«Ήμασταν οι Λεοπαρδάλεις, τα Λιοντάρια: όποιος θα μας αντικαταστήσει θα είναι τα τσακάλια, οι ύαινες. και όλοι εμείς, οσελότ, τσακάλια και πρόβατα, θα συνεχίσουμε να πιστεύουμε ότι είμαστε το αλάτι της γης.» Giuseppe Tomasi di Lampedusa, The Leopard

Αναλογίζομαι εδώ και αρκετό καιρό το μέλλον των συμβουλευτικών υπηρεσιών, το ρόλο που διαδραματίζει στην ανάπτυξη της χώρας και τις προκλήσεις που αντιμετωπίζει αυτή τη στιγμή.

Η οικονομική δομή της χώρας μας αλλάζει: ελαφρώς μεγαλύτερες (αλλά όχι ακόμη μεγάλες) εταιρείες, πιο δυναμικές, που δραστηριοποιούνται σε συνεχώς μεταβαλλόμενες αγορές, υπόκεινται σε ισχυρές τεχνολογικές καινοτομίες κ.λπ.

Όλα αυτά συνέβαλαν κατά κάποιο τρόπο στο να εκτοπιστεί εκείνο το τμήμα της παροχής συμβουλών που έχει τον παραδοσιακό του στόχο στις ΜΜΕ. Το έγραψα εκτενώς στο βιβλίο μου “Επανεκκινείεπιχειρηματικές επιλογές που δεν μπορούν πλέον να αναβληθούν» επιμέλεια Egea.

Από τη συμβουλευτική στην ψυχαγωγία

Έχοντας κάνει αυτήν την υπόθεση, θα ήθελα να υποβάλω ένα θέμα για το οποίο σκέφτομαι όλο και πιο συχνά τον τελευταίο καιρό: μια από τις πιο επικίνδυνες παρεκτροπές για τους επαγγελματίες είναι αυτή της μετάβασης από τη συμβουλευτική και το δόγμα στην ψυχαγωγία. Αρχικά περιορίστηκα να παρατηρώ τι συμβαίνει στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης νομίζοντας ότι περιοριζόταν σε αυτόν τον τομέα (και προφανώς δεν αναφέρομαι σε προσωπικές αναρτήσεις ανοιχτά για ψυχαγωγία).

Στην πραγματικότητα, φοβάμαι ότι αυτή η τάση είναι πολύ πιο λεπτή και πιο βαθιά ριζωμένη. Θα το ονομάσω Innowashing, ή μάλλον αυτό το επικίνδυνο μείγμα γεγονότων/εκπαίδευσης/συμβουλευτικών υπηρεσιών που μας παραπλανά να αντιμετωπίσουμε την αλλαγή, που μας λέει για την καινοτομία, μας παρηγορεί και μας ικανοποιεί κατά κάποιο τρόπο (“Βλέπεις, ωστόσο, ρωτάω τον εαυτό μου το πρόβλημα και αρχίζω να το αντιμετωπίζω;») που όμως δεν οδηγεί σε δράση και δεν συμβάλλει ουσιαστικά στην αλλαγή.

Από το Greenwahing στο Innowashing

Τον όρο μου πρότεινε ο Enrico Verga (επίσης συνεργάτης του Econopoly) κατά τη διάρκεια μιας σύντομης συζήτησης στην οποία του εξήγησα τις σκέψεις μου.

Από πού προέρχεται; Λοιπόν, η άμεση αναφορά είναι στο Greenwashing του οποίου αναφέρω τον ορισμό που προτείνει η Wikipedia.

«Greenwashing, ένας αγγλικός νεολογισμός που γενικά μεταφράζεται ως οικολογισμός προσόψεων ή περιβαλλοντισμός προσόψεωνυποδηλώνει την επικοινωνιακή στρατηγική ορισμένων εταιρειών, οργανισμών ή πολιτικών ιδρυμάτων που αποσκοπούν στην οικοδόμηση μιας παραπλανητικά θετικής εικόνας για τον εαυτό τους όσον αφορά τις περιβαλλοντικές επιπτώσεις, προκειμένου να αποσπάσουν την προσοχή του κοινού από τις αρνητικές επιπτώσεις στο περιβάλλον λόγω των δραστηριοτήτων ή των προϊόντων του, που έχει καθιερωθεί ήδη από τη δεκαετία του εβδομήντα».

Ο κίνδυνος του παρηγορητικού αποτελέσματος

Στην περίπτωσή μας, αντί να δίνουμε μια παραπλανητική εικόνα προς τα έξω, υπάρχει ο κίνδυνος ενός πολύ πιο επικίνδυνου παρηγορητικού αποτελέσματος, δηλαδή της αυταπάτης να αντιμετωπίσουμε το πρόβλημα χωρίς να αλλάξουμε συγκεκριμένα. Ύπουλο γιατί έγινε χωρίς πλήρη επίγνωση και καλή τη πίστη, προσέξτε. Δεν μιλάω για παθολογία σε αυτή την περίπτωση.

Παίρνοντας ένα υπερβολικά χρησιμοποιημένο απόσπασμα από το The Leopard του Tomasi di Lampedusa: «Αν θέλουμε να παραμείνουν όλα όπως είναι, όλα πρέπει να αλλάξουν».

Οι 3 παράγοντες της συμβουλευτικής που παραπλανούν

Από τι προέρχονται όλα αυτά; Κυρίως πιστεύω από τρεις παράγοντες:

1. Ο πολλαπλασιασμός των περισσότερο ή λιγότερο αυτοσχέδιων συμβούλων που προτείνουν εύκολες λύσεις σε επιχειρηματίες που έχουν κουραστεί από τις συνεχείς προκλήσεις της αγοράς.

2. Η ψευδαίσθηση της διαφημιστικής εκστρατείας: έχουμε διδαχθεί ότι για να προωθήσουμε την καινοτομία είναι απαραίτητο να δημιουργήσουμε διαφημιστική εκστρατεία, ένας όρος που χρησιμοποιείται κυρίως στον κόσμο των κοινωνικών δικτύων για να υποδείξει τη στρατηγική που χρησιμοποιείται για τη δημιουργία μεγάλων προσδοκιών σε ένα καινοτόμο προϊόν. Ο κίνδυνος σε αυτή την περίπτωση είναι διπλός: για τον σύμβουλο πέφτουν θύματα ματαιοδοξίας (πόσο καλός είμαι στο να λέω τα τελευταία νέα και πόσα likes έχω), για να περιοριστεί ο επιχειρηματίας στη ψυχαγωγία, να πιστεύει ότι η ενημέρωση εξαντλεί ό,τι είναι απαραίτητο για να αντιμετωπίσει τον ισχυρό αντίκτυπο που θα έχει η καινοτομία στην αγορά του .

3. Η αλλαγή είναι δύσκολη: η αλλαγή αναπόφευκτα φέρνει μαζί της σύγκρουση (μεταξύ επιχειρηματία και πελάτη και εντός του οργανισμού). Η αλλαγή του επιχειρηματικού μοντέλου είναι περίπλοκη, η αλλαγή της οργάνωσης σε μια ΜΜΕ μπορεί να οδηγήσει σε διαχείριση συγκρούσεων στην εταιρεία και συχνά και στην οικογένεια.

Τα βασικά στοιχεία της συμβουλευτικής

Επιπλέον, η στρατηγική συμβουλευτική είναι πολύπλοκη και απαιτεί:

– Η ικανότητα να βοηθά τον επιχειρηματία να κάνει τις ερωτήσεις που δεν είναι πάντα σε θέση να κάνει στον εαυτό του, να τον βοηθά να εντοπίσει εκείνες τις ανάγκες που δεν του είναι πάντα ξεκάθαρες.

– Η κατασκευή ενός οικοσυστήματος που αποτελείται όχι μόνο από δεδομένα και πολυεπιστημονικές δεξιότητες, αλλά και από πιθανούς συνομιλητές του επιχειρηματία που θα συμβάλλουν στη συνδημιουργία της υπηρεσίας.

– μια μέθοδος και ένα μοντέλο για το πέρασμα από τη διαίσθηση (και το φαινόμενο wow της ιστορίας της καινοτομίας) στο σχέδιο.

Το καθήκον της συμβουλευτικής είναι να βοηθήσει τον επιχειρηματία να λάβει τεκμηριωμένες αποφάσεις σχετικά με το τι να κάνει ή τι να μην κάνει.

Για όσους επιθυμούν να μάθουν περισσότερα, επισημαίνω πάντα στο Econopoly το άρθρο του Andrea Elestici «Θεωρητικός και πρακτικός οδηγός για επιχειρηματίες που αναζητούν συμβουλές» που γράφτηκε με αφορμή την εκδήλωση που οργάνωσα πριν από λίγο καιρό σε συνεργασία με το ilSole24Ore: «Accademia dei Pugni , επιχειρηματίες κατά συμβούλων».

Η πόλωση μεταξύ αυτών που κάνουν και εκείνων που αυταπατούνται ότι κάνουν

Στη δραστηριότητά μου ως σύμβουλος συνειδητοποιώ όλο και περισσότερο πώς ο επιχειρηματικός κόσμος πολώνεται μεταξύ αυτών που το κάνουν και εκείνων που αυταπατούνται ότι το κάνουν. Δεν λέω κάτι καινούργιο, προσέξτε, το επιβεβαιώνουν τα στοιχεία της Τράπεζας της Ιταλίας.

Η παροχή συμβουλών πρέπει να έχει ως αποστολή, ακόμα και κοινωνική αν θέλετε, για να βοηθήσει όσους δραστηριοποιούνται επιχειρηματικά να δράσουν χωρίς να παρασύρονται στην ψευδαίσθηση ότι το κάνουν. Το επιχειρηματικό σχέδιο είναι ένα εργαλείο, όχι το μοναδικό φυσικά, που μπορεί να βοηθήσει σε όλα αυτά.

Μέσα από έναν διάλογο που αποτελείται από ερωτήσεις και απαντήσεις, πρέπει να γίνει μια ευκαιρία:

– προβληματισμός σχετικά με πιθανά μελλοντικά σενάρια (πώς οι αλλαγές θα μπορούσαν να επηρεάσουν την εταιρεία).

– προετοιμαστείτε να αντιμετωπίσετε μια πληθώρα πιθανών σεναρίων δημιουργώντας υλικά και άυλα περιουσιακά στοιχεία (π.χ. προσοχή στη διακυβέρνηση, διαχείριση κινδύνου, δημιουργία τεχνογνωσίας, επωνυμίες, πατέντες, CRM, εταιρικές ακαδημίες κ.λπ.)

– σχεδιάστε τις δραστηριότητες για τους επόμενους μήνες με εξορθολογισμένο και ευέλικτο τρόπο, γνωρίζοντας ότι όλα θα μπορούσαν να αλλάξουν ξαφνικά και η εταιρεία θα μπορούσε να αναγκαστεί να αντιδράσει γρήγορα.

Αλλαγή ή ψυχαγωγία;

Σήμερα πιστεύω ότι όλοι όσοι υποστηρίζουμε εκείνους που δραστηριοποιούνται επιχειρηματικά θα πρέπει να αναρωτηθούμε για το πόσο μπορούμε να συνοδέψουμε προς την πραγματική αλλαγή και πόσο κινδυνεύουμε να ξαναπατήσουμε σε μια πιο άνετη (και φέρουσα τόσο εύκολη όσο και απατηλές συναινέσεις) ψυχαγωγία που προφανώς συμβάλλει στο να κάνουμε την κουλτούρα της εταιρείας και να ενημερώνουμε, αλλά που δεν μπορεί και δεν πρέπει να περιοριστεί στον κίνδυνο του φαινομένου εικονικού φαρμάκου.

Οι προκλήσεις που αντιμετωπίζει η συμβουλευτική είναι πολλές.

Το να αμφισβητούμε τον εαυτό μας για την επάρκειά μας είναι ένα πρώτο βήμα στην προσπάθεια να τα ξεπεράσουμε.