Ακούστε την ηχητική έκδοση του άρθρου

Ευλογημένα τα Μελτέμια. Ο βοριάς, μπαμπούλα των μη Ελλήνων, είναι στο σπίτι στην Τήνο, το νησιωτικό βασίλειο του Αιόλου, θεού του ανέμου. «Το μελτέμι είναι ευλογία γιατί πετάει σκέψεις στον αέρα και σε κάνει ελεύθερο, ανοιχτό στη ροή του χρόνου και στους ανθρώπους», εξηγεί ο Κώστας Τσκολής, 92 ετών, με τα αστραφτερά μάτια ενός εικοσάχρονου και τη σοφία του ένας σύντομος αιώνας. Ο καλλιτέχνης, ένας από τους πιο καταξιωμένους σε όλη την Ελλάδα, κοιτάζει πάνω από τη βεράντα του μουσείου που φέρει το όνομά του στον Κάμπο, την αρχαία καρδιά της Τήνου. Ηλιόλουστο μεσημέρι, φυσάει ωραίος άνεμος, αλλά ποιος νοιάζεται: εδώ, κάτω από την πέργκολα, τα λόγια του Τσόκλη είναι ένας ύμνος στο νησί: «Είναι μια συνεχής πηγή ενέργειας που με οδηγεί στην έρευνα», και στη ζωή: «Συμμετέχετε της ζωής, και επομένως, ώρα με την ώρα, είσαι σύγχρονος, ανεξάρτητα από την ηλικία σου». Που, όπως είπε ένας 92χρονος, διαταράσσει κάθε σκοτάδι. Η λευκή σφουγγαρίστρα χορεύει στο μελτέμι, αλλά η τέχνη του, ανάμεσα στον σουρεαλισμό και την αφαίρεση, δείχνει πόσο βαθιά ριζωμένος είναι σήμερα: «Η ελληνική τέχνη του 5ου αιώνα π.Χ., η μέγιστη έκφραση της ομορφιάς, είναι μιμητική. Η σύγχρονη τέχνη είναι δημιουργική, προσφέρει έργα που ίσως δεν καταλαβαίνουν όλοι, αλλά που εμπλουτίζουν τον κόσμο».

Μουσείο Κώστα Τσόκλη

Όπως αυτά του Τσόκλη, όπως η ερμηνεία του Ο Άγιος Γεώργιος και ο Δράκος έξω από το Μουσείο, τόσο διαχρονικό. Όπως δείχνει το νησί της Τήνου, τρίτο σε μέγεθος μεταξύ των Κυκλάδων, μετά τη Νάξο και την Άνδρο, σε μια συμβίωση που δεν μπορεί να βρεθεί αλλού μεταξύ αρχαίου και σύγχρονου, ιερού και βέβηλου, ψηλού και χαμηλού, σκληρού και φιλόξενου. Σύμφωνα με τον Αριστοτέλη, το νησί ήταν «Οφιούσσα» λόγω του μεγάλου αριθμού φιδιών από τα οποία ο Ποσειδώνας το απελευθέρωσε χάρη στους πελαργούς. Σήμερα το νησί, με λίγο λιγότερους από 9.000 κατοίκους, είναι οι «Λούρδες της Ελλάδας» γιατί στη Χώρα στεγάζεται η εκκλησία της Παναγίας της Ευαγγελίστριας, προορισμός για ορθόδοξους προσκυνητές. Κάθε μέρα οι πιστοί κατεβαίνουν από τα πορθμεία και φτάνουν, γονατιστοί, μέχρι το στολισμένο πρόσωπο της Παναγίας, στην οποία φέρνουν τάματατο ex voto, επίσης εδώ σε ευθεία γραμμή με το αρχαίο: τάματα από τάγμαπαραγωγή του ρήματος ασβός, υπόσχομαι. Και η θρησκευτικότητα που τόσο σημειώνεται στη Χώρα έχει κρατηθεί ως υπόσχεση σωτηρίας για την Τήνο, καθώς και το γεγονός ότι η εκκλησία έχει στην ιδιοκτησία της πολλά κτήματα που δεν πωλούνται: η ροή του κόσμου περιορίζεται στην εκκλησία και το υπόλοιπο νησί είναι άμωμος. Φαίνεται ήδη να ακούει τον Patrick Leigh Fermor.

Το ex voto, παρών κατά χιλιάδες στην εκκλησία της Παναγίας της Ευαγγελίστριας, αγαπημένος προορισμός για τους Ορθοδόξους προσκυνητές.

Οι κληρονομιές του κλασικισμού και της Βενετίας

Φεύγοντας από τη Χώρα, συναντά κανείς το νησί μέσα στο νησί, χρόνο με τον χρόνο, τον κόσμο μέσα στον κόσμο, την Ελλάδα μέσα στην Ελλάδα, λες και η Τήνος κατείχε όλες τις ψυχές του γαλάζιου. Σε αυτό το τοπίο, ανάμεσα σε λιθόστρωτα μονοπάτια (πάνω από 100 χιλιόμετρα είναι βατά στο νησί, όλα καλά σηματοδοτημένα) και ταράτσες, που δημιουργήθηκαν στο παρελθόν για να κλέβουν χώρο από τη φτώχεια, υπάρχει ο ορθόδοξος και ο καθολικός κόσμος. Υπάρχει η παρουσία των αρχαίων (οι ανασκαφές στο Ξώμπουργο έχουν φέρει στο φως την αρχαία Τήνο και η θέση των Κιόνων δεν είναι μόνο ο ναός του Ποσειδώνα και της Αμφιτρίτης) και της Γερήνισσας. Το λιοντάρι του Αγίου Μάρκου κυμάτισε από το 1207 έως το 1715, αφήνοντας το αρχαίο κάστρο, προστασία στους Καθολικούς (σήμερα είναι ο μισός πληθυσμός και πολλά χωριά έχουν διπλές εκκλησίες) και τους σχιστόλιθους και ασβεστολιθικούς περιστερώνες – περίπου χίλιους – που υποτίθεται ότι είχαν προστατεύουν τα περιστέρια, σημαντικό για το κρέας τους που θεωρείται λιχουδιά και για τα περιττώματά τους, λίπασμα υψηλής ποιότητας.

Η ψυχή, όντως οι ψυχές της Τήνου πάλλονται πάνω από όλα στα χωριά της ενδοχώρας ως αρχαία ταυτότητα: είναι πάνω από πενήντα για έναν λαβύρινθο τέχνης, πίστης, δεξιοτεχνίας, καλού φαγητού. Παραλίγο να μεθύσω: «Όλη αυτή η ομορφιά – λέει η Μάγια Τσόκλη, κόρη του Κώστα και γνωστή ταξιδιωτικός ρεπόρτερ ελληνικά – εξαρτάται από τα ανθρώπινα χέρια: είναι συγκινητικό να πιστεύει κανείς ότι κάθε γωνιά του τοπίου είναι το αποτέλεσμα της συχνά κουραστικής δουλειάς του ανθρώπου που, για να επιβιώσει, έχει μάθει να συμβιβάζεται με μια σκληρή και άγρια ​​φύση».

Οι περιστερώνες από σχιστόλιθο και ασβεστόλιθο

Ο Πύργος, ο Βωλάξ και τα άλλα χωριά

Τίποτα δεν αντιπροσωπεύει αυτή τη θεραπεία καλύτερα από τα χωριά: Ο Πύργος, η πρωτεύουσα του μαρμάρου και της περιοχής της Έξω Μεριάς από όπου έφυγαν και τα μάρμαρα για τον Άγιο Μάρκο, λάμπει με ένα εκπληκτικό λευκό και τα έργα των γλυπτών που έχουν μείνει στην ιστορία με τον Γιαννούλη Χαλεπά ( 1851 -1938) πάνω απ’ όλα, δημιουργός, από το σκληρό ροκ, των σιωπών και της αρμονίας. Ο Βωλάξ γεννήθηκε ανάμεσα σε γιγάντια βράχια και προσφέρει ψάθινα καλάθια όλων των σχημάτων, στα Λουτρά το μοναστήρι των Ουρσουλινών, όπου σπούδαζαν τα νεαρά κορίτσια της ελληνικής ελίτ και των Ιησουιτών είναι η ειρήνη και η παιδεία, στην Αετοφωλιά, στην ταβέρνα Κουνάρια, Η Άννα Εξιλζέ, 25 ετών και με δύο θαλασσινά μάτια, περιμένει τραπέζια αλλά πάνω από όλα έχει πολύτιμα χέρια στη διαμόρφωση όμορφων και απαραίτητων κεραμικών σύμφωνα με τις υποδείξεις του παππού του Γιάννη. Είναι ντροπαλή, αλλά είναι καλλιτέχνης: κοιτάξτε την στα μάτια και θα σας δείξει το ατελιέ της.