Ένα χρόνο μετά την εξαφάνισή του, το Positanonews θέλει να θυμηθεί τον καθηγητή Mario Russo, ανακοινώνοντας την αποκατάσταση των στηθαίων που απεικονίζουν την Αμαζονομαχία, την οποία τόσο πολύ ήλπιζε.

Με αφορμή μια πρόσφατη επίσκεψη στο Επισκοπικό Μουσείο του Σορέντο, που διοργάνωσε η Pro Loco Sorrento, μπορέσαμε να δούμε πρόσωπο με πρόσωπο, τις δοκιμές καθαρισμού που έγιναν στις μαρμάρινες πλάκες, για τον σχεδιασμό του έργου αποκατάστασης.

Με πρωτοβουλία του «Β. Capasso» και η ένωση Inner Wheel του Σορέντο, η Alessandra Cacace και ο Andrea Porzio ξεκίνησαν την αποκατάσταση των υψηλών ανάγλυφων από λευκό μάρμαρο που είναι εντοιχισμένα στον πίσω τοίχο της πρώτης στοάς στην Επισκοπή του Σορέντο. Τα μάρμαρα διασώζουν σκηνές της Αμαζονομαχίας και μπορούν να χρονολογηθούν στα μέσα του 3ου αιώνα μ.Χ. Η αναστήλωση είναι εξουσιοδοτημένη και ελεγχόμενη από την αρμόδια Εποπτεία και είναι αφιερωμένη στη μνήμη του αρχαιολόγου καθ. Ο Μάριο Ρούσο, που έφυγε πρόσφατα από τη ζωή.

Αναφέρουμε αποσπάσματα από το Forma Italie των Mingazzini και Pfister αφιερωμένα στην Αμαζονομαχία του Σορέντο.

FORM ITALIAE REGIO I LA TIVM E1, CAMPANIA VOLVEN SECVNDVM SVRRENTVM

PAVLINVS MINGAZZINI ET FRIDERICVS PFISTER SANSONI EDITORE – FLORENCE MCMXLVI

ΤΑ ΜΑΡΜΑΡΑ ΤΟΥ ΑΡΧΙΕΠΙΣΚΟΠΟΥ ΣΟΡΕΝΤΟ 201

1) ΠΛΑΚΑ ΣΑΡΚΟΦΑΚΟΥ ΠΟΥ ΑΝΤΙΠΡΟΣΩΠΕΙ ΤΗΝ ΑΜΑΖΟΝΟΜΑΧΙΑ. (PL. XXXVI, 124)

Μέγιστη. ύψος, m. 1.08. πλάτος μάζα., m. 1,flli.

Η επάνω πλευρά είναι άθικτη, έτσι ώστε να διατηρείται ακόμη και η λωρίδα. οι άλλες τρεις πλευρές είναι ελλιπείς, αλλά το τμήμα που λείπει πρέπει να είναι ελάχιστο.

Από αριστερά εναντίον δεξιά: Έλληνας που αρπάζει από τα μαλλιά μια Αμαζόνα, την τραβάει από το άλογο που εκτρέφει. Και οι δύο είναι στραμμένοι προς τα δεξιά. Από κάτω, ανάμεσα στους δύο διεκδικητές, ένας Έλληνας (κράνος με μυτερό γείσο), έπεσε στα γόνατα, κρατώντας το χαλινάρι του αλόγου του, το οποίο επίσης έχει πέσει. Ακολουθεί η ομάδα του Αχιλλέα και της Πενθεσίλειας. Ο ήρωας στριμώχνεται στην αμαρτία. το πετάει και γυρίζει πίσω, με το δεξί του στηρίζει τη βασίλισσα που εγκαταλείπει τον εαυτό της για να πεθάνει. Από κάτω, το κεφάλι ενός πεσμένου αλόγου, ίσως αυτό της βασίλισσας.

Πιο δεξιά, ομάδα Έλληνα πεζή που αμύνεται ενάντια σε μια Αμαζόνα tL άλογο. Κάτω από το άλογο του Αμαζονίου, γονατιστός Έλληνας σκοτώνει μια πεσμένη Αμαζόνα από τα μαλλιά.

Όπως σωστά παρατήρησε ο Δρ. Rocco, η σαρκοφάγος είναι κυρίως προσαρτημένη στη σαρκοφάγο του Μπενεβέντο (Robert, tav. XL, n. 95). Ωστόσο, δεν γνωρίζουμε αν αυτό είναι αρκετό για να κάνει τις τρεις σαρκοφάγους της Καμπάνιας (οι δύο από το Σορέντο και μια από το Μπενεβέντο) μια ξεχωριστή ομάδα, διαφορετική από τη μεγαλύτερη ομάδα αστικών σαρκοφάγων. Το σίγουρο είναι ότι, ενώ μένουν πιστοί στο συνηθισμένο σχήμα της ομάδας του Αχιλλέα και της Πενθεσίλειας στη μέση, ανάμεσα σε δύο ομάδες, καθεμία από τις οποίες παρουσιάζει έναν Έλληνα με τα πόδια που βγάζει μια Αμαζόνα από το άλογό του για να τη σκοτώσει, οι συγγραφείς ( ή ο συγγραφέας) των τριών σαρκοφάγων από την Καμπανία θέλησε να εισάγει κάποια σαφήνεια στο σύνολο μειώνοντας τον αριθμό των μορφών και κάνοντάς τους έτσι μεγαλύτερους. Η μείωση είναι μέγιστη στη σαρκοφάγο μας, μικρότερη στην επόμενη, ελάχιστη σε αυτή του Μπενεβέντο.

Αλλά αφού από την άλλη δεν θέλαμε να αφήσουμε ούτε ένα εκατοστό της επιφάνειας ελεύθερο και

δίνεται στους αριθμούς λιγότερο impoφιλπολλές μικρότερες διαστάσεις από τις κύριες, το αποτέλεσμα δεν ήταν ούτε πολύ καθαρό ούτε πολύ χαρούμενο.

Η εκτέλεση και ο σχεδιασμός είναι τόσο παρόμοια με αυτά του n. μετά, ότι οι δύο σαρκοφάγοι πρέπει όχι μόνο να είναι σύγχρονες, αλλά από το ίδιο χέρι.

llrnLIOGH.Al<'IA :

Η ΑΝΝΑ Ρόκο μέσα Εκθέσεις της Βασιλικής Ακαδημίας Αρχ. Γραμμάτων και Τεχνών

XXI, 1941; tig. 1.

1. ANASTASrns, l!Jlucubrat-iunes, II, σελ. 277 (το αποδίδει ως υπάρχον στο Επισκοπικό Παλ., ερμηνεύοντάς το

το υποκείμενο ως ο Αρουραίος ιάπαντος. Μπορεί να αμφισβητηθεί αν τρατ.τιι;ι αυτής της πλάκας ή των παρακάτω).

ΠΡΟΣ ΤΗΝμεγάλο °ΨΕΥΤΙΚΟ, oc, Π. 479, κατ’ αρχήν (το δίνει ως υπάρχον από τον κ. Francesco De Luca το 1854).

ΜΙΑ ΑΛΛΗ ΠΛΑΚΑ ΣΑΡΚΟΦΑΓΟΥ ΜΕ ΣΚΗΝΕΣ ΤΗΣ ΑΜΑΖΟΝΟΜΑΧΛΑ. (PL. XXXVl, li5)

Μέγιστη. ύψος, m. 118 ; πλάτος μάζα., m. 1,56.

Ενσωματώνει πάνω και κάτω, ακρωτηριάζει τις πλευρές.

Προχωρώντας από αριστερά προς τα δεξιά: μια Ελληνίδα, γυμνή εκτός από κράνος και χλαμύδα, Με ξίφος (μόνο ένα κούτσουρο έχει απομείνει) στο δεξί χέρι, κατεβάζει από το άλογο που εκτρέφει μια Αμαζόνα που στρέφει το βλέμμα της προς το μέρος του και φαίνεται να την αρπάζει μαλλιά με το αριστερό της? στο αριστερό αντιβράχιο κρατά το πέλτα επάνω. Ανάμεσα στα πόδια του Έλληνα ξεπροβάλλει ένας πολεμιστής που έχει πέσει μπροστά και με το αριστερό του χέρι πιάνει τα ηνία του πεσμένου αλόγου. Κεντρική σκηνή καταλαμβάνεται από τη συνηθισμένη ομάδα του Αχιλλέα και της Πενθεσίλειας. Ο ήρωας κρατά το δόρυ στο αριστερό του χέρι και κοιτάζει πίσω. με το δεξί του χέρι στηρίζει τη βασίλισσα που εγκαταλείπει τον εαυτό της να πεθάνει, αλλά που στο αριστερό της χέρι κρατά ακόμα το μπιπέν και εξακολουθεί να φοράει το πέλτα κολλημένο στον αριστερό της πήχη. Πιο δεξιά, ομάδα

δεξιός καρπός μιας έφιππης Αμαζόνας, που ετοιμαζόταν να τον χτυπήσει με το τσεκούρι της. Ανάμεσα στα πόδια του Έλληνα, ένα πεσμένο άλογο. Ανάμεσα στον Έλληνα και την Πενθεσίλεια, Έλληνας στο έδαφος, στη στάση ενός τραυματία: μάλιστα, πιάνει με το αριστερό του χέρι τον αριστερό μηρό. Ακόμα πιο δεξιά, μια Αμαζόνα (ημιτελής) και το κεφάλι του αλόγου του. Πάνω από το κεφάλι του τραυματία Έλληνα, ένα κεφάλι σχεδόν στραμμένο, παρόμοιο με γενειοφόρο σάτυρο, για το οποίο δεν μπορούμε να εξηγήσουμε.

Σημειώστε ότι οι δύο νικητές Έλληνες φορούν κράνος παρόμοιο με αυτό του Παρθέου του Φειδία (πρωτόνιο ιπποειδούς ανάμεσα σε δύο λοφία), ενώ οι δύο πεσόντες Έλληνες φορούν κράνος ρωμαϊκού τύπου (με ζυγωματικά, αλλά χωρίς λοφίο).

Το τρυπάνι χρησιμοποιείται με το « άλτες». Η κόρη είναι χαραγμένη με μια απλή κουκκίδα. ενδείκνυται το σκληροτίδιο. Τα φρύδια υποδεικνύονται επίσης με παύλες.

Χρονολόγηση: τα υφολογικά και τεχνικά δεδομένα, καθώς και η φυσιογνωμία του Έλληνα νικητή της αριστερής ομάδας που μοιάζει κάπως με την CaracaIla, μας οδηγούν στη χρονολόγηση της πλάκας στην περίοδο αυτού του αυτοκράτορα.

ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ:

Η ΑΝΝΑ Ρόκο μέσα Λογαριασμοί Άσσος. της Νάπολης, XXI, 1941, εικ. 2.

l\L ΨΕΥΤΙΚΟ, oc, Π. 4 79, κατ’ αρχήν (το δίνει ως υπάρχον από τον κ. Francesco De Luca στο 18fH ).

Η Πενθεσίλεια ήταν μια από τις Αμαζόνες που νικήθηκαν από τον Θησέα και τον Ηρακλή, δηλ

λέει μια από τις πολεμίστριες ιέρειες της Αθηνάς, νικημένη από τους Αιολείς

εισβολείς της Ελλάδας (βλ. 100 1 και 131 2). Σύμφωνα με τον μύθο του

ο θάνατος επέρχεται στην Τροία, ίσως επειδή ειπώθηκε ότι η συνομοσπονδία των

Ο Πρίαμος περιελάμβανε όλες τις φυλές της Μικράς Ασίας. Η Πενθεσίλεια δεν είναι

αναφέρεται στοΙλιάδααλλά η οργή που έκανε ο Αχιλλέας στο πτώμα του είναι έτσι

χαρακτηριστικά ομηρικά, και το επεισόδιο παρατίθεται σε τόσα κλασικά κείμενα, που οι στίχοι που το αφορούν ίσως αποσιωπήθηκαν από τους αναθεωρητές του Πεισίστρατου.

Ο Κρητικός Δίκτυς (IV 2-3) κάνει τον μύθο ακόμα πιο σύγχρονο: το λέει

Η Πενθεσίλεια έφτασε στην Τροία επικεφαλής ενός μεγάλου στρατού και βρήκε τον Έκτορα ήδη νεκρό, θα είχε φύγει αν ο Πάρης δεν την είχε δελεάσει με δώρα από χρυσό και ασήμι. Ο Αχιλλέας τρύπησε με το δόρυ της την Πενθεσίλεια από την πρώτη τους συνάντηση και πιάνοντάς την από τα μαλλιά της την τράβηξε από τη σέλα. Καθώς ήταν ξαπλωμένη στο έδαφος πεθαμένη, οι Έλληνες στρατιώτες φώναξαν: «Πέτα το virago στα σκυλιά να τιμωρηθούν που εξαναγκάζουν τη γυναικεία φύση!». Παρόλο που ο Αχιλλέας ήθελε μια αξιοπρεπή κηδεία, ο Διομήδης έσυρε το σώμα και το πέταξε στον Σκάμανδρο. Οι παλιές νοσοκόμες, στην ελληνική μυθολογία. συνήθως αντιπροσώπευε τη θεά ως ηλικιωμένη γυναίκα (βλέπε 24 9) και την Κλέτα («επικαλούμενη»), τη νοσοκόμα της Πενθεσίλειας. δεν αποτελεί εξαίρεση στον κανόνα.