Ακούστε την ηχητική έκδοση του άρθρου

Ενώ η Μεγάλη Βρετανία, μετά από κάποιο άνοιγμα της κυβέρνησης Τζόνσον, είναι και πάλι σκαρφαλωμένη αμυντικές θέσεις στα μάρμαρα του Παρθενώνα που υπάρχουν στο Βρετανικό Μουσείοστη Νέα Υόρκη στις Μητροπολιτικό Μουσείο επινοεί έναν μηχανισμό με την ελληνική κυβέρνηση ώστε να μπορεί να εκθέτει μια σημαντική ιδιωτική συλλογή κυκλαδικής τέχνης στις αίθουσές της σε μακροπρόθεσμη βάση. Φυσικά και οι δύο περιπτώσεις είναι αμφιλεγόμενες. Η συλλογή που συγκεντρώθηκε σε 40 χρόνια από τον δισεκατομμυριούχο και φιλάνθρωπο, τον κατασκευαστή ακινήτων Λέοναρντ Στερν, θεωρείται ένας από τους σημαντικότερους στον κόσμο στον κλάδο. Σύμφωνα με τη συμφωνία θα παρουσιαστεί για 10 χρόνια στο Big Apple στο Met, ωστόσο ονομαστικά η ιδιοκτησία των περίπου 161 τεμαχίων θα περάσει στον έλεγχο της κυβέρνησης της Αθήνας, μέσω ιδιωτικού μουσείου.

Τις συνθήκες

«Ήταν σημαντικό για μένα να μείνουν όλοι μαζί», είπε ο Στερν για τα γλυπτά και τα βάζα που δημιουργήθηκαν πριν από χιλιετίες στις Κυκλάδες, ένα αρχιπέλαγος του Αιγαίου στα ανοικτά των ακτών της Ελλάδας. Σύμφωνα με τη συμφωνία που εγκρίθηκε τον Σεπτέμβριο από τη Βουλή των Ελλήνων, 15 από τα σημαντικότερα κομμάτια της συλλογής θα εκτεθούν αρχικά στις αρχές Νοεμβρίου στη νέα Μουσείο Κυκλαδικής Τέχνης Αθηνών. Στη συνέχεια θα βρουν μια θέση στις ελληνορωμαϊκές γκαλερί του Met από τις αρχές του 2024. Η συμφωνία καλύπτει ένα διάστημα 50 ετών, κατά τη διάρκεια των οποίων, μετά την αρχική δεκαετία, κομμάτια από τη συλλογή θα ταξιδέψουν στην Ελλάδα και άλλα από τα ελληνικά συλλογές θα εκτεθούν στο Met. Ο Leonard N. Stern έχει επίσης δωρίσει ένα κονδύλι στο Met για την υποστήριξη της έκθεσης και της μελέτης της κυκλαδικής τέχνης που περιλαμβάνει την παροχή μιας αίθουσας αρχείου στη Βιβλιοθήκη Ωνάση για την Ελληνική και Ρωμαϊκή Τέχνη του Ελληνικού και Ρωμαϊκού Τμήματος και την παροχή ενός χώρου για διευκολύνουν τη φροντίδα των αρχείων και τις επισκέψεις των μελετητών.

Ζωφόροι και παράνομες εξαγωγές

Στην πραγματικότητα, το παρασκήνιο αποκαλύπτει ότι η Ελλάδα απαιτούσε την επιστροφή των κυκλαδικών αρχαιολογικών αντικειμένων και ο συλλέκτης, αντί για να τα επιστρέψει, αποφάσισε να τα «δανείσει» στη Met για 25 χρόνια, μέσω της μεταβίβασης της ιδιοκτησίας σε εταιρεία με επικεφαλής έναν ιδρύουν ιδιωτικά ελληνικά, ώστε να μπορούν να βεβαιώνουν ότι επιστρέφουν υπό τον έλεγχο της Ελλάδας. Η επιλογή της κυβέρνησης να αποδεχθεί τον συμβιβασμό φαίνεται ότι δημιούργησε αρκετούς τρόμους στον ελληνικό αρχαιολογικό κόσμο που ζητά την επιστροφή χωρίς συμβιβασμό 50 ετών.

Ο δισεκατομμυριούχος, μάλιστα, δώρισε τη συλλογή στοΕλληνικό Ινστιτούτο Αρχαίου Πολιτισμού, μια μη κερδοσκοπική οργάνωση με έδρα το Ντέλαγουερ, όχι την Ελλάδα, που θα προστατεύει τις αρχαιότητες και θα συντονίζει την έκθεσή τους. Το ινστιτούτο διοικείται από συμβούλιο του οποίου ο πρόεδρος και τα περισσότερα μέλη διορίζονται από το Κυκλαδικό Μουσείο Αθηνών, δηλαδή οι εκπρόσωποι της οικογένειας Γουλανδρήςκαι στο οποίο κάθεται επίσης ο δεύτερος γιος του Στερν, 56 ετών, Έντουαρντ Στερνκαι ένα άλλο μέλος της συνοδείας του, Ρόναλντ Μπανγκς. Το Κυκλαδικό Μουσείο είναι ένα ιδιωτικό ίδρυμα που ιδρύθηκε το 1986 για να στεγάσει τις συλλογές του Νικολάου και της Αικατερίνης Γουλανδρή υπό την εποπτεία του Ελληνικού Υπουργείου Πολιτισμού.

Διαπραγματεύσεις επαναπατρισμού

Οι διαπραγματεύσεις ολοκληρώθηκαν σε μια περίοδο που η ελληνική κυβέρνηση συμμετέχει ενεργά στην ανάκτηση αρχαιολογικών αντικειμένων που φοβάται ότι έχουν εξαχθεί παράνομα: στην πρώτη θέση βρίσκονται τα μάρμαρα του Παρθενώνα στο Βρετανικό Μουσείο που ο απεσταλμένος της Αυτού Μεγαλειότητας στην Αυλή της Κωνσταντινούπολης Ο Τόμας Μπρους, ο έβδομος κόμης του Έλγιν, κατέβηκε από την Ακρόπολη στις αρχές του 1800 και έφερε στο σπίτι με τη δικαιολογία ότι τους έσωζε από βέβαιη καταστροφή. Το μουσείο του Λονδίνου πρότεινε μια «συνεργασία» στην Ελλάδα που θα μπορούσε να οδηγήσει στην επιστροφή των ανακουφιστικών έργων στην Αθήνα με τη μορφή δανείου προς την ΜΟΥΣΕΙΟ ΑΚΡΟΠΟΛΗΣ. Ο νέος κορυφαίος Τόρις, Liz Trussωστόσο μίλησε κατά κάθε μορφής επαναπατρισμού των γλυπτών.