Μια φορά πήδηξε από τη μπανιέρα και έτρεξε γυμνός στο δρόμο φωνάζοντας “Εύρηκα!” (Βρήκα!). Μια άλλη φορά, όμως, είπε: “Δώσε μου έναν βαθμό υποστήριξης και θα σηκώσω τον κόσμο.” Αυτά τα κάπως θρυλικά ανέκδοτα θα ήταν αρκετά για να σου δώσουν μια ιδέα για το ποιος ήταν Αρχιμήδηςίσως το ο μεγαλύτερος μαθηματικός της αρχαιότητας και εξακολουθεί να θεωρείται παγκόσμια ιδιοφυΐα σήμερα.

Γεννημένος στις Συρακούσαι (στην Μεγάλη Ελλάδα) το 287 π.Χ., γιος του Έλληνα αστρονόμου Φειδία (που του μετέδωσε το πάθος του για την επιστήμη) ολοκλήρωσε τις σπουδές του στην Αλεξάνδρεια της Αιγύπτου όπου ήταν μαθητής ενός άλλου σπουδαίου άνδρα, του Ευκλείδη, και αφιέρωσε τη ζωή του στον η μελέτη όλων των κλάδων της γνώσης. Πολύ αποσπασμένος, συχνά ξέχασε να φάει και… να πλυθεί, τόσο που οι υπηρέτες αναγκάστηκαν να τον βγάλουν στο μπάνιο και να τον τρίψουν ενώ σχεδίαζε γεωμετρικά σχήματα στο σώμα του. Ο Αρχιμήδης κατάφερε να καταπλήξει τους συγχρόνους του, αλλά πρέπει να τον ευχαριστήσουμε κι εμείς, γιατί οι εφευρέσεις του αξιοποιούνται ακόμα και σήμερα!

ΥΠΟΛΟΓΙΣΤΕ ΤΗΝ ΠΕΡΙΟΧΗ

ο PI Ελληνική (π = 3,141592653 589793238…) εκφράζει την αναλογία μεταξύ της περιφέρειας ενός κύκλου και της διαμέτρου του, και ισχύει για ποδήλατα καθώς και για ζάντες λούνα παρκ. Αυτός ο αριθμός παρουσιάστηκε από τον Αρχιμήδη στην πραγματεία Το μέγεθος του κύκλου. Απλοποιώντας, για να το εκτιμήσει ξεκίνησε από α κανονικό εξάγωνο εγγεγραμμένο σε κύκλο με ακτίνα ίση με 1 (άρα με εμβαδόν ίση με π) και, διπλασιάζοντας σταδιακά τον αριθμό των πλευρών του πολυγώνου, υπολόγισε τα εμβαδά καθώς τα σχήματα προσέγγιζαν, εξ ορισμού, την περιφέρεια.

Η ΓΝΩΣΤΗ ΑΡΧΗ

Γιατί, αν σπρώξετε μια μπάλα κάτω στο νερό, υπάρχει δύναμη που την επαναφέρει; Είναι χάρη στην αρχή του Αρχιμήδη: «ένα σώμα βυθισμένο σε ένα ρευστό δέχεται μια ώθηση από κάτω προς τα πάνω ίση με το βάρος του όγκου του υγρού που μετατοπίζεται».

Σύμφωνα με θρύλοςΟ βασιλιάς Ιέρων των Συρακουσών υποψιαζόταν ότι ο στέμμα φτιαγμένο από τον κοσμηματοπώλη του ήταν από ασήμι καλυμμένο αντί για χρυσό. Ο Αρχιμήδης κατάλαβε πώς να λύσει την αμφιβολία όσο μούσκεμα στην μπανιέρανιώθοντας το σπρώξιμο του νερού στο σώμα του: σε εκείνο το σημείο βύθισε το στέμμα και μια χρυσή ράβδο σε μια μπανιέρα και αποκάλυψε… την απάτη του ανέντιμου χρυσοχόου.

ΕΦΕΥΡΕΣΕΙΣ ΑΡΧΙΜΗΔΗ: ΡΟΛΟΓΙΑ ΚΑΙ ΠΟΛΕΜΙΚΕΣ ΜΗΧΑΝΕΣ

Ο Αρχιμήδης παθιάστηκε με λειτουργία των μοχλών και τη συμπεριφορά των υγρών. Εφηύρε α “οδόμετρο” (ο πρόγονος του χιλιομετρητή), α ρολόι νερού και, φαίνεται, επίσης το κοχλίας (ή βίδα του Αρχιμήδη). Είναι ένα είδος μεγάλης «βίδας» ικανής να σηκώνει νερό. Με την περιστροφή, επέτρεψε σε μεγάλες υγρές μάζες να μετακινηθούν αποτελεσματικά και χωρίς υπερβολική προσπάθεια. Κατά τη διάρκεια των αιώνων αυτό το εργαλείο έχει χρησιμεύσει για να ποτίζουν τα χωράφια και για την ανάκτηση μεγάλων επιφανειών.

Για την ελληνική πόλη των Συρακουσών, την εποχή των Πουνικών Πολέμων, ο Αρχιμήδης ήταν ένας πολύτιμος πόρος, αλλά μερικές από τις εφευρέσεις που τον έκαναν διάσημο είναι σχεδόν σίγουρα θρύλοι. Για παράδειγμα το διάσημο καίγοντας καθρέφτες (δεξιά): μεταλλικές ασπίδες για τη συγκέντρωση του ηλιακού φωτός και κάψτε τα πανιά των ρωμαϊκών πλοίων. Καθώς και μια επιστημονική φαντασία σιδερένιο νύχι σε τροχαλίες, ένα τέρας ικανό να αρπάξει την πλώρη των πλοίων, να το σηκώσει και να το ανατρέψει. Και ένα σύστημα από βαλλίστρες και καταπέλτες για να εκτοξεύουν ογκόλιθους στους εχθρούς.

ΕΝΑΣ ΕΠΙΣΤΗΜΟΝΑΣ… ΔΙΑΣΤΗΜΑ!

Ο Αρχιμήδης δημιούργησε επίσης ένα είδος πλανητικός που αναπαρήγαγε τη φαινομενική κίνηση του Ήλιου, της Σελήνης και των πέντε πλανητών που ήταν γνωστοί τότε. Δεν ξέρουμε πώς λειτούργησε γιατί χάθηκε, αλλά ίσως ήταν παρόμοιο με το Μηχανισμός Αντικυθήρων, χτίστηκε περίπου 200 χρόνια αργότερα. Ωστόσο, γνωρίζουμε ότι, σύμφωνα με τον Αρχιμήδη, η διάμετρος του Ήλιου ήταν 30 φορές μεγαλύτερη από αυτή της Σελήνης, ενώ στην πραγματικότητα είναι περίπου 400 φορές μεγαλύτερη: άρα ακόμη και οι ιδιοφυΐες κάνουν λάθη!