Από τα τέλη του 2015 έχουν ξεκινήσει στην Ιταλία οι λεγόμενοι «ανθρωπιστικοί διάδρομοι» μέσω της σύναψης ειδικών πρωτοκόλλων μεταξύ του Υπουργείου Εσωτερικών και διαφόρων οικουμενικών ενώσεων, όπως η Κοινότητα του Sant’Egidio, η Ομοσπονδία Ευαγγελικών Εκκλησιών. και το Tavola Valdese, σε συνεργασία με την Ιταλική Καθολική Εκκλησία. Είναι μια πρωτοβουλία του αιγίδα που απευθύνεται σε πιθανούς δικαιούχους διεθνούς προστασίας, ιδίως σε ευάλωτα άτομα, να διευκολύνουν την είσοδό τους στην Ιταλία νόμιμα και με ασφαλείς συνθήκες, προκειμένου να υποβάλουν την αίτησή τους για διεθνή προστασία στις αρμόδιες ιταλικές αρχές.

Ήδη μέσα πρώτη έκθεση για τους ανθρωπιστικούς διαδρόμους στην Ιταλία, που εκδόθηκε από την ιταλική Caritas, προκύπτει ξεκάθαρα πώς η εμπειρία των ανθρωπιστικών διαδρόμων έχει επιτρέψει συγκεκριμένα σε πολλούς να έχουν πρόσβαση στη διεθνή προστασία χωρίς να χρειάζεται να κάνουν επικίνδυνα ταξίδια ή να στραφούν σε διακινητές ανθρώπων. Ποια είναι όμως η σημερινή εικόνα των εισόδων μέσω ανθρωπιστικών διαδρόμων και ποια είναι η αποτελεσματική συχνότητά τους σε σχέση με παράτυπες αφίξεις και ταξίδια θανάτου;

Οι μέθοδοι εφαρμογής των πρωτοκόλλων περιγράφονται πιο αναλυτικά στο Εγχειρίδιο για τους ανθρωπιστικούς διαδρόμουςμπορεί να χωριστεί σε τρεις κύριες φάσεις: προς την) Ο προέλεγχος να εντοπίσει τους δικαιούχους του έργου (δυνητικούς πρόσφυγες) που πιθανώς υποδεικνύονται από τους ίδιους τους διοργανωτές, το οποίο πραγματοποιείται στη χώρα προέλευσης ή διέλευσης με την υποστήριξη διεθνών οργανισμών (Unhcr, IOM, Cri και άλλοι υπεύθυνοι)· σι) η οργάνωση του ταξιδιού με αποστολή της λίστας των δυνητικών δικαιούχων που επιλέχθηκαν στο Υπουργείο Εσωτερικών – για τους απαραίτητους ελέγχους για την έκδοση της θεώρησης, καθώς και για τους μετέπειτα ελέγχους, των δυνητικών δικαιούχων – και στο Υπουργείο Εξωτερικών Θέματα – για την έκδοση της ανθρωπιστικής θεώρησης βάσει του άρθ. 25 του κανονισμού (ΕΚ) αριθ. 810/2009 (Κώδικας Θεωρήσεων), επίσης κατά παρέκκλιση του Κώδικα Συνόρων του Σένγκεν· ντο) Τέλος, το σχέδιο ένταξης, μόλις φτάσουν στην Ιταλία, μέσω ειδικών οδών κοινωνικής ένταξης εις βάρος των ενώσεων προώθησης, επομένως εκτός του συστήματος υποδοχής που έχει θεσπίσει το ιταλικό νομικό σύστημα.

Τα έξοδα όλου του οργανισμού βαρύνουν τον χορηγό φορέα, αλλά στα πρωτόκολλα του 2021 για τη διενέργεια εκκενώσεων από το Λιβύη και Αφγανιστάν Έχει προβλεφθεί ότι το Υπουργείο Εσωτερικών μπορεί να αναλάβει μέρος των δαπανών, και μέσω εισφορών της Ευρωπαϊκής Ένωσης.

Ωστόσο, η εμπειρία αυτών των δύο έργων το 2021 αποκάλυψε επίσης τους κύριους περιορισμούς τους: αφενός, οι δυσκολίες που συναντώνται συχνά κατά την εκτέλεση των δύο πρώτων φάσεων και, αφετέρου, ο μη δεσμευτικός χαρακτήρας αυτών των καναλιών πρόσβασης από τους State , η οποία είναι πάντα ελεύθερη να αποφασίσει αν θα τις ενεργοποιήσει ή όχι.

Το μακρύ χρονικό πλαίσιο της διαδικασίας επιλογής δικαιούχων αποδείχθηκε ανεπαρκές σε σχέση με την ανάγκη για επείγουσα αντιμετώπιση της κατάστασης κρίσης

Από την πρώτη άποψη, οι μακροχρόνιοι χρόνοι της διαδικασίας επιλογής των δικαιούχων αποδείχθηκαν ανεπαρκείς όσον αφορά την ανάγκη επείγουσας αντιμετώπισης της κατάστασης κρίσης, διαδικασία που περιπλέκεται περαιτέρω από την ανάγκη διεξαγωγής της σε γειτονικές χώρες. χωρών, τοποθετώντας το από τη χώρα προέλευσης. Επιπλέον, ακόμη και στη φάση της οργάνωσης ταξιδιού, παρουσιάστηκαν πολλά προβλήματα στην έκδοση βίζας και στην πρόσβαση στις πρεσβείες γειτονικών χωρών. αναφέρουν οι σύλλογοιαναμένοντας τη σιωπή της ιταλικής διπλωματικής αποστολής.

Στο δεύτερο προφίλ, ως απάντηση στο ερώτημα σχετικά με την υποχρέωση του κράτους για έκδοση θεώρησης με περιορισμένη εδαφικότητα (άρθρο 25 του Κώδικα Θεωρήσεων), ο προσανατολισμός του Δικαστηρίου της ΕΕ που εξακολουθεί να επικρατεί είναι ιδιαίτερα συνετός (υπόθεση Χ και Χ γ. Βέλγιο του 2017) και το Ευρωπαϊκό Δικαστήριο Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων (υπόθεση MN και άλλοι κατά Βελγίου του 2020), οι οποίες υπογραμμίζουν την πλήρη διακριτική ευχέρεια του κράτους σε αυτό το θέμα, θεωρώντας απαράδεκτο να συνάγει υποχρέωση εισόδου για το κράτος πάντα και σε κάθε περίπτωση σε όλες τις περιπτώσεις στις οποίες η άρνηση χορήγησης θεώρησης εκθέτει τους αποδέκτες στον κίνδυνο υπόκεινται σε βασανιστήρια ή απάνθρωπη και εξευτελιστική μεταχείριση.

Παρ’ όλα αυτά, από τον Φεβρουάριο του 2016 έως σήμερα, είναι πολλοί Νέα και το άμεσες εμπειρίες θετικές αφίξεις μέσω ανθρωπιστικών διαδρόμων. Τέλος, την περασμένη 18η Μαρτίου, οι μαρτυρίες ενός Ερυθραίος πρόσφυγας και ενός Σύρος πρόσφυγας που έλαβε ο Πάπας Φραγκίσκος με την ευκαιρία του κοινού των οικογενειών που υποδέχθηκαν με την υποστήριξη της Κοινότητας του Sant’Egidio. Στο ομιλία του Πάπα, «οι ανθρωπιστικοί διάδρομοι είναι ένας πρακτικός τρόπος για να αποφευχθούν οι τραγωδίες και οι κίνδυνοι που συνδέονται με την εμπορία ανθρώπων. Ωστόσο, χρειάζεται ακόμη μεγάλη προσπάθεια για να επεκταθεί αυτό το μοντέλο και να ανοίξουν νόμιμοι δρόμοι για τη μετανάστευση».

Πράγματι, αυτή η πρακτική συνεργασίας μεταξύ των κυβερνήσεων και της κοινωνίας των πολιτών έχει μέχρι στιγμής αντιγραφεί μόνο από τη Γαλλία, το Βέλγιο και την Ανδόρα (φιλοξενεί 770 άτομακυρίως από τον Λίβανο), αν και ενθαρρύνεται ευρέως και σε ευρωπαϊκό επίπεδο από την ίδια την Ευρωπαϊκή Επιτροπή που το ορίζει ως ένα μέτρο ικανό να μειώσει την παράτυπη μετανάστευση και, πιο πρόσφατα, από την πρόεδρό του Ursula Von der Leyen που αναφέρω τους ιταλικούς ανθρωπιστικούς διαδρόμους μιλώντας για μια «εξαιρετικά θετική» εμπειρία.

Η Ευρωπαϊκή Ένωση φαίνεται ακόμα να προτιμά ένα διαφορετικό μέτρο νόμιμης και προστατευμένης εισόδου, το οποίο, σε αντίθεση με τους ανθρωπιστικούς διαδρόμους, προβλέπει ότι η διαδικασία αίτησης ασύλου έχει ήδη ολοκληρωθεί επιτόπου στις χώρες προέλευσης

Ωστόσο, η Ευρωπαϊκή Ένωση εξακολουθεί να φαίνεται να ευνοεί ένα διαφορετικό μέτρο νόμιμης και προστατευμένης εισόδου, επανεγκατάστασης (ή απακατάσταση) που, σε αντίθεση με τους ανθρωπιστικούς διαδρόμους, προβλέπει ότι η όλη διαδικασία εξέτασης του αιτήματος ασύλου έχει ήδη ολοκληρωθεί επιτόπου στις χώρες προέλευσης ή διέλευσης· ουσιαστικά, όσοι έχουν ήδη αναγνωριστεί ως πρόσφυγες επανεγκαθίστανται με την υπόθεση ότι η χώρα εκτός ΕΕ στην οποία ζήτησαν άσυλο δεν είναι σε θέση να εξασφαλίσει προστασία ή αποτελεσματική ενσωμάτωση στο έδαφός της. Ακόμη και σε αυτές τις περιπτώσεις, η μη υποχρεωτική τήρηση των προγραμμάτων αυτών από το Δημόσιο παραμένει αμετάβλητη.

Σύμφωνα με στοιχεία της Ύπατης Αρμοστείας του ΟΗΕ για τους Πρόσφυγες, μεταξύ 2015 και 2023 χώρες μέλη της ΕΕ επανεγκαταστάθηκαν 111.295 άτομα και μόνο στην Ιταλία υπολογίζονται 2.559 επανεγκαταστάθηκανσχεδόν τα μισά από αυτά που έλαβε την ίδια περίοδο αναφοράς μέσω των ανθρωπιστικών διαδρόμων, μέσω των οποίων έχει λάβει η Ιταλία 5.428 άτομα από τον Λίβανο, την Αιθιοπία, την Ελλάδα, τη Λιβύη, τον Νίγηρα, την Ιορδανία, το Αφγανιστάν και την Κύπρο.

Συμπερασματικά, αν αληθεύει ότι ο αριθμός των τακτικών εισόδων μέσω των ανθρωπιστικών διαδρόμων είναι πολύ μικρότερος από τους συνεχείς παράτυπες αφίξεις, είναι επίσης αλήθεια ότι αυτό το υποδειγματικό μοντέλο ανθρωπιστικής δράσης, που μέχρι τώρα ακολουθούσε μόνο η Ιταλία (και πιο δειλά από άλλες τρεις ευρωπαϊκές χώρες), θα μπορούσε να έχει ακόμη πιο σημαντικά θετικά αποτελέσματα εάν επαναλαμβάνεται συνεχώς και σε όλες τις άλλες χώρες. Σίγουρα ένας φιλόδοξος στόχος –ειδικά αν κάποιος σκοπεύει να χρησιμοποιήσει αυτά τα μοντέλα για να δημιουργήσει αντίστοιχες υποχρεώσεις εισόδου για τα κράτη– αλλά όχι αδύνατο να επιδιωχθεί, όπως επιβεβαιώνεται από την εμπειρία των ανθρωπιστικών διαδρόμων στην Ιταλία. Πράγματι, στη σαφή δυσκολία της Ευρωπαϊκής Ένωσης και των κρατών μελών της να εφαρμόσουν πιο αποτελεσματικές απαντήσεις, η επίμονη δέσμευση της κοινωνίας των πολιτών μέσω αυτών των ανθρωπιστικών πρωτοβουλιών είναι αναμφισβήτητη, οι οποίες, σε κάθε περίπτωση, έσωσαν και συνεχίζουν να σώζουν ζωές.