societa

Μια ιστορική ανάγνωση των επιστημονικών ανακαλύψεων

Έτος 1988. Μαθητές ορισμένων λυκείων της Ρώμης και του Μιλάνου κρατούσαν στα χέρια τους ένα εγχειρίδιο φυσικής που αφορούσε επίγειες και ουράνιες κινήσεις, εργασία και ενέργεια, δυναμική και στατική, αλλά και Copernicus, Newton, Commandino, Euler. Οι τύποι και η ιστορία ήταν συνυφασμένες έτσι ώστε η λειτουργία του κόσμου να γίνει καλύτερα κατανοητή, ώστε η εικόνα του φυσικού κόσμου να μπορούσε να οριοθετηθεί καλύτερα (έτσι λέει ο τίτλος αυτού του εγχειριδίου, που γράφτηκε από τον φυσικό V. Bacciarelli και από τον ιστορικό της επιστήμης PA Giustini για τις εκδόσεις Trevisini ). Η σαφής απουσία ιστορίας από την επιστήμη στα εγχειρίδια γυμνασίου κάνει έναν τόμο σαν αυτόν αρκετά μοναδικό. Γενικά, όταν η επιστήμη γράφεται για αυτούς που τη μελετούν και για αυτούς που τη φτιάχνουν, φαίνεται να μην έχει ιστορία, χωρίς γραμμές και εξέλιξη και εξελίξεις. Το έτος 1988 είναι αντιπροσωπευτικό για την κατανόηση του κλίματος στο οποίο ήταν ακόμη βυθισμένη η Ιταλία. Προήλθε από είκοσι χρόνια διαμάχης σχετικά με τον ρόλο και τη χρήση της ιστορίας της επιστήμης. Και συνεχίζοντας προς τα πίσω, στις πρώτες δεκαετίες του εικοστού αιώνα είχαμε συλλογιστεί για το πώς πρέπει να μελετάται η επιστήμη, με διαφορετικό τρόπο από την ανθρωπιστική γνώση. Η μεταρρύθμιση της ιταλικής σχολής του 1922-23 αγκάλιασε την προοπτική του νεοϊδεαλιστή φιλοσόφου Τζιοβάνι Τζεντίλ, προτείνοντας μια μέθοδο ευρέως διαδεδομένη σήμερα: ο μαθητής σε επιστημονικά θέματα δεν ενημερώνεται για την ανάπτυξη των εννοιών και των τύπων μιας επιστημονικής θεωρίας, επομένως η επιστήμη διδάσκεται ως μια όμορφη και αποτελεσματική τεχνική, της οποίας η ουσία δεν χρειάζεται το παρελθόν. Το παρελθόν είναι ένας τόπος βαρετών λαθών και ξεπερασμένων λαθών. Ο Τζεντίλ υποστήριξε ότι αν υπήρχε πραγματικά μια ιστορία της επιστήμης, θα είχε ενδιαφέρον μόνο ως έκθεση της ανάπτυξης της «εμπειρικής φιλοσοφίας»: η ιστορία της επιστήμης μπορεί να αναχθεί στην ιστορία της φιλοσοφίας.

Στη δεκαετία του εξήντα το Τορίνο Ludovico Geymonat προσπάθησε να προτείνει μια εναλλακτική προσέγγιση: η ιστορικότητα της επιστήμης είναι ένα αδιαμφισβήτητο ιστορικό γεγονός από μόνο του, που παράγεται από τον πολιτισμό μας. αλλά η ίδια η επιστήμη έχει τη δική της ιστορία και εξέλιξη. Το αποτέλεσμα ήταν το ισχυρό έργο που εξακολουθεί να αποτελεί σημείο αναφοράς για τους φοιτητές, το History of Philosophical and Scientific Thought (197076). Αλλά ήδη στον τόμο Φιλοσοφία και φιλοσοφία της επιστήμης (1960) Ο Geymonat ενσάρκωσε αυτό το όραμα, θυμίζοντας τον φιλόσοφο με καταγωγή από την Παβία Giulio Preti. Ο Πρέτι δεν ήταν μακριά από τις ιδέες του Τζεντίλ. Όχι εντελώς, τουλάχιστον. Σύμφωνα με τον Preti, επίσης, η ιστορία της επιστήμης ήταν στην καλύτερη περίπτωση ένα χρονικό του “το αληθινό, το ψευδές και το πιθανό, το επαληθευμένο και το επιβεβαιωμένο», Από τις βιογραφίες των επιφανών ανδρών, τις ανακαλύψεις και τα λάθη τους. Ωστόσο, είπε ο Πρέτι, η επιστήμη έχει δημιουργήσει τεχνική και η τεχνική δεν είναι ένα απλό βιβλίο μαγειρικής με κανόνες και πρακτικές δεξιότητες. Η τεχνική μεταφράζει πράξη, αλλά και πολυεπίπεδες έννοιες και ενισχύεται από ευρύτερα πολιτισμικά πλαίσια. Για αυτόν τον λόγο ο Πρέτι πρότεινε στο History of Scientific Thought (1957) να δούμε την επιστήμη ως την ανάπτυξη ιδεών και εννοιών πλούσιες σε θεωρητικό επίπεδο:Η επιστημονική σκέψη είναι το πλαίσιο σκοπών και κανόνων και αξιών αλήθειας μέσα στο οποίο προκύπτουν μεμονωμένες επιστημονικές έρευνες και από το οποίο αντλούν συγκεκριμένο νόημα.“. Ο Πρέτι είδε την ιστορία της επιστημονικής σκέψης ως την ιστορία των εννοιολογικών παραδόσεων: η μελέτη τους του επέτρεψε να ξαναδιαβάσει κριτικά το παρελθόν. Η ίδια η έννοια της «ουσίας», από την ελληνική προέλευση και τις μεσαιωνικές εξελίξεις, είναι μια ευκαιρία να κατανοήσει ποια ήταν τα ευρετικά Και τυπικά κριτήρια ή εμπειρικές αναφορές σε μια συγκεκριμένη εποχή.Η κατανόηση όλων αυτών σημαίνει να διακρίνει κανείς τι είναι τυπικά εκείνης της εποχής και τι μπορεί να δώσει ερεθίσματα στην εποχή μας.Από την άλλη, η επιστημονική γνώση είναι ένα προβληματικό εγχείρημα, ειδικά στην ποικιλία των επιστημών.

Ένας άλλος Λομβαρδός στοχαστής το ισχυρίστηκε, Αντόνιο Μπάνφι, ερμηνεύοντας ξανά τον τύπο της αλήθειας ως adaequatio intellectus et rei: στη σύνθεση μεταξύ αντικειμένου και υποκειμένου, η γνώση πραγματοποιείται και ιστορικοποιείται. Αυτό δεν αφαιρεί τη δυνατότητα να δούμε κάτι υπεριστορικό στην επιστήμη, ένα έγκυρο περιεχόμενο ανεξάρτητα από τις γενιές που το παρήγαγαν, μεταμορφώσιμο και πραγματοποιήσιμο, όπως λέει ακόμα και σήμερα ο φιλόσοφος. Evandro Agazzi. Ο γεμάτος τόμος του ιστορικού και φιλοσόφου της επιστήμης Φάμπιο Μινάτσι, Η ιστορική-εξελικτική επιστημολογία και ο λογικός νεορεαλισμός ανασύρει αυτές τις καταστάσεις στην ιστορία της ιταλικής φιλοσοφίας και επιστήμης, υφαίνοντάς τις με την κληρονομιά της Γαλιλαίος, Καντ και Αϊνστάιν και δείχνει την εκπληκτική συνάφειά του: εάν αφενός η ικανότητα της επιστήμης να παρέχει επίσημες και εμπειρικές μεθόδους για να θεωρητικοποιήσει τα αντικειμενικά περιεχόμενά της είναι απαραίτητη, αφετέρου αυτή η ορθολογικότητα δείχνει την εγγενή ιστορικότητά της. Ιστορικότητα που δεν είναι αδυναμία, αλλά η ικανότητα της επιστήμης να αναγεννάται και να προσαρμόζεται σε καινοτομίες και ανακαλύψεις. Το αποτέλεσμα είναι μια επιστήμη που είναι ο τόπος των ιδεών και των θεωριών και μια ακρωτηριασμένη ανθρωπιστική κουλτούρα όταν αποφεύγει την αντιπαράθεση με την επιστήμη. Από αυτό πηγάζει το όραμα της γνώσης ως ενιαίας και έκφρασης ενός ανοιχτού και πάντα εξελισσόμενου ορθολογισμού. (Μελλοντικός)