Μετά από 8 χρόνια κρίσης, τη Δευτέρα 20 Αυγούστου η Ελλάδα βγαίνει επίσημα από το τρίτο πρόγραμμα διάσωσης και αρχίζει να χρηματοδοτείται ξανά στην αγορά. Μετά την Πορτογαλία, την Ιρλανδία, την Ισπανία και την Κύπρο, ήταν η τελευταία από τις χώρες υπό την προστασία της λεγόμενης «τρόικας» (Ευρωπαϊκή Ένωση, ΕΚΤ και Διεθνές Νομισματικό Ταμείο). Η Αθήνα γυρίζει φύλλο, αλλά δεν έχουν λυθεί όλα τα προβλήματα της ελληνικής οικονομίας.

Σε τρία επόμενα σχέδια βοήθειας — το 2010, το 2012 και το 2015 — η Ελλάδα έλαβε περίπου 289 δισ. ευρώ σε δάνεια. Όμως, οι μεταρρυθμίσεις και η λιτότητα που ζητούν ως αντάλλαγμα οι ευρωπαϊκές αρχές και το ΔΝΤ έχουν εξαθλιώσει τη χώρα, ωθώντας ορισμένους παρατηρητές να κάνουν λόγο για ανθρωπιστική κρίση.

Σε 8 χρόνια το ένα τέταρτο του ελληνικού ακαθάριστου εγχώριου προϊόντος εξατμίστηκε (η ανάπτυξη ξεκίνησε ξανά μόλις το 2017) και η ανεργία αυξήθηκε στο 27,5% κατά μέσο όρο – η ανεργία των νέων ήταν κοντά στο 60% – το 2013, πριν υποχωρήσει στο περίπου 20% φέτος , έναντι μέσου όρου 8,3% στην ευρωζώνη.

«Θα ήταν αλαζονικό να πούμε ότι όλα έγιναν καλά»είπε σε συνέντευξή του αυτή την εβδομάδα στον ιστότοπο Der Spiegel Online Κλάους Ρέγκλινγκ, γενικός διευθυντής του ESM, του Ευρωπαϊκού Μηχανισμού Σταθερότητας, δηλαδή του ταμείου που πληρώνει τα ευρωπαϊκά δάνεια στην Αθήνα. Αλλά ένας αυστηρός Γερμανός όπως ο Ρέγκλινγκ απέτισε φόρο τιμής στην Ελλάδα, η οποία είδε τους μισθούς και τις συντάξεις να μειώνονται δραστικά για να σεβαστούν τις συμφωνίες που έγιναν.

Η θεραπεία συνεχίζεται. Η Ελλάδα, που το 2016 και το 2017 κατέγραψε πρωτογενές πλεόνασμα περίπου 4%, περισσότερο από ό,τι ζητούσαν οι πιστωτές της, έχει ήδη προωθήσει τη νομοθεσία κάποιων μεταρρυθμίσεων για το 2019 και το 2020 και θα παραμείνει υπό επιτήρηση για μεγάλο χρονικό διάστημα.

Ωστόσο, για ορισμένους παρατηρητές η ελληνική κρίση δεν επιλύεται καθόλου, αλλά μόνο αναβάλλεται. Από το 2032 η Αθήνα θα πρέπει να αρχίσει να αποπληρώνει το μεγαλύτερο μέρος του χρέους, το οποίο παραμένει στο 180% του ΑΕΠ. Το ερώτημα είναι εάν αυτός ο ογκόλιθος είναι βιώσιμος μακροπρόθεσμα. Το ΔΝΤ πιστεύει ότι είναι πολύ μεγάλο βάρος για την Ελλάδα να ανακτήσει την ανταγωνιστικότητά του και συνέχισε τα τελευταία χρόνια να συνιστά σε άλλες ευρωπαϊκές χώρες να μετριάσουν το ελληνικό χρέος για να επιταχύνουν την ανάκαμψή του. Αντιμέτωπος με επαναλαμβανόμενη ευρωπαϊκή, ιδιαίτερα γερμανική, απροθυμία, παρέμεινε στο περιθώριο του τρίτου πακέτου διάσωσης.

Προς το παρόν πάντως τα σημάδια είναι ενθαρρυντικά. Η Moody’s αύξησε την αξιολόγηση του ελληνικού χρέους σε “BB-“, μόλις 3 βήματα κάτω από το BBB-, την αξιολόγηση που αρχίζει να σηματοδοτεί αξιόπιστο χρέος. Για σύγκριση, υπενθυμίζουμε ότι το αμερικανικό πρακτορείο εκχωρεί «BBB» στην αξιολόγηση του κράτους της Ιταλίας, αλλά στα τέλη Μαΐου το έθεσε υπό παρατήρηση περιμένοντας να καταλάβει ποιες θα είναι οι επιλογές οικονομικής και χρηματοοικονομικής πολιτικής της νέας λαϊκιστικής πλειοψηφίας στην κυβέρνηση.