Οι γραφιώτες, οι κάτοικοι αυτού του επαναστατημένου τόπου, χρησιμοποίησαν αυτή την οιονεί ανεξαρτησία για να τον μετατρέψουν σε κέντρο επαναστατικής δράσης. Εδώ γεννήθηκε ο θρυλικός Έλληνας αγωνιστής της ανεξαρτησίας Αντώνης Κατσανώτης, όπου ο επαναστάτης Γεώργιος Καραϊσκάκης χρησιμοποίησε το Άγραφ ως ορμητήριο από το οποίο τρομοκρατούσε τα οθωμανικά στρατεύματα στις πεδιάδες.

Το 1823 μια τουρκική φρουρά που υποχωρούσε από την πόλη του Μισολογγίου παρέκκλινε και μπέρδεψε τον δρόμο και πέρασε από τα Άγραφα. Εκεί τον συνάντησαν σε ενέδρα 800 Έλληνες στρατιώτες που τους κατέστρεψαν σε μια από τις πιο γνωστές μάχες της Ελληνικής Επανάστασης. Οι Τούρκοι δεν πλησίασαν ποτέ ξανά αυτό το μέρος. Και λίγα χρόνια αργότερα τα Άγραφα έγιναν μέρος του νέου Βασιλείου της Ελλάδας.

Η ανεξαρτησία δεν του έφερε πολλά οφέλη. Η περιοχή παρέμεινε φτωχή και απομονωμένη, και στα τέλη του 19ου αιώνα, πολλοί αγρότες άρχισαν να αναζητούν μια καλύτερη ζωή αλλού. Άλλοι πήγαν στον κάμπο, άλλοι στην Αθήνα, άλλοι δοκίμασαν την τύχη τους στην Αμερική, ειδικά στην πόλη Σάρλοτ της Βόρειας Καρολίνας.

Στο χωριό Φραγκίστα στα Άγραφα προσεγγίζεται ένας μακρύς και φιδωτός δρόμος από το χιονοδρομικό κέντρο του Καρπενησίου, το οποίο με τη σειρά του συνδέεται με την Αθήνα με έναν μακρύ και δύσκολο δρόμο. Είναι τόσο μικρή η πεδινή γη στα Άγραφα που οι οικισμοί είναι διάσπαρτοι στις πλαγιές των βουνών και η Φραγκίσα είναι στην πραγματικότητα δύο οικισμοί που χωρίζονται από ένα μεγάλο φαράγγι.

Κατά τη διάρκεια του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου, η περιοχή έπεσε στα χέρια των Ναζί – πιθανώς των πρώτων εισβολέων που κατέλαβαν το Άγραφ. “Πρέπει να ακολούθησαν τα μονοπάτια του παλιού βοσκού στα βουνά. Όταν τους είδαμε, τρέξαμε να κρυφτούμε στις σπηλιές. Έμειναν δύο μέρες και έκαψαν το χωριό”, λέει ο Κωνσταντίνος Πανουραγής, Φραγκίστας που είχε επιστρέψει από την Αμερική.

Οι ντόπιοι προέβαλαν σθεναρή αντίσταση και το Άγραφ έγινε το πρώτο μέρος στην Ελλάδα που απελευθερώθηκε από τους Ναζί, ανακηρύσσοντας «Ελεύθερη Ελλάδα» τον Αύγουστο του 1943.

Ο εμφύλιος που ακολούθησε έγινε αισθητός και στο χωριό, όπου οικογένειες στράφηκαν η μία εναντίον της άλλης και η απομακρυσμένη περιοχή σήμαινε ότι δεν υπήρχε διαφυγή από τη βία.

Η Δυτική Φραγκίστα θεωρείται η πιο πλούσια ώρα του χωριού. Είναι πολύ μεγαλύτερη και πιο ζωηρή από την ανατολική «αδερφή» της. Τα καφενεία είναι γεμάτα από άτομα σε ηλικία εργασίας και υπάρχει ακόμη και σχολείο με αρκετούς μαθητές.

Τότε το τοπίο γίνεται ακόμα πιο εκπληκτικό. Κάτω από το όρος Άγραφα (το οποίο επίσης θεωρούνταν πολύ απομακρυσμένο για να ονομαστεί) βρίσκονται οι τρεις μεγάλοι ποταμοί της περιοχής, ο Αχελόυ, ο Αγραφιώτης και ο Μέγδοβα. Ατελείωτα πευκοδάση κατηφορίζουν στις πλαγιές στο βάθος και καταφύγουν αρκούδες και λύκους. Μικρά χωριουδάκια σχεδόν κρέμονται από τις άκρες των βουνών, οι κόκκινες στέγες των σπιτιών τους σχεδόν βυθίζονται στο πράσινο, σαν να προσπαθεί η φύση να τα κατακτήσει ξανά.

Οι ντόπιοι αποκαλούν το Άγραφ «Ελληνική Ελβετία» λόγω των τοπίων που μοιάζουν σχεδόν αλπικά. Στα σύνορα της περιοχής υπάρχουν αρκετά λαμπερά χιονοδρομικά κέντρα, αλλά δεν υπάρχει κανένα σε αυτό.

Άλλωστε, αυτό είναι το Άγραφ – η άγραφη γη. Μέχρι τη δεκαετία του 1950, δεν γινόταν καμία απογραφή εδώ (σήμερα υπάρχουν μόνο 11.000 κάτοικοι), το ηλεκτρικό ρεύμα έφτασε μέχρι τη δεκαετία του 1980 και πολλοί χωρικοί περιμένουν ακόμα να ασφαλτοστρώσουν τους δρόμους τους.

«Αυτή η απομόνωση είναι και ευλογία και κατάρα για τον Άγραφ», είπε ο κάτοικος της περιοχής Θωμάς Νταβαρινός. “Έχει διατηρήσει τον παραδοσιακό τρόπο ζωής, έναν παράδεισο για τη χλωρίδα και την πανίδα, αλλά είναι ένα δύσκολο μέρος για να ζεις. Οι χειμώνες είναι μεγάλοι και σκληροί και μας βγάζουν εύκολα από τον κόσμο.”

Πριν από δέκα χρόνια, ο Νταβαρινός επέστρεψε από την Αθήνα και άρχισε να περπατά μονοπάτια, να επισκευάζει εξοπλισμό αναρρίχησης και να οργανώνει καγιάκ και άλλες δραστηριότητες. Στην αρχή οι ντόπιοι νόμιζαν ότι ήταν τρελός, αλλά μετά άρχισαν να έρχονται τουρίστες – κυρίως εύποροι Αθηναίοι που αναζητούσαν κάτι άλλο εκτός από τουριστικές διαδρομές.

Σήμερα ο Ορειβατικός Σύλλογος Αγράφων αριθμεί πάνω από 200 μέλη και περιλαμβάνει αρκετούς έμπειρους οδηγούς. «Ήθελα να δείξω τις δυνατότητες του τουρισμού εδώ. Ήθελα να βάλω τον Άγραφ στον χάρτη», λέει ο Νταβαρινός.