Εκεί Πρόεδρος Ελληνικά Κατερίνα Σακελλαροπούλου επίσκεψη σε Σαλέντοέφτασε στο λίκνο του Σαλέντο Ελλάδα, είπε ότι συγκινήθηκε που σημείωσε τη συνέχεια της γλώσσας, των παραδόσεων, της ταυτότητας, αλλά και των κοινών ριζών ανά τους αιώνες. Η ένωση των δώδεκα ελληνόφωνων δήμων του Σαλέντο αποφάσισε να της απονείμει την τιμητική ιθαγένεια. Η πρώτη συνάντηση πραγματοποιήθηκε το πρωί του Σαββάτου στο Castrignano de’ Greci, την οποία υποδέχθηκε ο Roberto Casaluci, πρόεδρος της Ένωσης και δήμαρχος του Δήμου Castrignano dei Greci, για τα εγκαίνια της αναμνηστικής στήλης της 20ής επετείου της Ένωσης Δήμων. Στη συνέχεια θα μετακομίσει στο Carpignano (11.30). Στο Melpignano, συνοδευόμενος από τον πρόεδρο της ένωσης δήμων, Roberto Casaluci και από την αντιδήμαρχο Melpignano Eleonora Gaetani, την πρόεδρο Σακελλαροπούλου υποδέχτηκε ο πρόεδρος του Ιδρύματος Massimo Manera και η Λαϊκή Ορχήστρα που δώρισε το παραδοσιακό ντέφι. Στη συνέχεια μετακομίσατε στο Zollino (13) και στο Calimera για να λάβετε την τιμητική υπηκοότητα (4.30 μ.μ.). Στη συνέχεια, θα επισκεφθεί το Martignano (18.00), το Soleto (18.40) και τη Sternatia (19.20). Αύριο θα είστε σε Cutrofiano, Sogliano, Martano και Corigliano.

«Είμαι πραγματικά πολύ συγκινημένος που παρατήρησα τη συνέχεια ανά τους αιώνες της γλώσσας, των παραδόσεων, της ταυτότητάς σας αλλά και των κοινών σας ριζών. Σήμερα τόσο η γλώσσα όσο και η μουσική αποτελούν τις ισχυρότερες και πιο παγιωμένες γέφυρες μεταξύ των δύο χωρών». Αυτό είπε η Πρόεδρος όταν επισκέφθηκε την έδρα της στο Melpignano Taranta Night Foundation, με αφορμή τη διήμερη επίσκεψή του στις πόλεις της Grecìa Salentina. «Γνωρίζουμε ότι η Notte della Taranta ενισχύει την ελληνική γλώσσα – είπε ο Έλληνας πρόεδρος – Αυτή η ορχήστρα τραγούδησε εξαιρετικά, γι’ αυτό θα θέλαμε να τη φιλοξενήσουμε στην Ελλάδα». Με τα κομμάτια σε Grico Aremu, Klama and Calinitta, Enza Pagliara, Stefania Morciano, Consuelo Alfieri, Antonio Amato, Giancarlo Paglialunga, οι μουσικοί Gianluca Longo, Giuseppe Astore, Antonio Marra, Roberto Gemma και οι χορευτές Mihaela Coluccia, Serena Caruccia, Andrea Pelle. και ο Fabrizio Nigro καλωσόρισε τον πρόεδρο ο οποίος υπογράμμισε: «αν και δεν καταλάβαινα κάθε συλλαβή από αυτούς τους υπέροχους στίχους, οι φωνές γεμάτες και γεμάτες νοσταλγία με συγκίνησαν».

Επίσκεψη

Ο Kalòs Irtate διαβάζει την πινακίδα στην είσοδο. Καλώς ήρθατε στο griko. Η μετάφραση είναι μικρή, πιο κάτω: ιταλικά, αγγλικά, γαλλικά και γερμανικά. Είναι η είσοδος του Calimeraαλλά θα μπορούσε να είναι το Μαρτάνο, η Στερνατία ή ένα από τα άλλα κέντρα αυτού του ελληνόφωνου νησιού στην καρδιά της επαρχίας Λέτσε: 12 δήμοι συνολικά, 60.000 κάτοικοι συνολικά, αγροκτήματα και αρχαίες αυλές, παλάτια και εκκλησίες μαρκήσιων, το τελευταίο παρακλάδι της ελληνικής γης του Οτράντο. Η Grecìa salentina, όπως έχουμε μάθει να τη λέμε εδώ και μερικές δεκαετίες: πρώτα ανύπαρκτη στα media, τώρα στα χείλη όλων από τότε που η pizzica έγινε Notte della Taranta.

Η επικράτεια Γκρίκο

Η στήλη του 4ου αιώνα π.Χ. που δώρισε η Αθήνα ήταν πάντα εκεί από το 1960: σύμβολο αδελφοσύνης, εκδήλωση φιλίας με την πατρίδα του Αισχύλου και του Περικλή, ένα έμβλημα της αδελφοποίησης που τροφοδοτείται από ταξίδια και πολιτιστικές ανταλλαγές. Κατερίνα Σακελλαροπούλου θα περάσει εδώ το Σαββατοκύριακο των Φοινίκων, σε επίσημη επίσκεψη μεταξύ των περιοδειών και της επίτιμης ιθαγένειας που θα της απονεμηθεί. Ένας άνδρας που κάθεται στον πάγκο έμαθε για την άφιξη του Προέδρου της Ελληνικής Δημοκρατίας και είναι σε πιο χαρούμενη διάθεση από ότι συνήθως. Καλημέρα, λέει χαμογελώντας. Καλημέρα και είναι τυχερό που το βρήκα. Στο μπαρ, στο περίπτερο, στο φαρμακείο μιλάμε ιταλικά. Δεν είναι πια όπως στη Χώρα των Βάσκων ή στη Φλάνδρα όπου η γλώσσα είναι η καθημερινότητα: εδώ κάτω από τα 60 δύσκολα βρίσκεις κάποιον που να καταλαβαίνει ή να ξέρει να διαβάζει Griko, η σκυτάλη έμεινε ημιτελής. Καλύτερα να καθαρίσετε αμέσως το πεδίο των ψευδαισθήσεων: τα αγόρια σταματούν στην Καλησπέρα ή στα Καλίνυφτα, λίγες ακόμη λέξεις, ένας στίχος τραγουδιού και λίγα, πολύ λίγα. Αυτό που δεν λειτούργησε είναι δύσκολο να πει κανείς: μέχρι τη δεκαετία του 1950 δεν υπήρχε σπίτι που να μην μιλούσαν το Griko, ήταν αναπόφευκτο ότι ο γραμματισμός (σχολικός και τηλεοπτικός) θα πήγαινε προς άλλη κατεύθυνση, κρίμα που ο στόχος που δηλώθηκε για την προστασία της χρήσης του έχει χτυπήσει το στόχο μόνο σε περιορισμένους σχολαστικούς ή πολιτιστικούς τομείς.

Χωρίς νοσταλγία όμως. Δεν υπάρχουν μάχες κερδισμένες ή χαμένες, έτσι πήγε. Το Griko έχει χάσει το χαρακτηριστικό του να είναι γλώσσα χρήσης και έχει μετατραπεί σε κάτι άλλο. Τα ποιήματα του Franco Corlianò θα συνεχίσουν να μελετώνται και το λεξικό Griko του Salvatore Tommasi θα παραμείνει προπύργιο γλωσσικών μελετών. Περισσότερο πολιτιστικό υπόστρωμα από ζωντανή σάρκα, όμως. Σχεδόν μουσειακό.

Θέσεις για την καταγωγή, όλες υπαινικτικές, συνεχίζουν να συγκρούονται μεταξύ τους. Μια συζήτηση που άνοιξε ξανά κανένας άλλος από τον Γερμανό Gerard Rohlfs, έναν από τους μεγαλύτερους γλωτολόγους του περασμένου αιώνα: εγκαταστάθηκε σε αυτά τα μέρη για κάποιο διάστημα και υποστήριξε ότι ο Griko γεννήθηκε από τις αποικίες της προ-ρωμαϊκής Magna Graecia. Επιστημονικά αντικρουόμενη θέση, οι ελληνοβυζαντινές καταβολές είναι πιο πιθανές: για κάποιους εντοπίζονται στα ύστερα αρχαία κληροδοτήματα της Ανατολικής Ρωμαϊκής Αυτοκρατορίας, για άλλους στη μεσαιωνική ανακατάκτηση του Βυζαντίου με την καθοριστική συμβολή των Βασιλικών μοναχών. Χρυσή εποχή, η τελευταία, κατά την οποία η νήσος γκρίκα εκτεινόταν από την Καλλίπολη μέχρι το Οτράντο σε μια πολύ ευρύτερη περιοχή πριν από τις υποχρεώσεις της λατινικής ιεροτελεστίας (αντί της ελληνικής) και το Συμβούλιο του Τρέντο μείωσαν την ελληνιστική νησίδα στη σημερινή περιοχή.

Στο δεύτερο μισό του εικοστού αιώνα ήταν ένα κοινωνικο-ανθρωπολογικό θέμα προς μελέτη. Φτάνει και ο Πιερ Πάολο Παζολίνι, αλλά κανείς μένει πάντα στην κόψη του ξυραφιού: ο κίνδυνος είναι να καταλήξεις ξεχασμένος, σιγά σιγά ρουφημένος στη νεωτερικότητα που απορροφά τα πάντα. Χρειαζόμαστε μια διαίσθηση, ένα στοίχημα, μια αλλαγή πορείας. Μια ομάδα νέων δημάρχων -ήταν το 1990- εφηύρε την Κοινοπραξία των Δήμων του Salento Grecìa: ήταν το πρώτο πείραμα στο Salento. Όταν έφτασε ο νόμος για την προστασία των γλωσσικών μειονοτήτων το 1999, το σημείο καμπής έγινε κοινωνικό, πολιτικό και οικονομικό: η Κοινοπραξία μετατράπηκε σε Ένωση Δήμων και τέθηκε σε κίνηση μια τέλεια μηχανή για την ανάπτυξη έργων, την προσέλκυση χρηματοδότησης, την έναρξη εργοταξίων , ανακτήστε ιστορικά κέντρα, υπογράψτε πολιτιστικές παραγωγές και οργανώστε εκδηλώσεις όπως καμία άλλη από το Λέτσε κάτω. Είναι το Grecìa Salento όπως το ξέρουμε σήμερα: ένα σημείο αναφοράς, παρά τα ελαττώματα του, για να κοιτάξουμε όταν τα λόγια πρέπει να ακολουθούνται από πράξεις. Το να κάνεις αυτό προσθέτει στη σκέψη.

Μερικοί καθαρολόγοι φωνάζουν για προδοσία, αλλά το ζάρι έχει πλέον πεταχτεί. Γεννιέται η Notte della Taranta, που καταλαμβάνει τις μεγάλες πλατείες, γίνεται Φεστιβάλ και συγκινεί τις μεγάλες μάζες με τη συναυλία του Melpignano στα τέλη Αυγούστου: ναυαρχίδα για πολιτιστικές προτάσεις και οικονομικές προκλήσεις, εθνική τηλεοπτική βιτρίνα, σφυρηλάτηση ταλέντων γύρω από ο κόσμος. Περισσότερο από το σημείο καμπής, είναι ο θεμέλιος λίθος. Η Notte della Taranta είναι το επιστύλιο πάνω στο οποίο στηρίζεται ένα μοντέλο ανάπτυξης. Γεννήθηκε το Canti di Passione Festival, το οποίο ερμηνεύει ξανά τα τραγούδια της Μεγάλης Εβδομάδας με μια σειρά από ιερές συναυλίες σε εκκλησίες, αλλά είναι μόνο ένας από τους απογόνους του Taranta. Μια μεγάλη λίστα ιδεών, προτάσεων και εκδηλώσεων που μια ολόκληρη σελίδα δεν θα αρκούσε. Η Ένωση Δήμων είναι η μηχανή που οδηγεί αυτή τη διαδικασία, την επανεφευρίσκει κάθε φορά και τη χρηματοδοτεί μεταξύ διαγωνισμών και ειδικών μέτρων: μια χρυσή ευκαιρία που δεν πρέπει να υποτιμηθεί και μια ολόκληρη γενιά δεν την αφήνει να ξεφύγει.

Φυσικά, κάτι έχει χαθεί στην πορεία και περιστρέφοντας τη λίστα με τους στόχους του Καταστατικού της Ένωσης υπάρχουν πολλά που έχουν μείνει ανεκπλήρωτα: υπηρεσίες που δεν έχουν πια ξεκινήσει, το αόριστο όνειρο ενός ενιαίου φορέα δημοτικών παραγόντων, έλλειψη συγκεντροποίησης έργων και φόρων, τα δημοτικά γραφεία με διπλό αποτέλεσμα. Κρίσιμες, ωστόσο, δεν επηρεάζουν τα επιτευχθέντα αποτελέσματα και το αλλαγμένο πρόσωπο μιας ολόκληρης επικράτειας: η κουλτούρα που προσελκύει τουρίστες, οι εξαιρετικές φάρμες των νέων καταλυμάτων, το δίκτυο ευρέως διαδεδομένων ξενώνων όπου κάποτε υπήρχαν φτωχογειτονιές, νέες ευκαιρίες απασχόλησης, μικρές εταιρείες που εφευρίσκουν μάρκες, επεκτείνουν τις βιομηχανικές περιοχές. Είναι το νέο Salento Grecìa που δεν υπήρχε πριν: η γη από την οποία κάποτε έφυγε κανείς (προς Λέτσε, προς Βορρά, προς Ελβετία) γίνεται ένα καλό καταφύγιο για όσους έρχονται από το εξωτερικό και ευκαιρίες εργασίας για όσους επιστρέφουν. Όχι άλλο να φύγεις. Ή, τουλάχιστον, δεν φεύγουμε πλέον σε μεγάλους αριθμούς όπως κάποτε.
Τα καμπαναριά παραμένουν φυσικά. Κανείς δεν έχει την ψευδαίσθηση ότι εδώ είμαστε ερωτευμένοι και συμφωνούμε σε όλα: φθόνοι και μνησικακίες, Μαρτάνο εναντίον Calimera, αγκώνες δημάρχων, διαφωνίες για δουλειές και χρηματοδότηση. Η εικόνα αντικατοπτρίζει την ιστορία της αμφιλεγόμενης πατρίδας, αλλά εξακολουθεί να είναι το λίκνο της δημοκρατίας: οι Δήμοι του Salento Grecìa όπως οι πόλεις-κράτη της Ελλάδας, μια υποβλητική αναλογία 25 αιώνες αργότερα. Ο καθένας ζηλεύει τη δική του αυτονομία σε σημείο να διακινδυνεύει τον πόλεμο εναντίον του γείτονά του. Αλλά όλοι είναι έτοιμοι να συνεργαστούν αν υπάρχει ένας υψηλός στόχος που πρέπει να επιτευχθεί, προς το συμφέρον όλων. Έτοιμοι να θωρακιστούν όπως οι Έλληνες του Μαραθώνα ενάντια στους Πέρσες όταν η μάχη είναι ζωτικής σημασίας και το μέλλον διακυβεύεται. Αδέρφια Έλληνες στον καθρέφτη, κάτι πρέπει να σημαίνει. Kalòs Irtate, πρόεδρος.
© Η ΑΝΑΠΑΡΑΓΩΓΗ ΕΦΑΡΜΟΓΗ