Τα απολιθώματα δεινοσαύρων μπορεί να μην ενέπνευσαν τον μυθολογικό γρύπα, σύμφωνα με μια νέα μελέτη, που καταρρίπτει μια θεωρία αιώνων.

Για πολλά χρόνια ήταν ευρέως αποδεκτό ότι ο γρύπας, ένα πλάσμα με κεφάλι και φτερά αετού και σώμα λιονταριού, ήταν εμπνευσμένο από απολιθώματα δεινοσαύρων. Αυτή η θεωρία έχει επίσης αναφερθεί σε ακαδημαϊκά έργα. Ωστόσο, η νέα μελέτη με επικεφαλής τους παλαιοντολόγους του Πανεπιστημίου του Πόρτσμουθ Δρ Mark Witton και Richard Hing προσφέρει μια νέα προοπτική για την προέλευση του θρύλου. Ο γρύπας αποτελεί μέρος της μυθολογικής τέχνης και λογοτεχνίας τουλάχιστον από την 4η χιλιετία π.Χ. Το πλάσμα πρωτοεμφανίστηκε στους πολιτισμούς της Αιγύπτου και της Μέσης Ανατολής και αργότερα έγινε δημοφιλής φιγούρα στην αρχαία Ελλάδα. Η θεωρία που συνδέει τους γρύπες με τα απολιθώματα δεινοσαύρων προτάθηκε από τη λαογράφο Adrienne Mayor πριν από περισσότερα από 30 χρόνια. Πρότεινε ότι οι αρχαίοι νομάδες στην Κεντρική Ασία ανακάλυψαν απολιθώματα Πρωτοκεράτοπων, ενός τύπου κερασφόρου δεινοσαύρου ενώ αναζητούσαν χρυσό. Αυτοί οι νομάδες, σύμφωνα με τον Mayor, μετέφεραν ιστορίες των Πρωτοκεράτοπων νοτιοδυτικά κατά μήκος εμπορικών οδών, οι οποίες στη συνέχεια επηρέασαν τις εικόνες των γρύπων στην τέχνη και τη μυθολογία. Ο Protoceratops ήταν ένας μικρός δεινόσαυρος, μήκους περίπου δύο μέτρων, που έζησε στη Μογγολία και τη βόρεια Κίνα κατά την Κρητιδική περίοδο. Παρά την έλλειψη κεράτων του προσώπου, είχε ράμφος και προεκτάσεις σαν βολάν στο κρανίο του, που κάποιοι λένε ότι θα μπορούσαν να ερμηνευθούν ως φτερά γρύπα. Η μελέτη των Witton και Hing επανεξέτασε το ιστορικό αρχείο απολιθωμάτων και τη γεωγραφική κατανομή των απολιθωμάτων Protoceratops. Συζήτησαν επίσης με ιστορικούς και αρχαιολόγους για να κατανοήσουν τη μη απολιθωμένη προέλευση του μύθου του γρύπα. Τα ευρήματά τους υποδηλώνουν ότι η σύνδεση μεταξύ των απολιθωμάτων Protoceratops και του θρύλου του γρύπα είναι απίθανη. «Οι σκελετοί δεινοσαύρων θεωρείται ότι ανακαλύφθηκαν ημιεκτεθειμένοι, που βρίσκονται σχεδόν σαν τα υπολείμματα πρόσφατα νεκρών ζώων», είπε ο Witton. «Αλλά γενικά, μόνο ένα κλάσμα του σκελετού ενός δεινοσαύρου που διαβρώνεται θα είναι ορατό με γυμνό μάτι, απαρατήρητο από όλους εκτός από τους κυνηγούς απολιθωμάτων με αιχμηρά μάτια. Ένα σημαντικό σημείο διαμάχης είναι η θέση των απολιθωμάτων Protoceratops. Αυτά τα απολιθώματα βρίσκονται εκατοντάδες χιλιόμετρα μακριά από γνωστές αρχαίες τοποθεσίες χρυσού. Επιπλέον, δεν έχει βρεθεί χρυσός με απολιθώματα Protoceratops από την ανακάλυψή τους πριν από έναν αιώνα.

Ένας πίνακας ενός γρύπα δίπλα σε απολιθώματα Πρωτοκεράτοπου. Οι επιστήμονες λένε ότι ενώ είναι πιθανό τα απολιθώματα να έχουν εμπνεύσει τη λαογραφία, αυτό είναι απίθανο να συμβαίνει.

Ο Witton εξήγησε περαιτέρω ότι ο αρχαίος λαός της Μογγολίας θα είχε δει μόνο θραύσματα αυτών των σκελετών, καθιστώντας απίθανο να είχαν σχηματίσει μύθους για τα πλάσματα χωρίς σημαντική προσπάθεια εξαγωγής και ανακατασκευής των οστών. Αυτό το έργο, σημείωσε, είναι προκλητικό ακόμη και με σύγχρονα εργαλεία και τεχνικές. Η γεωγραφική εξάπλωση της τέχνης του γρύπα επίσης δεν υποστηρίζει τη θεωρία της κεντρικής ασιατικής προέλευσης απολιθωμάτων. «Αυτό είναι σχεδόν βέβαιο πώς οι αρχαίοι λαοί που περιφέρονταν στη Μογγολία αντιμετώπισαν τους Πρωτοκεράτοπους. Αν ήθελαν να δουν περισσότερα, όπως θα έπρεπε αν δημιουργούσαν μύθους για αυτά τα ζώα, θα έπρεπε να βγάλουν το απολίθωμα από τον γύρω βράχο», είπε ο Witton. «Αυτό δεν είναι μικρό έργο, ακόμη και με σύγχρονα εργαλεία, κόλλες, προστατευτικό περιτύλιγμα και προπαρασκευαστικές τεχνικές. Φαίνεται πιο πιθανό ότι τα υπολείμματα Protoceratops, συνολικά, θα είχαν περάσει απαρατήρητα, αν οι χρυσωρύχοι ήταν εκεί για να τα δουν». Οι συγγραφείς αναγνωρίζουν ότι ενώ τα απολιθώματα έχουν σίγουρα επηρεάσει τη λαογραφία, αυτές οι συνδέσεις πρέπει να βασίζονται σε αδιάσειστα στοιχεία και όχι σε εικασίες. «Είναι σημαντικό να γίνει διάκριση μεταξύ απολιθωμάτων λαογραφίας με τεκμηριωμένη βάση –δηλαδή, συνδέσεις μεταξύ απολιθωμάτων και μύθου που αποδεικνύονται από αρχαιολογικές ανακαλύψεις ή συναρπαστικές αναφορές στη λογοτεχνία και τα έργα τέχνης– και τις υποθετικές συνδέσεις που βασίζονται στη διαίσθηση», είπε ο Χινγκ. «Δεν υπάρχει τίποτα εγγενώς λάθος με την ιδέα ότι οι αρχαίοι λαοί βρήκαν οστά δεινοσαύρων και τα ενσωμάτωσαν στη μυθολογία τους, αλλά πρέπει να ριζώσουμε τέτοιες προτάσεις στην πραγματικότητα της ιστορίας, της γεωγραφίας και της παλαιοντολογίας. Διαφορετικά, είναι απλώς εικασίες».