Κατά τη διάρκεια διαστημικών αποστολών μεγάλης διάρκειας, ο ανθρώπινος εγκέφαλος προσαρμόζεται στη μικροβαρύτητα διαστέλλοντας τις κοιλότητες που περιέχουν εγκεφαλονωτιαίο υγρό γύρω από τα αιμοφόρα αγγεία, μια κατάσταση που αυξάνει τον κίνδυνο οπτικών διαταραχών. Αυτό αποδεικνύεται από την ανάλυση των μαγνητικών συντονισμών περίπου σαράντα αστροναυτών από τη NASA, την Ευρωπαϊκή Διαστημική Υπηρεσία (ESA) και τη Ρωσία (Roscosmos), που δημοσιεύτηκε από μια διεθνή ομάδα ειδικών στο περιοδικό της Αμερικανικής Ακαδημίας Επιστημών (PNAS). Η μελέτη, η οποία θα βοηθήσει στην ανάπτυξη νέων λύσεων για την προστασία της ανθρώπινης υγείας εν όψει της εξερεύνησης της Σελήνης και του Άρη, βλέπει ως πρώτο συγγραφέα τον Giuseppe Barisano, έναν νεαρό Ιταλό ερευνητή στον τομέα της νευροεπιστήμης στο Πανεπιστήμιο της Νότιας Καλιφόρνια.

Μαζί με τους συναδέλφους του, ο Barisano αξιολόγησε τους μαγνητικούς συντονισμούς του εγκεφάλου που έλαβαν οι αστροναύτες πριν φύγουν για τον Διεθνή Διαστημικό Σταθμό (ISS) και κατά την επιστροφή τους στη Γη μετά από έξι μήνες σε τροχιά.

Οι εικόνες δείχνουν μια αύξηση στον όγκο των περιαγγειακών χώρων που περιέχουν εγκεφαλονωτιαίο υγρό, μια πιο αξιοσημείωτη αλλαγή στους αστροναύτες της NASA από τους κοσμοναύτες της Roscosmos. Ο λόγος αυτής της διαφοράς μένει ακόμη να διευκρινιστεί. «Δεδομένου ότι οι αστροναύτες της NASA και οι κοσμοναύτες της Roscosmos στη μελέτη μας πέρασαν τον ίδιο χρόνο στον Διεθνή Διαστημικό Σταθμό – εξηγεί ο Barisano στην ANSA – υποθέσαμε ότι οι διαφορές που βρήκαμε μπορεί να οφείλονται στο γεγονός ότι τα αντίμετρα και τα πρωτόκολλα εκπαίδευσης που υιοθετήθηκαν από τους αστροναύτες της NASA για την εξουδετέρωση των επιπτώσεων της μικροβαρύτητας στο ανθρώπινο σώμα είναι διαφορετικά από εκείνα που υιοθετήθηκαν από τους κοσμοναύτες της Roscosmos. Αυτή είναι μόνο μια υπόθεση προς το παρόν: απαιτούνται περαιτέρω αναλύσεις για να κατανοηθεί ο πραγματικός αντίκτυπος αυτών των αντίμετρων στις εγκεφαλικές αλλοιώσεις που βρήκαμε».

Μεταξύ των 24 αστροναυτών της NASA που εξετάστηκαν, οκτώ είχαν αναπτύξει το λεγόμενο νευροοφθαλμικό σύνδρομο που σχετίζεται με την πτήση στο διάστημα (SANS), το οποίο «αποτελείται από μια σειρά δομικών αλλαγών στον εγκέφαλο και τα μάτια», διευκρινίζει ο Barisano. «Επηρεάζει περίπου το 50% των αστροναυτών που υποβάλλονται σε μακροχρόνια ταξίδια (6 μήνες ή περισσότερο) στον Διεθνή Διαστημικό Σταθμό. Το κύριο σύμπτωμα είναι η διαταραχή της όρασης, με ελαττώματα ιδιαίτερα στην κοντινή όραση (υπερμετρωπία), ενώ λιγότερο συχνό σύμπτωμα είναι ο πονοκέφαλος. Συνήθως, αυτή η κατάσταση εμφανίζεται κατά τη διάρκεια της διαστημικής πτήσης και ομαλοποιείται με την επιστροφή στη Γη, αλλά δυστυχώς υπήρξαν περιπτώσεις με μόνιμες αλλοιώσεις».

Η μελέτη των μαγνητικών συντονισμών των αστροναυτών της NASA που επηρεάστηκαν από το SANS επέτρεψε την εύρεση μεγαλύτερου όγκου περιαγγειακών χώρων στη λευκή ουσία του εγκεφάλου, τόσο πριν όσο και μετά την πτήση. Αυτό το εύρημα υποδηλώνει ότι η συσσώρευση υγρών μπορεί να αυξήσει τον κίνδυνο ανάπτυξης νευροοφθαλμικού συνδρόμου με πιθανές συνέπειες για την όραση.

«Η μέτρηση του υγρού στους περιαγγειακούς χώρους του εγκεφάλου θα μπορούσε επομένως να χρησιμοποιηθεί ως δείκτης, τόσο για τον εντοπισμό εκείνων που κινδυνεύουν να αναπτύξουν αυτό το σύνδρομο όσο και για την πιθανή παρακολούθηση της αποτελεσματικότητας πιθανών προληπτικών και θεραπευτικών στρατηγικών για αυτό το σύνδρομο», σημειώνει ο Barisano. .

«Πέρα από τα επιστημονικά αποτελέσματα που έχουμε – προσθέτει ο ερευνητής – πιστεύω ότι αυτό το έργο (που είναι η πρώτη μελέτη νευροαπεικόνισης που περιλαμβάνει αστροναύτες και κοσμοναύτες από τρεις διαφορετικούς διαστημικούς φορείς) καταδεικνύει τη σημασία της διεθνούς συνεργασίας στη μελέτη της προσαρμογής. Ιδιαίτερα σε δύσκολες ιστορικές στιγμές όπως αυτή που βιώνουμε, πιστεύουμε ότι είναι σημαντικό να τονίσουμε τον θεμελιώδη ρόλο της διεθνούς συνεργασίας στην επιστημονική πρόοδο και, ειδικότερα, στη διαστημική ιατρική: είναι απαραίτητο αυτές οι συνεργασίες μεταξύ του διαστήματος οι υπηρεσίες συνεχίζουν να διασφαλίζουν την ασφάλεια των αστροναυτών και των κοσμοναυτών στο διάστημα και να ευνοούν την ανθρώπινη εξερεύνηση του διαστήματος σε μελλοντικές διαστημικές αποστολές, συμπεριλαμβανομένων εκείνων στη Σελήνη και τον Άρη».