείχαν οι Ηνωμένες Πολιτείες, γρήγορα ξεπέρασε τον περιφερειακό της ρόλο και μετατράπηκε σε παγκόσμιο γεωοικονομικός παράγοντας. Θα ήταν σκόπιμο να επισημανθεί ο κυρίαρχος ρόλος της Γερμανίας σε αυτόν τον μετασχηματισμό και η αποδοχή από την ΕΕ του ευρώ, το οποίο έχει την ικανότητα να αποτελέσει εναλλακτική λύση στο δολάριο, ως κοινό νόμισμα το 2000.

– ΜΕΛΛΟΝΤΙΚΑ ΠΡΟΒΛΗΜΑΤΑ ΤΟΥ ΝΑΤΟ

Η προσέγγιση της Γερμανίας με τη Ρωσία μέσω ενεργειακών σχέσεων, η επιτάχυνση των αναπτυξιακών της κινήσεων και η μετατροπή σε παγκόσμιο παίκτη. Οι διαφορές στις γεωπολιτικές προτιμήσεις της Γαλλίας, η οποία εγκατέλειψε για λίγο την ένταξη της στο ΝΑΤΟ και στη συνέχεια επέστρεψε, και η απροθυμία ορισμένων χωρών μελών στις υποχρεωτικές αμυντικές τους δαπάνες και στην εκπλήρωση των υποχρεώσεών τους προς το ΝΑΤΟ, έθεσαν το ερώτημα εάν η Συμμαχία μπορούσε κρατήσει ζωντανούς τους στόχους του στο μέλλον.

Μετά τις τρομοκρατικές επιθέσεις της 11ης Σεπτεμβρίου στις ΗΠΑ, για πρώτη φορά στην ιστορία, ενεργοποιήθηκε το Άρθρο 5 της Συνθήκης του ΝΑΤΟ (η επίθεση σε ένα μέλος θεωρείται επίθεση σε όλα τα μέλη). Εκείνη την εποχή, οι «ισλαμιστές τρομοκράτες» που η αμερικανική κυβέρνηση θεώρησε υπεύθυνους για τις επιθέσεις φέρεται να φώλιαζαν στο Αφγανιστάν και το Ιράκ. Εισβάλλοντας σε αυτές τις δύο χώρες, οι ΗΠΑ θέλησαν να εκφράσουν στον κόσμο την παγκόσμια ισχύ τους και ότι είναι ο πρωταγωνιστής στη νέα παγκόσμια τάξη πραγμάτων. Ενώ οι ΗΠΑ και το ΝΑΤΟ δημιουργούσαν τη νέα παγκόσμια τάξη πραγμάτων με στρατιωτικές παραμέτρους, η Κίνα και η ΕΕ επικεντρώθηκαν στην εδραίωση των κινήσεων οικονομικής ανάπτυξης και στο άνοιγμα νέων αγορών για τον εαυτό τους. Κατά τη διάρκεια αυτής της περιόδου, επαρκείς στρατιωτικές απειλές απουσίαζαν ώστε το ΝΑΤΟ να διατηρήσει την ελκυστικότητά του ως συμμαχία ασφαλείας. Η Ρωσία ήταν σιωπηλή και η οικονομική άνοδος της Κίνας ήταν αμείωτη.

Χτίζοντας ολόκληρη την αρχιτεκτονική ασφαλείας του στη σοβιετική απειλή, το ΝΑΤΟ κατέγραψε επίσημα τον νέο του αντίπαλο, την Κίνα, κάνοντας απευθείας αναφορά το 2021 για πρώτη φορά. Τα επόμενα βήματα της Κίνας, τα οποία παρείχαν έμμεση ή παθητική υποστήριξη στη Ρωσία, αν και όχι άμεσα, στην κατοχή της Ουκρανίας, θα διαμορφώσουν την παγκόσμια αρχιτεκτονική ασφάλειας και συνεπώς τη μελλοντική θέση του ΝΑΤΟ.

Η επίθεση της Ρωσίας στην Ουκρανία παρείχε μια νέα και ισχυρή πηγή ενέργειας στο ΝΑΤΟ, του οποίου η πίστη έχει αμφισβητηθεί κατά καιρούς. Η Γερμανία, ένα από τα διστακτικά μέλη της συμμαχίας, ανακοίνωσε ότι θα αυξήσει τις αμυντικές της δαπάνες στα 100 δισεκατομμύρια ευρώ. Ο Γάλλος πρόεδρος Εμανουέλ Μακρόν, ο οποίος είπε ότι «το ΝΑΤΟ ήταν εγκεφαλικά νεκρό», επιβεβαίωσε την εμπιστοσύνη του στη συμμαχία λέγοντας: «Κάποιος πρέπει να υπενθυμίσει στη Ρωσία ότι το ΝΑΤΟ έχει επίσης πυρηνικά όπλα», μετά την εισβολή στην Ουκρανία. .

Η κρίση στην Ουκρανία, η οποία καταγράφηκε ως η μεγαλύτερη στρατιωτική κρίση μετά τον Ψυχρό Πόλεμο, φαίνεται ότι έφερε ξανά αντιμέτωπη τη συμμαχία του ΝΑΤΟ με τη ρωσική απειλή για την οποία προετοιμαζόταν επί δεκαετίες. Θα βγει το ΝΑΤΟ από αυτή την κρίση με μια νέα νίκη, ακόμα κι αν δεν είναι άμεσο κόμμα, ή η δυτική αρχιτεκτονική ασφάλειας θα υποστεί μια βαθιά πληγή; Οι μέχρι τώρα εξελίξεις δείχνουν ότι η Ρωσία υπέστη μεγάλη απώλεια με αυτή την κίνηση και δεν θα είναι εύκολο να πετύχει τους δεδηλωμένους στόχους της. Το καθησυχαστικό του ΝΑΤΟ, από την άλλη πλευρά, φαίνεται να νιώθει πιο έτοιμο για νέες προκλήσεις εάν μπορέσει να ξεπεράσει αυτή την κρίση αλώβητη.

– ΝΑΤΟ ΚΑΙ ΤΟΥΡΚΙΑ

Η Τουρκία έγινε μέλος του ΝΑΤΟ ενώ το Δημοκρατικό Κόμμα βρισκόταν στην εξουσία υπό την πρωθυπουργία του Αντνάν Μεντερές. Με την ευκαιρία αυτή, η Τουρκία αποτελεί μέρος του διατλαντικού συστήματος ασφαλείας της Δύσης. Παρά τις διαφωνίες με ορισμένα μέλη της συμμαχίας στην Ανατολική Μεσόγειο, και με κάποια άλλα μέλη στο Ιράκ και τη Συρία, η Τουρκία είναι η χώρα που παρέχει την ισχυρότερη υποστήριξη στα νότια και ανατολικά άκρα του ΝΑΤΟ εδώ και δεκαετίες. Η Τουρκία έχει τον δεύτερο μεγαλύτερο στρατό στο ΝΑΤΟ. Είναι μια χώρα που στέλνει ομάδες εργασίας σε πολλές αποστολές του ΝΑΤΟ και εκτελεί με επιτυχία αποστολές σε επικίνδυνες περιοχές.

Έχοντας έναν τεράστιο χερσαίο στρατό ως συμβολή στην ευρωπαϊκή ασφάλεια κατά τα χρόνια του Ψυχρού Πολέμου, η Τουρκία ένιωσε μόνη της από τους συμμάχους της ενάντια στην τρομοκρατία του PKK και έπρεπε να πολεμήσει μόνη της ενάντια στις αυξανόμενες τρομοκρατικές επιθέσεις τη δεκαετία του 1990. Οι σύμμαχοι αναμένεται να σταθούν στο πλευρό της Τουρκίας και να υποστηρίξουν τα προβλήματα ασφάλειας που αντιμετωπίζει η Τουρκία στα σύνορά της με το Ιράκ και τη Συρία.

Θα πρέπει να θυμόμαστε σε αυτή την περίπτωση ότι η Τουρκία είναι νησί σταθερότητας παρά τις πολλές κρίσεις γύρω της. Περιτριγυρισμένη από γείτονες όπως το Ιράκ, το Ιράν, η Συρία και η Αρμενία, η Τουρκία είναι μια κεντρική χώρα με τον ρόλο της ασφάλειας και σταθερότητας, παρόλο που είναι γεωγραφικά μια συνοριακή χώρα. Οι πρόσφατες εξελίξεις επιβεβαίωσαν επίσης ότι η ασφάλεια και η σταθερότητα της Ευρώπης ξεκινά από τα σύνορα της Τουρκίας.