Στην Κύπρο, η συνεργασία πέρα από τα ελληνοτουρκικά σύνορα είναι πάντα περίπλοκη. Ωστόσο, και χάρη στην παρέμβαση της ΕΕ, το χαλούμι, ένα από τα σύμβολα του νησιού, αποτελεί και πάλι κληρονομιά που μοιράζονται οι δύο κοινότητες
«Τα βουνά της Κερύνειας καίγονταν εδώ και μέρες! Ο Θεός να μην μπορούμε να δούμε τον καπνό στο πλάι μας. Οι βρετανικές και ισραηλινές δυνάμεις προσπάθησαν να βοηθήσουν, αλλά μάταια. Ο καταστροφικός άνεμος το έκανε αδύνατο. Και τότε, όταν οι ελληνικές δυνάμεις συμμετείχαν στη μάχη, ω, ξαφνικά, μια καταρρακτώδης βροχή έσβησε τη φωτιά που είχε καταστρέψει χιλιάδες στρέμματα. Δεν είναι θαύμα; Ποιος θα περίμενε μια τέτοια βροχή στη μέση του καλοκαιριού; Αυτός δεν είναι ο τρόπος του Θεού να μας λέει ότι πρέπει να αφήσουμε στην άκρη τις διαφορές μας και να μάθουμε να βοηθάμε ο ένας τον άλλον;»
Σώστε τον εαυτό σας από τη θέληση για συνεργασία
Εκείνο το πρωί στις αρχές Ιουλίου, η Ελένη Νικολάου αφηγήθηκε έντονα την ιστορία στη νεαρή γυναίκα που περιπλανήθηκε στο κατάστημα με σουβενίρ της στο κέντρο της Λεμεσού, παρατηρώντας τα μπιχλιμπίδια που συνήθως αγοράζουν οι τουρίστες, όπως ένα μικροσκοπικό άγαλμα της θεάς Αφροδίτης ή ένα γούρι στο σχήμα ενός ματιού για προστασία από το κακό μάτι. Αφετηρία της κουβέντας ήταν η αποπνικτική ζέστη στο νησί που είχε ξεκινήσει τον Ιούνιο και θα συνεχιζόταν μέχρι τον Σεπτέμβριο, όπως κάθε καλοκαίρι στην Κύπρο. Αυτή τη φορά δεν υπήρξαν θύματα, σε αντίθεση με τον περασμένο Ιούλιο, όταν μια δασική πυρκαγιά έξω από τη Λεμεσό κατέστρεψε 50 σπίτια και σκότωσε τέσσερις Αιγύπτιους εργάτες αγροκτημάτων. Αυτή είχε χαρακτηριστεί από τα μέσα ενημέρωσης ως η χειρότερη πυρκαγιά στο νησί εδώ και δεκαετίες.
Φέτος, όμως, «ο Θεός είχε γλιτώσει τους Κύπριους», όπως είπε η Ελένη. Στις 22 Ιουνίου 2022, είχε ξεσπάσει πυρκαγιά στην περιοχή Καντάρα της οροσειράς της Κερύνειας στο αποσχισμένο τουρκοκυπριακό κράτος της Βόρειας Κύπρου. Η φωτιά θα προκλήθηκε από βραχυκύκλωμα σε αγροτικό όχημα: τροφοδοτούμενη από ισχυρούς ανέμους, οι φλόγες είχαν εξαπλωθεί γρήγορα, οδηγώντας στην προληπτική εκκένωση των χωριών.
Σε αυτή την έκτακτη κατάσταση και υπό την επίβλεψη των ειρηνευτικών δυνάμεων των Ηνωμένων Εθνών, που είχαν στείλει στην Κυπριακή Δημοκρατία αίτημα βοήθειας από τον Βορρά, στη μάχη είχαν μπει πυροσβεστικά αεροπλάνα και από τις δύο περιοχές της διχοτομημένης Κύπρου, μαζί με ισραηλινές και βρετανικές δυνάμεις. Οι συντονισμένες προσπάθειες είχαν καταφέρει να ελέγξουν μερικώς τη φωτιά το απόγευμα της Παρασκευής, αλλά στη συνέχεια οι άνεμοι άλλαξαν κατεύθυνση, αναζωπυρώνοντας τις φλόγες.
Σύμφωνα με τοπικές αναφορές, οι τουρκοκυπριακές αρχές αρνήθηκαν στη συνέχεια περαιτέρω βοήθεια από το κυπριακό κυβερνητικό αεροσκάφος, το οποίο βρισκόταν σε ετοιμότητα. Για να αποφευχθούν τα χειρότερα, οι ελληνοκυπριακές δυνάμεις παρέμειναν ούτως ή άλλως έτοιμες, για να ενημερωθούν από την άλλη πλευρά ότι μια δυνατή βροχή που είχε πέσει σε αυτό το μέρος του νησιού κατά τη διάρκεια της νύχτας είχε επιτέλους σβήσει τη φωτιά.
Η Ελένη το αποκαλεί «θεϊκή παρέμβαση». Δεν είναι η μόνη. Η «θαυματουργή» σωτηρία των βουνών της Κερύνειας είναι στα χείλη όλων εδώ και εβδομάδες. Οι οδηγοί ταξί και οι έμποροι λιανικής μάλλον πήραν τη μερίδα του λέοντος. Παρά τις διαφορετικές εκδοχές που κυκλοφορούσαν, το ηθικό δίδαγμα ήταν το ίδιο: οι Κύπριοι είχαν ανταμειφθεί για την προθυμία τους να συνεργαστούν.
Ένα μήνα μετά, η Ε.Ε., όπως κάθε άλλη απο ΜΗΧΑΝΗΣ ΘΕΟΣθα είχε εγκρίνει μια σημαντική δέσμη μέτρων με στόχο τη στήριξη της βελτίωσης των σχέσεων μεταξύ των δύο κοινοτήτων.
Ειδικότερα, τη Δευτέρα 25 Ιουλίου 2022, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή ανακοίνωσε την υιοθέτηση α Ετήσιο Πρόγραμμα Βοήθειας για την τουρκοκυπριακή κοινότητα αξίας 33,43 εκατ. ευρώ. Η Ελίζα Φερέιρα, Ευρωπαίος Επίτροπος για τη Συνοχή και τη Μεταρρύθμιση, δήλωσε ότι «η νέα σειρά έργων αποσκοπεί στη στήριξη της οικονομικής ανάπτυξης, της συμφιλίωσης και των μέτρων οικοδόμησης εμπιστοσύνης».
Η εξέλιξη αυτή προέκυψε μετά την εγγραφή από την Επιτροπή Τυριών χαλούμι/helim ως Προστατευόμενη Ονομασία Προέλευσης (ΠΟΠ) τον Απρίλιο του 2021, μια απόφαση που χαιρετίστηκε και από τις δύο κοινότητες ως πράξη που προστατεύει την ονομασία του προϊόντος από απομίμηση και κακή χρήση σε όλη την ΕΕ και η οποία μπορεί να αποφέρει οικονομικά οφέλη σε ολόκληρο το νησί της Κύπρου.
Από μήλο της έριδος σε σύμβολο ενότητας
Πριν από την καταχώριση του σήματος ΠΟΠ από την Επιτροπή, ηχαλούμι αποτελούσε επί χρόνια μήλον της έριδος μεταξύ της ελληνικής και της τουρκικής κοινότητας της Κύπρου. Όπως και άλλα αμφισβητούμενα προϊόντα (για παράδειγμα, σουτζούκος/σουτσούκ λοκούμ), οι δύο πλευρές διαφώνησαν ανοιχτά για την «εθνικότητα» αυτού του ειδικού τύπου τυριού.
Προφανώς, οι λόγοι αυτής της διαφωνίας δεν ήταν μόνο πολιτιστικοί, αλλά και οικονομικοί. Από οικονομική άποψη, το ελληνικό τμήμα της Κύπρου κατείχε το επικερδές μονοπώλιο τηςχαλούμιαξιοποίηση της πρόσβασης στην αγορά της ΕΕ.
Σύμφωνα με στοιχεία της ΕΕ, η Νότια Κύπρος εξήγαγε 33.000 τόνους μόνο το 2019 χαλούμι στην υπόλοιπη ΕΕ. Σίγουρα αυτά τα στοιχεία θα επηρεαστούν από το Brexit, δεδομένου ότι το Ηνωμένο Βασίλειο, μια πρώην αποικιακή δύναμη στην Κύπρο και πατρίδα των λεγόμενων «Charlies», Βρετανών πολιτών κυπριακής καταγωγής, είναι μακράν ο μεγαλύτερος καταναλωτής χαλούμι στην ΕΕ. Σύμφωνα με στοιχεία που δημοσιεύονται στο Financial Times (16.04.2021), «το 2019, το τελευταίο πλήρες έτος της παραμονής του Ηνωμένου Βασιλείου στην ΕΕ, η χώρα αντιπροσώπευε το 53% του όγκου όλων των εισαγωγών κυπριακού τυριού».
Η αμφιλεγόμενη «διπλωματία τωνχαλούμι“
Όταν η Επιτροπή αποφάσισε να βοηθήσει τη Βόρεια Κύπρο ξεκλειδώνοντας τη δυνατότητα επιχειρηματικής δραστηριότητας εντός του μπλοκ, οι Ελληνοκύπριοι παραγωγοί αρχικά είδαν αυτή την κίνηση ως απειλή για τις δραστηριότητές τους. Η ΕΕ απάντησε μοιράζοντας στατιστικά στοιχεία που δείχνουν ότι η παγκόσμια αγορά είναι αρκετά μεγάλη ώστε να απορροφά την παραγωγή τόσο από το βόρειο όσο και από το νότιο τμήμα του νησιού.
Επίσης, με το τρέχον πρόγραμμα βοήθειας , η Επιτροπή προβλέπει μέτρα για να βοηθήσει τους Τουρκοκύπριους ιδίως να τηρήσουν τα πρότυπα της ΕΕ για την ασφάλεια και την υγιεινή των τροφίμων, καθώς και για τα γαλακτοκομικά αγροκτήματα και την ποιότητα της γαλακτοκομικής παραγωγής. Αυτές οι προσπάθειες καταργούν τους παλιούς ισχυρισμούς των Ελληνοκυπρίων ότι ηχαλούμι που παράγονται από Τουρκοκύπριους μπορεί να είναι κατώτερης ποιότητας, βλάπτοντας τη συνολική φήμη του προϊόντος.
Την ανησυχία της είχε εκφράσει και η τουρκική πλευρά. Το άνοιγμα της αγοράς θα σήμαινε πρακτικά ότι η Βόρεια Κύπρος, η οποία δεν αναγνωρίζει την ένταξη στην ΕΕ που απέκτησε το νησί το 2004, θα έπρεπε τώρα να αποδεχθεί την εξουσία της κυβέρνησης της Κύπρου και της ΕΕ. Ο υπουργός Εξωτερικών της Βόρειας Κύπρου Tahsin Ertuğruloğlu χαρακτήρισε «επαίσχυντη προσπάθεια της ΕΕ και της ελληνοκυπριακής διοίκησης να κυριαρχήσουν στην πολιτική βούληση της Τουρκικής Δημοκρατίας της Βόρειας Κύπρου». Ταυτόχρονα, οι βορειοκύπριοι παραγωγοί θα πρέπει να υποβληθούν σε ιδιωτικές επιθεωρήσεις και να καταβάλουν περαιτέρω προσπάθειες για την τήρηση των προτύπων της ΕΕ.
Εκτός από το εμπόριο, από άποψη συμβολισμού και χροιάς, η ΕΕ ποντάρει στο γεγονός ότι, όσο απλό και αν φαίνεται, το τυρί χαλούμι/helim είναι ένα σπουδαίο παράδειγμα κοινής πολιτιστικής πρακτικής που ανήκει και στις δύο κοινότητες και υπερβαίνει την εθνικότητα ή τη θρησκεία. ΜΕΓΑΛΟ’χαλούμι δεν είναι ούτε ελληνικό ούτε τουρκικό, είναι καθαρά κυπριακό και επομένως χρησιμεύει ως ένδειξη κοινής ταυτότητας, εύκολα κατανοητή και αγκαλιασμένη από όλους.
Ο Κύπριος υπουργός Εξωτερικών Νίκος Χριστοδουλίδης είπε ότι αυτή η εξέλιξη είναι «μεγάλης σημασίας» και θα μπορούσε να προωθήσει τη συμφιλίωση στο νησί στέλνοντας «ένα ξεκάθαρο μήνυμα» προς αυτή την κατεύθυνση.
Η ενίσχυση των δικοινοτικών σχέσεων με την οικοδόμηση γεφυρών εμπιστοσύνης μεταξύ της τουρκικής και της ελληνικής κοινότητας στην Κύπρο αποτελεί σαφή προτεραιότητα για την Ευρωπαϊκή Επιτροπή, η οποία έχει εκφράσει ανοιχτά την πρόθεσή της να διευκολύνει και τελικά να επιφέρει την επανένωση του νησιού. Στο πλαίσιο αυτό, το πρόγραμμα βοήθειας της ΕΕ προβλέπει τη συνέχιση της γενναιόδωρης χρηματοδότησης για την Επιτροπή Αγνοουμένων και της Τεχνικής Επιτροπής Πολιτιστικής Κληρονομιάς.
Τέλος, το ετήσιο πρόγραμμα περιλαμβάνει μέτρα σύμφωνα με τις προτεραιότητες της Πράσινη Συμφωνία Ευρωπαϊκή Ένωση, μέσω της οποίας στοχεύει στην προώθηση της απασχόλησης και της πράσινης καινοτομίας στο νησί.
Το υλικό αυτό δημοσιεύεται στο πλαίσιο του έργου «Work4Future» που συγχρηματοδοτείται από την Ευρωπαϊκή Ένωση (ΕΕ). Η ΕΕ δεν είναι σε καμία περίπτωση υπεύθυνη για τις πληροφορίες ή τις απόψεις που εκφράζονται στο πλαίσιο του έργου. Η ευθύνη για το περιεχόμενο ανήκει αποκλειστικά στην OBC Transeuropa. Μεταβείτε στη σελίδα “Work4Future“
Έχετε σκεφτεί μια συνδρομή στο OBC Transeuropa; Θα υποστηρίξετε τη δουλειά μας και θα λαμβάνετε άρθρα προεπισκόπησης και περισσότερο περιεχόμενο. Εγγραφείτε στο OBCT!
“Εμπειρογνώμονας στα ταξίδια. Ειδικός στα ζόμπι. Θέλετε να αγαπάτε τον ιστό. Δημιουργός. Διαδικτυακός. Φανατικός της τηλεόρασης. Πεθαίνοντας του μπέικον.”