Η ψηφοφορία επί της αίτησης του Κοσσυφοπεδίου για ένταξη στο διεθνές όργανο ανθρωπίνων δικαιωμάτων που εδρεύει στο Στρασβούργο, το Συμβούλιο της Ευρώπης (CoE), εξέθεσε μια σειρά από γεωπολιτικά ζητήματα και εντάσεις στην Ευρώπη, καθώς και παρεμπόδισε τις προσπάθειες που υποστηρίζονται από την ΕΕ για την ειρήνευση των περιφερειακών εντάσεις.

Το πρώτο βήμα του Κοσσυφοπεδίου στη διαδικασία υποψηφιότητας εγκρίθηκε με 33 ψήφους επί 46, αρκετές για να περάσει στην Κοινοβουλευτική Συνέλευση.

Ωστόσο, η Σερβία κατηγόρησε το ΣτΕ ότι παραβίασε τις διαδικασίες, αποδεχόμενος το αίτημα του Κοσσυφοπεδίου, δηλώνοντας την προθυμία της να αλλάξει τη θέση της έναντι της Ουκρανίας για αποχή από την ψηφοφορία, καθώς και έναντι άλλων χωρών που δεν ακολούθησαν τη γραμμή του. Μεταξύ αυτών είναι η Ελλάδα και η Σλοβακία, οι οποίες δεν αναγνωρίζουν την ανεξαρτησία του Κοσσυφοπεδίου από τη Σερβία το 2008, αλλά αποφάσισαν ωστόσο να μην συμμετάσχουν στην ψηφοφορία, υποδηλώνοντας μια άμβλυνση της θέσης τους έναντι του ΣτΕ και της ΕΕ.

Η κίνηση του Κοσσυφοπεδίου προς ένταξη στο CoE χαιρετίστηκε θετικά από τις περισσότερες πρωτεύουσες, εκτός από το Βελιγράδι. Ο υπουργός Εξωτερικών Ίβιτσα Ντάτσιτς έσπευσε να υποστηρίξει ότι το Καταστατικό του Συμβουλίου της Ευρώπης έχει παραβιαστεί, επειδή μόνο ένα κράτος μπορεί να είναι μέλος του οργανισμού.

Αυτή η απόφαση σίγουρα αντιπροσωπεύει το «λυκόφως» του καταστατικού του Συμβουλίου της Ευρώπης, γιατί είναι η πρώτη φορά που λαμβάνεται υπόψη το αίτημα για ένα έδαφος που δεν είναι κράτος και δεν αναγνωρίζεται από τα Ηνωμένα Έθνη», είπε ο Ντάτσιτς.

Είπε επίσης ότι η Σερβία θα αλλάξει την εξωτερική της πολιτική προσέγγιση, ειδικά απέναντι σε όσους απείχαν ή ψήφισαν υπέρ του Κοσσυφοπεδίου.

Το Μαυροβούνιο, για παράδειγμα, θα μπορούσε να απέχει και να δείχνει κάποιο σεβασμό για τα προβλήματά μας. Το Μαυροβούνιο υποστήριξε την υποψηφιότητα του Κοσσυφοπεδίου. Θα χρειαστούν την ψήφο μας, αλλά δεν θα πρέπει πλέον να περιμένουν μια θετική προσέγγιση από εμάς», είπε ο Ντάτσιτς.

Η Ουκρανία κατηγορείται επίσης για την αποχή της.

«Η Σερβία καταδικάζει την παραβίαση της εδαφικής ακεραιότητας της Ουκρανίας σε όλα τα ψηφίσματα, ενώ όταν πρόκειται για τη δική μας περιορίζεται, κάτι που θα επηρεάσει περαιτέρω συμπεριφορές απέναντι σε αυτή τη χώρα, επειδή η εξωτερική πολιτική βασίζεται στην αμοιβαιότητα», είπε ο Ντάτσιτς.

Ο Ουκρανός εκπρόσωπος στο ΣτΕ, Oleksiy Goncharenko, τον Οκτώβριο του 2022, κάλεσε το Κοσσυφοπέδιο να γίνει πλήρες μέλος του οργανισμού, προσθέτοντας ότι θα πρέπει επίσης να αναγνωριστεί ως ανεξάρτητο: «Το Κοσσυφοπέδιο πρέπει να αναγνωριστεί από όλες τις χώρες του Συμβουλίου της Ευρώπης… Σας ζητώ να αναγνωρίσετε αυτή τη χώρα ως ανεξάρτητο κράτος για το οποίο πολέμησαν για το μέλλον και την ανεξαρτησία τους. Θα πρέπει να καθίσουν εδώ μαζί μας, να είναι μέρος του Συμβουλίου της Ευρώπης και μόνο τότε μπορούμε να γίνουμε ισχυρότεροι, και αυτή η χώρα μπορεί επίσης να ευημερήσει».

Η Ουκρανία είναι μεταξύ των χωρών που δεν αναγνωρίζουν την ανεξαρτησία του Κοσσυφοπεδίου, κυρίως λόγω των δικών της εδαφικών διαφορών. Ο Γκοντσαρένκο είπε ότι απευθύνει έκκληση στο ουκρανικό κοινοβούλιο να αναγνωρίσει το Κοσσυφοπέδιο ως ανεξάρτητη χώρα και να κάνουν το ίδιο και άλλες χώρες.

Σε ευρωπαϊκό επίπεδο, οι μόνες χώρες που δεν έχουν αναγνωρίσει τη διακήρυξη της ανεξαρτησίας του Κοσσυφοπεδίου από τη Σερβία, η οποία έγινε το 2008 μετά τον πόλεμο του 1998-1999, είναι η Ισπανία, η Ελλάδα, η Σλοβακία, η Κύπρος και η Ρουμανία, για διάφορους λόγους.

Αλλά αυτή η ομάδα χωρών διχάστηκε σχετικά με την ψηφοφορία στο Κοσσυφοπέδιο, δείχνοντας για πρώτη φορά μια αλλαγή στάσης. Για παράδειγμα, η αποχή της Ελλάδας υποδηλώνει μια άμβλυνση της στάσης, ίσως μετά από μια σειρά πρόσφατων επισκέψεων υψηλόβαθμων κρατικών αξιωματούχων στην Πρίστινα.

Η Ουγγαρία, από την άλλη, καταψήφισε.

Η Ουγγαρία αναγνωρίζει την ανεξαρτησία του Κοσσυφοπεδίου, αλλά η αυξανόμενη τριβή της με την ΕΕ, σε συνδυασμό με αυτό που ορισμένοι αντιλαμβάνονται ως συμπάθεια προς τη Ρωσία και τη Σερβία, έχουν ρίξει ένα απαίσιο φως στις ενέργειές της.

Τον Ιανουάριο του 2023, ο Ούγγρος υπουργός Εξωτερικών Peter Szijjarto ανακοίνωσε ότι «η Ουγγαρία θα καταψηφίσει την ένταξη του Κοσσυφοπεδίου σε όλα τα ευρωπαϊκά φόρουμ μέχρι να επιτευχθεί συμφωνία με τη Σερβία».

Ο πρώην υπουργός Εξωτερικών του Κοσσυφοπεδίου Πετρίτ Σελίμι χαρακτήρισε τη στάση της Ουγγαρίας “λυπηρή” και “άσχημα νέα”.

Η «μεγάλη απογοήτευση

Η «μεγάλη απογοήτευση» στα μάτια του Βελιγραδίου προήλθε από τη Βοσνία-Ερζεγοβίνη, το Μαυροβούνιο, την Ελλάδα, τη Σλοβακία και άλλες χώρες που άλλαξαν τη στάση τους με την αποχή από την ψηφοφορία.

“Το Μαυροβούνιο θα μπορούσε να έχει δείξει κάποιο σεβασμό για τα προβλήματά μας, μετά από αυτό, δεν θα μπορούν να υπολογίζουν στην ψήφο μας, όπως και σε όσους απείχαν”, είπε ο Ντάτσιτς.

Στην περίπτωση της Ελλάδας, υψηλόβαθμος αξιωματούχος του υπουργείου Εξωτερικών της Σερβίας είπε στο Euractiv τον περασμένο Ιανουάριο ότι η μεσογειακή χώρα υπήρξε ένας από τους πιο «ελαφρούς» υποστηρικτές του Κοσσυφοπεδίου τα τελευταία χρόνια.

Η αποχή της Αθήνας εξόργισε το Βελιγράδι, λαμβάνοντας υπόψη τις πρόσφατες διαβεβαιώσεις της Ελληνίδας προέδρου Κατερίνας Σακελλαροπούλου για τη θέση της Ελλάδας στο Κοσσυφοπέδιο.

Σχολιάζοντας τη δήλωση Ντάτσιτς ότι η Σερβία θα αλλάξει στάση απέναντι στην Ουκρανία, ο Βούτσιτς είπε ότι οι σχέσεις με όλο τον κόσμο δεν θα αλλάξουν λόγω μιας ψήφου, αλλά «αν κάποιος δεν σεβαστεί την εδαφική μας ακεραιότητα, δεν θα σεβαστούμε ούτε τη δική του».

Δεν είμαστε μια χώρα που θα αλλάξει όλες τις σχέσεις της με ολόκληρο τον κόσμο μέσα σε μια νύχτα λόγω μιας ψήφου.” Υπήρξε απογοήτευση. Θέλω να σας ενημερώσω ότι οι εκπρόσωποι της Ουκρανίας ζήτησαν αναστολή και αποφάσισαν να απόσχουν για το θέμα της εδαφικής ακεραιότητας της Σερβίας», είπε.

Σε συνέντευξή του στην EURACTIV τον Ιανουάριο, ο Ντάτσιτς άφησε να εννοηθεί για πρώτη φορά ότι το Βελιγράδι θα μπορούσε να αλλάξει πορεία και να επιβάλει κυρώσεις στη Ρωσία.

Σε μια άλλη ένδειξη ότι η αφήγηση για τη Ρωσία ως παραδοσιακό σύμμαχο της Σερβίας μπορεί να αλλάξει, η πρωθυπουργός της Σερβίας Ana Brnabić μίλησε την ίδια μέρα για «ρωσική επιθετικότητα κατά της Ουκρανίας», έναν όρο που η Σερβία δεν έχει χρησιμοποιήσει ποτέ στο παρελθόν.

Για τον Ντάτσιτς, η σειρά των γεγονότων στο ΣτΕ είναι απόδειξη ότι αυτή δεν ήταν μια κανονική διαδικασία, γιατί επρόκειτο για επιβράβευση της Πρίστινα για κάτι που φέρεται να υποσχέθηκε η Γερμανία στον Πρωθυπουργό του Κοσσυφοπεδίου Αλμπίν Κούρτι.

«Γιατί το ΣτΕ δεν δήλωσε ότι έπρεπε να ιδρυθεί η Ένωση Σερβικών Δήμων επειδή η Κάθριν Άστον υπέγραψε εκ μέρους της ΕΕ;» ρώτησε ο Ντάτσιτς, προσθέτοντας ότι ο Κούρτι έθεσε υπό όρους τη Δύση με την υποτιθέμενη εποικοδομητικότητα των συνομιλιών για την Ένωση των Σερβικών Δήμων, η οποία είναι “γελοία, υποκριτική, αγενής”.

«Θα πρέπει να συνεχίσουμε τον διάλογο, όχι να υπαγορεύσουμε τα συμφέροντα της Πρίστινα […] Υπάρχει πιθανότητα ο πρόεδρος να πάρει την απόφαση να συμμετάσχει εκ μέρους της Σερβίας την Πέμπτη στη σύνοδο του Συμβουλίου Ασφαλείας του ΟΗΕ για το Κοσσυφοπέδιο», είπε ο Ντάτσιτς.

(Tamara Milošević Grbić | EURACTIV.rs – Επιμέλεια Alice Taylor, Σαράντης Μιχαλόπουλος | EURACTIV.com)