Ακούστε την ηχητική έκδοση του άρθρου

Νομίζαμε ότι αυτή η στιγμή δεν θα ερχόταν ποτέ και αντ’ αυτού, στις 29 Απριλίου, ο Βρετανός υπουργός Πολιτισμού, Στίβεν Πάρκινσον, έχει επισημοποιήσει την έναρξη διαλόγου μεταξύ Λονδίνου και Αθήνας για την επιστροφή των λεγόμενων Μαρμάρων του Παρθενώνα της Ακρόπολης της Αθήνας. Η είδηση ​​θα επισημοποιηθεί στη συνέχεια από την UNESCO στις 17 Μαΐου 2022.

Όταν, στις 12 Μαρτίου 2021, ο Βρετανός πρωθυπουργός, Μπόρις Τζόνσον είχε δηλώσει ότι τα μάρμαρα «ανήκαν στα μέλη του Καταπιστεύματος της Βρετανικό ΜουσείοΚαι ότι «δεν θα επέστρεφαν ποτέ στην Ελλάδα» φαινόταν χαμένη κάθε ελπίδα. Στη συνέχεια, τον Σεπτέμβριο του 2021, η Unesco είχε ζητήσει από το Ηνωμένο Βασίλειο «να επανεξετάσει τη θέση του και να προχωρήσει σε διάλογο καλή τη πίστη με την Ελλάδα» εν όψει και της νέας τάσης που εξαπλώθηκε μεταξύ των πρώην αποικιστικών χωρών (Γαλλία και Βέλγιο), πάντα πιο διατεθειμένες να επιστρέψτε τα λάφυρα των προηγούμενων επαγγελμάτων.

Το 50% των σωζόμενων αρχιτεκτονικών στοιχείων και του μαρμάρου του Παρθενώνα στην Αθήνα μέχρι σήμερα βρίσκονται στο Βρετανικό Μουσείο του Λονδίνου, ενώ το 45% στην Αθήνα. Για να είμαστε ακόμη πιο ακριβείς: το υπόλοιπο 5% είναι διασκορπισμένο σε ευρωπαϊκές δημόσιες και ιδιωτικές συλλογές, όπως τα μουσεία της Κοπεγχάγης, του Wurzburg, του Μονάχου, του Βατικανού, του Παλέρμο, της Βιέννης και του Κέιμπριτζ. Μέχρι σήμερα έχει επιστραφεί μόνο η ζωφόρος του Πανεπιστημίου της Χαϊδελβέργης στη Γερμανία.

Οι αντιξοότητες των Μαρμάρων του Παρθενώνα, γνωστά στο Ηνωμένο Βασίλειο ως Elgin Marbles, που ονομάστηκαν από τον Άγγλο Λόρδο που τα λεηλάτησε, τις εξήγησε με Arteconomy24 Έλενα Κόρκααρχαιολόγος, με διδακτορικό από το Εθνικό και Καποδιστριακό Πανεπιστήμιο Αθηνών (Εθνικό και Καποδιστριακό Πανεπιστήμιο Αθηνών): “Λόρδος Έλγιν ήταν πρεσβευτής της Αγγλίας στην Κωνσταντινούπολη από το 1799 έως το 1803. οι Βρετανοί εκείνη την εποχή απολάμβαναν την εύνοια του Σουλτάνου για τη βοήθεια που είχαν δώσει κατά του Ναπολέοντα, αλλά ο Λόρδος Έλγιν γνώριζε ότι η Ελλάδα σύντομα θα ξεσηκωθεί εναντίον των Οθωμανών και θα αποκτούσε ανεξαρτησία. Ο Λόρδος Έλγιν, θέλοντας να εκμεταλλευτεί τον σύντομο χρόνο που είχε για να φέρει μερικά αναμνηστικά στην αγγλική βίλα του, το 1800 ήρθε μαζί του ο αρχιτέκτονάς του Τόμας Χάρισον και από μια ομάδα δέκα σχεδιαστών και ξυλουργών με επικεφαλής τον Ιταλό καλλιτέχνη Τζιοβάνι Μπατίστα Λουζιέρι να φτιάξει αντίγραφα και εκμαγεία ελληνικών έργων και να μαζέψει λίγο μάρμαρο. Ο Λόρδος Έλγιν ήξερε ότι για να αποκτήσει πρόσβαση στην Ακρόπολη χρειαζόταν την εντολή του Σουλτάνου, γι’ αυτό στράφηκε στον στενό του φίλο.Σεϊντ Αμπντουλάχ Καϊμακάμ Πασάς, ο οποίος αντικατέστησε τον Μέγα Βεζίρη, τότε στην Αίγυπτο. Από τον Καϊμακάμ έλαβε μια πρώτη άτυπη επιστολή, όχι φιρμάνι, την εντολή του Σουλτάνου, με εξουσιοδότηση να κάνει εκμαγεία, σκίτσα και να συλλέγει μερικά διάσπαρτα πέτρινα θραύσματα (“εξάγοντας τα ίδια στολίδια στο κονίαμα (ή στο γύψο) προέλαση του άλλα ερειπωμένα κτίρια, … σκάβουν όσο χρειάζεται, τα θεμέλια για να βρουν τα ενεπίγραφα τούβλα, που είχαν απομείνει μέσα στα χαλίκια, … και όταν ήθελαν να πάρουν μερικά κομμάτια πέτρας με παλιές επιγραφές, και φιγούρες, μην fattà lor’opizione », απόσπασμα από την επιστολή που σώζεται στη – μοναδική – ιταλική μετάφρασή της στο Βρετανικό Μουσείο).

Η διαφωνία

Η επιστολή αυτή, ωστόσο, είναι άκυρη από δύο απόψεις. Σύμφωνα με το οθωμανικό διοικητικό δίκαιο της εποχής, μόνο ο Σουλτάνος ​​μπορούσε να εκδώσει φιρμάνι ή σε κάθε περίπτωση να εξουσιοδοτήσει την αφαίρεση περιουσιακών στοιχείων που σήμερα θα ονομάζαμε «δημόσιο κτήμα». Ως εκ τούτου η πράξη Kaimmakam είναι άκυρη λόγω ανικανότητας του φορέα έκδοσης, αλλά και από τυπική άποψη λείπει επειδή στερείται την επίσημης σφραγίδας. Η ακυρότητα της πράξης σημειώνεται και από τη στάση του Λόρδου Έλγιν που είπε ότι δεν ήταν ήρεμος και η σύζυγός του Λαίδη Έλγιν, σχετικά με την αφαίρεση των μαρμάρων, έγραψε σε επιστολή «Άρχισα να διαδίδω στους ντόπιους ότι έχουμε φιρμάνι». Ο λόγος? «Επειδή η ομάδα του Λόρδου Έλγιν άρχισε να οικειοποιείται τα γλυπτά που βρήκε στην Ακρόπολη πέρα ​​από αυτό που αρχικά επέτρεπε η επιστολή του Καϊμακάμ. – συνεχίζει η Κόρκα -. Για να κλείσουν και τα δύο μάτια, ο Οθωμανός Ντίζνταρ που στάθμευε στο φρούριο της Αθήνας έλαβε από τον Λόρδο Έλγιν ποσό ίσο με το 35πλάσιο του ετήσιου μισθού του. Παρά τις διάφορες ακινητοποιήσεις και απειλές, οι άνδρες του Λόρδου Έλγιν συνέχισαν το έργο με τον καλύτερο δυνατό τρόπο: ο Λουζιέρι έγραψε στον Λόρδο Έλγιν ότι είχε σπάσει τα πλαίσια του Ναού των Αθηνών για να πάρει τις ζωφόρους. Τα προβλήματα ήρθαν όταν η συλλογή μεταφέρθηκε δια θαλάσσης. Ο Λόρδος Έλγιν έπρεπε να ζητήσει από τον Μέγα Βεζίρη της εποχής την άδεια για τη μεταφορά των έργων. Το Βρετανικό Μουσείο βασίζει εδώ και καιρό τις διατριβές του σε αυτά τα χαμένα γράμματα, τα οποία λανθασμένα όρισαν ως φιρμάνι, στα οποία, σύμφωνα με τους ίδιους, η κατάσταση νομιμοποιήθηκε εκ των υστέρων. Βρήκα μια ιταλική μετάφραση ενός από τα δύο γράμματα: δεν υπήρχε νομιμοποίηση προηγούμενων αδικημάτων. Είναι μια εγκάρδια επιστολή που ζητά από τον Λουζιέρι και τους άνδρες του να συνεχίσουν να σχεδιάζουν σχέδια στην Ακρόπολη. Το 1808, τέσσερα χρόνια μετά την έναρξη της κατασκευής, ο Λόρδος Έλγιν έγραψε στον διάδοχό του Σερ Ρόμπερτ Άνταιρ, ζητώντας να βοηθήσει να πάει ολόκληρη η συλλογή της στο Ηνωμένο Βασίλειο. Από την επιστολή προκύπτει ότι ο Λόρδος Έλγιν δεν είχε ποτέ εξουσιοδότηση να αφαιρέσει τα μάρμαρα. Ο Βοεβόδας της Αθήνας της εποχής ζήτησε (έγκυρο) φιρμάνι από τον Σουλτάνο για να στείλει το φορτίο από τον Πειραιά, αλλά τα γραφεία της Κωνσταντινούπολης ισχυρίστηκαν ότι ο Λόρδος Έλγιν δεν είχε δικαιώματα ιδιοκτησίας σε αυτά τα περιουσιακά στοιχεία. Ο Sir Adair πρόσφερε 1.480 πιάτα και 100 βρετανικές λίρες και ένα δώρο στον Καϊμακάμ για να λάβει μια αόριστη επιστολή στην οποία συμφωνούσε να μεταφέρει τις πέτρες που «αγόρασε» ο Λόρδος Έλγιν στην Αθήνα, αλλά ο Λόρδος Έλγιν δεν αγόρασε ποτέ τίποτα».