Edi Rama (Πρωθυπουργός της Αλβανίας), Jan Lipavský (Υπουργός Εξωτερικών, Τσεχική Δημοκρατία), Olivér Várhelyi (Ευρωπαίος Επίτροπος για τη Γειτονία και τη Διεύρυνση, Ευρωπαϊκή Επιτροπή) – Φωτογραφία © Ευρωπαϊκή Ένωση
Στις 19 Ιουλίου, μετά από οκτώ χρόνια αναμονής, η Αλβανία συμμετείχε τελικά στην πρώτη διακυβερνητική διάσκεψη ως υποψήφια χώρα για την Ευρωπαϊκή Ένωση. Έτσι ξεκινά η ενταξιακή διαπραγματευτική διαδικασία, στην οποία, ωστόσο, θα μπορούσαν ήδη να βαρύνουν τα άλυτα διμερή ζητήματα με την Ελλάδα
Στην Αλβανία, η έναρξη των ενταξιακών διαπραγματεύσεων χαιρετίστηκε με ένα μείγμα ενθουσιασμού και επιφυλακτικής αισιοδοξίας από τις τοπικές πολιτικές ελίτ και την κοινή γνώμη γενικότερα. Στις 19 Ιουλίου, μετά από οκτώ χρόνια αναμονής, η Αλβανία συμμετείχε τελικά στην πρώτη διακυβερνητική διάσκεψη ως υποψήφια χώρα.
Όλο το πολιτικό φάσμα έχει στείλει εποικοδομητικά μηνύματα, αναγνωρίζοντας τη σημασία αυτής της «ιστορικής στιγμής» για τη δημοκρατία και την οικονομική ανάπτυξη. “Σήμερα είναι μια νέα μέρα για την Αλβανία”, δήλωσε ο πρωθυπουργός Έντι Ράμα κατά τη συμβολική έπαρση της “ευρωπαϊκής σημαίας” μπροστά από το κυβερνητικό κτίριο στα Τίρανα στις 20 Ιουλίου. «Αν και αργά, σήμερα είναι μια εξαιρετική μέρα για την Αλβανία, η οποία κάνει ένα νέο βήμα μπροστά», είχε δηλώσει νωρίτερα ο απερχόμενος πρόεδρος Ιλίρ Μέτα. «Αυτό είναι ένα ορόσημο που έθεσαν οι Αλβανοί μαζί με τους Ευρωπαίους φίλους μας», πρόσθεσε. Ο αρχηγός της αντιπολίτευσης Σαλί Μπερίσα εξέφρασε επίσης την ευγνωμοσύνη του προς την Ευρωπαϊκή Επιτροπή και τα κράτη μέλη που επέτρεψαν να πραγματοποιηθούν οι ευρωπαϊκές φιλοδοξίες των Αλβανών.
Παράγοντας χρόνος και πόλωση
Οι ενταξιακές διαπραγματεύσεις θα διαρκέσουν τουλάχιστον μια δεκαετία. Όπως παραδέχτηκε ο Αλβανός πρωθυπουργός κατά τη συνέντευξη Τύπου στις Βρυξέλλες, η έναρξη των διακυβερνητικών συνομιλιών είναι μόνο «το τέλος της αρχής» και οι πραγματικές προκλήσεις για την Αλβανία ξεκινούν τώρα. Ο ρυθμός προόδου θα καθοδηγηθεί αναμφίβολα από την ταχύτητα υιοθέτησης και εφαρμογής των μεταρρυθμίσεων, καθώς και από τις εσωτερικές ικανότητες αντιμετώπισης της πίεσης της αγοράς της ΕΕ. Η διαδικασία αναμένεται να διαρκέσει περισσότερο από ό,τι σε προηγούμενους γύρους διεύρυνσης, όπως αυτός της Κροατίας.
Μέχρι σήμερα, η χώρα είναι εκτεθειμένη σε διάφορους παράγοντες τρωτότητας που απαιτούν διαρθρωτικές παρεμβάσεις. Οι συνέπειες της πανδημίας και του πολέμου στην Ουκρανία έχουν επηρεάσει την οικονομική ανάπτυξη και τα ποσοστά ανεργίας. Το δημόσιο χρέος έφτασε στο 82,7% του ΑΕΠ στα μέσα του 2022 και οι τουριστικές ροές είναι χαμηλότερες από τα προηγούμενα χρόνια. Στο εσωτερικό πολιτικό μέτωπο, η μετάφραση της πολιτικής βούλησης που απαιτείται για μεγάλης κλίμακας οριζόντια δράση με σκοπό την ένταξη στην ΕΕ παραμένει πρόκληση. Τα τελευταία τριάντα χρόνια χαρακτηρίστηκαν από συχνούς πολιτικούς αγώνες, έλλειψη διαλόγου και ασταθείς σχέσεις μεταξύ των κρατικών θεσμών.
Οι πολιτικές ατζέντες και οι κομματικές αποκλίσεις έχουν δοκιμάσει σοβαρά την κοινή ευρωπαϊκή προοπτική, υπονομεύοντας την αξιοπιστία και προκαλώντας απογοήτευση στους πολίτες. Για παράδειγμα, η αντιπολίτευση δεν συμμετείχε σε καμία επίσημη τελετή στις Βρυξέλλες ή στα Τίρανα για να γιορτάσει αυτό το σημαντικό ορόσημο.
Τους επόμενους μήνες, η Επιτροπή θα προχωρήσει στη διαδικασία ελέγχου του πρώτου cluster που προβλέπεται στις ενταξιακές διαπραγματεύσεις, αντιμετωπίζοντας τα βασικά ζητήματα και, κατά συνέπεια, ο φόρτος εργασίας για τους κρατικούς θεσμούς και τη δημόσια διοίκηση θα ενταθεί. Αντιμέτωπη με περιορισμένες τεχνικές δυνατότητες, διαρροή εγκεφάλων και πίεση χρόνου, η εξεύρεση συναίνεσης μεταξύ των μερών στην ατζέντα της ΕΕ θα σήμαινε σίγουρα μια στροφή για τις διαπραγματεύσεις της Αλβανίας.
Διμερή θέματα στο διαπραγματευτικό πλαίσιο
Η εμπειρία της Βόρειας Μακεδονίας δείχνει ότι οι ενταξιακές διαπραγματεύσεις μπορούν να τεθούν όμηροι από τα κράτη μέλη της ΕΕ σε οποιοδήποτε στάδιο της διαπραγματευτικής διαδικασίας, συχνά ως τρόπαιο που πωλείται στο εθνικό κοινό για βραχυπρόθεσμα οφέλη. Αν και κατ’ αρχήν η Αλβανία παρέμεινε ασύνδετη με τέτοια δυναμική με τις γειτονικές χώρες, οι ειδικοί εφιστούν την προσοχή στη διαμάχη για τα θαλάσσια σύνορα με την Ελλάδα.
Το διαπραγματευτικό πλαίσιο δεν έχει ακόμη επίσημα δημοσιευτεί, αλλά οι διαρροές δείχνουν ότι το κεφάλαιο για τις «βασικές διαπραγματευτικές αρχές» αναγνωρίζει την ύπαρξη αυτής της αντιπαράθεσης, ανεβάζοντάς την σε άλλο επίπεδο. Ειδικότερα, η ρήτρα προβλέπει ότι η διαφορά περιλαμβάνει και την εφαρμογή της (επικείμενης) δεσμευτικής απόφασης του Διεθνούς Δικαστηρίου. Από την αλβανική σκοπιά, το ερώτημα δεν θα έπρεπε να έχει βρει θέση στο διαπραγματευτικό πλαίσιο, καθώς αφορά ένα σύνολο θεμάτων που ξεφεύγουν από το πλαίσιο των αρμοδιοτήτων της Ένωσης και δημιουργούν ανισορροπία ευνοώντας το κράτος μέλος έναντι της υποψήφιας χώρας. Παρόμοιο ζήτημα υπήρχε μέχρι το 2020 μεταξύ Ιταλίας και Ελλάδας και επιλύθηκε διμερώς χωρίς επίσημη παρέμβαση των θεσμικών οργάνων της ΕΕ.
Προς το παρόν, η Αλβανία έχει συμφωνήσει να προσφύγει στο δικαστήριο, αλλά δεν έχει γίνει καμία ενέργεια. Μια ταχεία και αμοιβαία αποδεκτή λύση σίγουρα θα ελάφρυνε το βάρος της Αλβανίας κατά τις ενταξιακές διαπραγματεύσεις. Διαφορετικά, αυτή η διμερής διαμάχη κινδυνεύει να παρεμποδίσει την ευρωπαϊκή πορεία της Αλβανίας, καθώς η Ελλάδα θα μπορούσε να καθυστερήσει ή να μπλοκάρει τις συνομιλίες ανά πάσα στιγμή.
Έχετε σκεφτεί μια συνδρομή στο OBC Transeuropa; Θα υποστηρίξετε τη δουλειά μας και θα λαμβάνετε άρθρα προεπισκόπησης και περισσότερο περιεχόμενο. Εγγραφείτε στο OBCT!
“Εμπειρογνώμονας στα ταξίδια. Ειδικός στα ζόμπι. Θέλετε να αγαπάτε τον ιστό. Δημιουργός. Διαδικτυακός. Φανατικός της τηλεόρασης. Πεθαίνοντας του μπέικον.”
