Το ξέσπασμά του δεν είναι υπερβολικό. Το ποσοστό ανεργίας έχει μειωθεί σε σύγκριση με τις κορυφές του 27,5% το 2013, αλλά παραμένει υψηλό (18,6%) σε απόλυτες τιμές και στο 38,5% μεταξύ των κάτω των 25 ετών. Ένα πτυχίο στο πρόγραμμα σπουδών ενθαρρύνει την αποχώρηση, ακόμη και με κόστος έναρξης μαθητείας που δεν έχουν σχέση με τα προσόντα τους. Υπάρχουν κατ’ οίκον άδεια οδοντίατροι που εργάζονται σε αποθήκες στις Ηνωμένες Πολιτείες, εν αναμονή της μετατροπής του πτυχίου τους. Και μετά η Γερμανία, ο πιο φυσικός προορισμός, εν μέρει λόγω της φήμης της ως η ατμομηχανή της Ευρώπης, εν μέρει «επειδή η Μέρκελ λέει τώρα ότι χρειάζεται εξειδικευμένο εργατικό δυναμικό». Στο σύνολό τους, ωστόσο, οι μεταγραφές μελετώνται και απογειώνουν καριέρες που θα ήταν περιορισμένες (ή ανύπαρκτες) στο εσωτερικό. Ο Γρηγόρης Αργερός, καθηγητής κοινωνιολογίας στο Eastern Michigan University (Ηνωμένες Πολιτείες), έχει αναλύσει προσωπικά το φαινόμενο της Μεγάλο ελληνικό Brain Drain, «Η μεγάλη διαρροή εγκεφάλων» διαφαινόταν πάνω από την Αθήνα καθώς οι πιστωτές έπεσαν πάνω από τον προϋπολογισμό της στα σκοτεινά χρόνια του επιτρόπου. Σύμφωνα με τα ευρήματα του Αργερού, το 40% των Ελλήνων μεταναστών στις Ηνωμένες Πολιτείες εργάζεται σε διευθυντικές, τεχνικές, πωλήσεις ή διοικητικές θέσεις.

Πάντα το 40% είναι κάτοχοι πτυχίου ή διδακτορικού, ίσως με κάποια μεταπτυχιακά εξειδίκευση. Μεταξύ των πιο εκπροσωπούμενων τίτλων είναι η μηχανική (11%), τα οικονομικά (5%), η ιατρική (4%) και η βιολογία (3%). Χωρίς να ξεχνάμε τον κόσμο του πανεπιστημίου και της ίδιας της εκπαίδευσης. Στην Ελλάδα, την κοιτίδα του κλασικισμού, η ζωή είναι επίσης δύσκολη -και κυρίως- για τους νέους που ειδικεύονται στις ανθρωπιστικές επιστήμες. Η κυβέρνηση έριξε το τσεκούρι στα δημόσια κονδύλια για την εκπαίδευση, ένα από τα τμήματα που θυσιάστηκαν για τις ανάγκες των εθνικών λογαριασμών. Το τίμημα πλήρωσε και η διδασκαλία των Λατινικών, αποκομμένη από τα προγράμματα σπουδών με το πρόσχημα της επιμονής σε τεχνικά-επιστημονικά πεδία.

Μια κίνηση περισσότερο επίδειξης παρά ουσίας, δεδομένων των (σπάνιων) ευκαιριών που υπάρχουν στον κλάδο σε εθνικό επίπεδο. Ο Χρήστος Ζαφειρόπουλος, 25 ετών, έπρεπε να μετακομίσει στο Μάιντς (Γερμανία) για διδακτορικό στη βυζαντινή ιστορία. Στη Γερμανία έχει υποτροφία και δουλειά ως συνεργάτης ερευνητής. Στην Ελλάδα θα έπρεπε να χρηματοδοτηθεί, δεδομένου ότι τα κεφάλαια είναι λιγοστά και αρκετοί διδάκτορες πρέπει να εναλλάσσουν τις σπουδές τους με επιπλέον εργασία, με αποτέλεσμα να μην μπορούν να συγκεντρωθούν πλήρως ούτε στο πρώτο ούτε στο δεύτερο. Επίσης επειδή οι εταιρείες τείνουν να παραβλέπουν τα συνδικαλιστικά δικαιώματα, απαιτώντας υπερωρίες που παρακάμπτουν τις επίσημες ώρες. «Η Ελλάδα δεν προσφέρει στους νέους τη δυνατότητα να βρουν δουλειά στην περιοχή στην οποία εκπαιδεύτηκαν -εξηγεί- θα επέστρεφα μόνο αν υπήρχε μια κανονική αγορά εργασίας και μια προοπτική ανάπτυξης».

Οι συνέπειες στην οικονομία (και η απογοήτευση)
Ορισμένοι επισημαίνουν ότι η απώλεια ανθρώπινου κεφαλαίου επηρεάζει την ανάπτυξη της χώρας και, κυρίως, τη διαφοροποίηση μιας οικονομίας που συνδέεται για σχεδόν το 20% του ΑΕΠ της με τα έσοδα από τον τουρισμό. Ο Αργερός είναι δύσπιστος σχετικά με τη δυνατότητα μέτρησης του αντίκτυπου στην οικονομία συνολικά, αλλά «ταυτόχρονα είναι σαφές – λέει στο Il Sole 24 Ore – ότι η Ελλάδα έχει χάσει ένα κομμάτι του πληθυσμού με υψηλή ειδίκευση. Μια ομάδα τέτοιων ανθρώπων θα μπορούσε να είχε απασχοληθεί στην Ελλάδα. Η τρύπα που σκάβεται θα μπορούσε να θέσει σε κίνδυνο την ικανότητα διατήρησης των ίδιων προτύπων εκπαίδευσης.

Η λύση για να ευνοηθεί η αντι-έξοδος, λέει ο Αργερός, είναι και η πιο άμεση: «Δουλειά, δουλειά, δουλειά. Αλλά και επενδύσεις στην κατάρτιση σε προγράμματα που ευνοούν τη σταθερή απασχόληση». Ακολουθεί επί λέξει η έκκληση στο «δουλειά, δουλειά, δουλειά», μια από τις πιο φουσκωμένες εξαγγελίες της ελληνικής πολιτικής ενόψει ενός πύρινου 2019. Τον Μάιο είναι οι ευρωεκλογές και τον Νοέμβριο οι νομοθετικές. Το επείγον να περιοριστεί η φυγή των νέων διεκδικείται ταυτόχρονα από την πλειοψηφία και την αντιπολίτευση, ενωμένη και από την αμοιβαία ανάκαμψη των κατηγοριών για την κατάσταση της χώρας. Η κυβέρνηση του Αλέξη Τσίπρα, που γεννήθηκε στα οδοφράγματα κατά της ελληνικής μαλακίας και της ευρωπαϊκής λιτότητας, έχει αποδυναμωθεί για να σταθεί όρθια χάρη στην υποστήριξη των δεξιών εξόριστων. Το 2015, το κόμμα του, ο Σύριζα, έσκαγε στους νέους Έλληνες και αναστάτωσε το ευρωπαϊκό κατεστημένο. Τέσσερα χρόνια αργότερα, ο Τσίπρας έχασε την ώθηση των νέων γενιών στο εσωτερικό – χωρίς, ωστόσο, να βρει υποστήριξη στις Βρυξέλλες που να υπερβαίνει τα περιστασιακά κομπλιμέντα για το σεβασμό των κατευθυντήριων γραμμών που επιβάλλονται στη χώρα του.