Ο ηφαίστεια που ξυπνούν μετά από μια μακρά περίοδο ανάπαυσης πρέπει να σπάσουν την κρούστα πριν το μάγμα ανέβει στην επιφάνεια και προκαλέσει έκρηξη. Αυτή η ρήξη προηγείται από διακυμάνσεις του σεισμικού ρυθμού μετά από κινήσεις του εδάφους.

Ενας μελέτη που μόλις δημοσιεύτηκε στο Nature, με τίτλο “Potential for rupture before eruption at Campi Flegrei caldera in Southern Italy” και πραγματοποιήθηκε από ερευνητές από το University College London (UCL) και το Ιταλικό Εθνικό Ινστιτούτο Γεωφυσικής και Ηφαιστειολογίας (INGV), έχει ανίχνευσε αλλαγές στη συμπεριφορά στον φλοιό της καλντέρας Campi Flegrei, ενός υπερηφαιστείου που βρίσκεται στις πύλες του Νεάπολημια ηφαιστειακή δομή διαφορετική από τον πιο διάσημο Βεζούβιο και μια από τις πιο μελετημένες και παρακολουθούμενες ηφαιστειακές περιοχές στον κόσμο.

Η μελέτη δεν λέει ότι θα υπάρξει σύντομα έκρηξη, αλλά βρίσκει αλλαγές. Αυτές οι αλλαγές καθιστούν το εξάνθημα λιγότερο απίθανο. Προς το παρόν, τα αποτελέσματα της έρευνας δεν έχουν άμεση επίπτωση στα μέτρα που αφορούν την ασφάλεια του πληθυσμού.

Αυτές οι παραλλαγές παρέχουν επομένως νέες πληροφορίες για την αξιολόγηση του πιθανού κινδύνου έκρηξης. Προς το παρόν, ωστόσο, τα αποτελέσματα της έρευνας δεν έχουν άμεσες επιπτώσεις στα μέτρα που επηρεάζουν την ασφάλεια του πληθυσμού.

Σύντομη επισκόπηση του Campi Flegrei, ενός υπερηφαιστείου στα περίχωρα της Νάπολης

Τα Φλεγραϊκά Πεδία(μια λέξη που προέρχεται από το ελληνικό flègo, που σημαίνει «καίγομαι», «καίγομαι», άρα κυριολεκτικά «φλεγόμενα χωράφια») είναι μια πυκνοκατοικημένη ηφαιστειακή περιοχή (μισό εκατομμύριο άνθρωποι ζουν εδώ), βρίσκεται στα περίχωρα της Νάπολης, μια περιοχή πλούσια σε ιστορία, όπου εκτός από ηφαιστειακά φαινόμενα υπάρχουν και σημαντικά αρχαιολογικά κατάλοιπα που χρονολογούνται από τη Μεγάλη Ελλάδα και την αρχαία Ρώμη.

Είναι γνωστοί για την παρουσία φούμαρων, όπως αυτές των Solfatara di Pozzuoli, e φαινόμενα δευτερογενούς ηφαιστείου, όπως ο βραδυσειισμόςδηλαδή ένα συνεχές πάνω-κάτω του εδάφους.

Σε αντίθεση με τον Βεζούβιο, τα Campi Flegrei δεν έχουν ένα ενιαίο και σαφώς εμφανές ηφαιστειακό οικοδόμημα, αλλά είναι ένα ηφαιστειακό πεδίο καταθλιπτικής μορφής, με πολλά εκρηκτικά κέντρα μέσα, γνωστά με το όνομα καλντέρα. Αυτή η καταθλιπτική περιοχή σχηματίστηκε πριν από δεκάδες χιλιάδες χρόνια από την κατάρρευση μιας υπόγειας μαγματικής δεξαμενής μετά από πολύ ισχυρές μεγα-εκρήξεις (που συνέβησαν πριν από 40.000 και 15.000 χρόνια).

Εκρήξεις, φούμαρα και βραδυσειισμός

Τους τελευταίους αιώνες, η περιοχή Campi Flegrei δεν γνώρισε πλέον μεγάλες εκρήξεις (ευτυχώς, επειδή εκείνες του παρελθόντος ήταν μεγάλα γεγονότα ικανά να αναστατώσουν τη Μεσόγειο), αλλά εξακολουθούν να υπάρχουν δεκάδες νέες εκρήξεις Η τελευταία έκρηξη έγινε σε ιστορικούς χρόνους, το 1538. Δεν ήταν μια μεγάλη έκρηξη, αλλά ένα πολύ πιο τοπικά συγκεντρωμένο επεισόδιο, το οποίο οδήγησε στον σχηματισμό ενός νέου ηφαιστειακού κώνου, γνωστού ως Monte Nuovo.

Τις τελευταίες δεκαετίες, ιδιαίτερα μεταξύ 1970 και 1972 και την περίοδο 1982-84, η περιοχή του Φλεγραίου έχει πληγεί από βραδυσεισμικές κρίσεις, με πολύ έντονη ανύψωση του εδάφους (μιλάμε για αρκετά μέτρα ανύψωσης) που προκάλεσε σοβαρές ζημιές σε κτίρια οδηγώντας στην αναγκαστική εγκατάλειψη ορισμένων γειτονιών.

Από το 2005 σημειώθηκε μια νέα συνεχής ανύψωση του εδάφους, η οποία βρίσκεται ακόμη σε εξέλιξη, και τα τελευταία χρόνια παρατηρείται και αύξηση της σεισμικότητας.

Τι λέει η νέα μελέτη;

Σύμφωνα με ένα σημείωμα που κυκλοφόρησε από το INGV το οποίο συνοψίζει τα αποτελέσματα της νέας μελέτης, η διαδοχή των επεισοδίων ανάτασης τις τελευταίες δεκαετίες έχει προκαλέσει προοδευτική εξασθένηση στον φλοιό της καλντέρας Campi Flegrei. Η έρευνα δείχνει ότι ο φλοιός της καλντέρας του Φλεγραίου περνά μια προοδευτική μετάβαση από μια «ελαστική» σε μια «ανελαστική» φάση. «Σε αυτή την τελευταία φάση», λέει ο Christopher Kilburn του UCL, «οποιαδήποτε αύξηση του στρες που σχετίζεται με τη συνεχή ανύψωση απελευθερώνεται αμέσως με τη μορφή σεισμών.

Με βάση την προηγούμενη έρευνά μας», θυμάται ο Kilburn, «το 2016 υποθέσαμε την αύξηση της σεισμικότητας, η οποία στην πραγματικότητα συνέβη από το 2019. Αυτό το αποτέλεσμα μας ενθάρρυνε να συνεχίσουμε στην πορεία που ακολουθήσαμε και καταδεικνύει πόσο σημαντικό είναι να μελετήσουμε το Campi Flegrei μέσω αυτή η νέα προσέγγιση που μας δίνει πληροφορίες για το επίπεδο θραύσης του φλοιού».

«Η μελέτη», λέει ο Stefano Carlino του Παρατηρητηρίου INGV Vesuvius (INGV-OV), «αποδεικνύει ότι, παρά η στάθμη του εδάφους που επιτυγχάνεται σήμερα είναι περισσότερο από 10 εκατοστά υψηλότερη από αυτή που επιτεύχθηκε κατά τη διάρκεια της βραδυσεισμικής κρίσης του 1984, Η ανελαστική παραμόρφωση συμβαίνει σε χαμηλότερο επίπεδο τάσης από το 1984.

Αυτό το αποτέλεσμα υποδηλώνει ότι, κατά τη διάρκεια των επεισοδίων ανύψωσης της καλντέρας τις προηγούμενες δεκαετίες, έχουν προοδευτικά προκληθεί αλλαγές στη φυσική κατάσταση του φλοιού και ότι αυτές οι αλλαγές δεν μπορούν να παραβλεφθούν στη μελέτη της συνεχιζόμενης ηφαιστειακής δυναμικής και στις μελλοντικές του εξελίξεις. “.

Η δραστηριότητα της καλντέρας προκαλείται από κινήσεις υγρών που θα είχαν βάθος περίπου 3 km και το οποίο θα μπορούσε να αποτελείται τόσο από μάγμα όσο και από αέρια ηφαιστειακής φύσης. Σύμφωνα με πολλούς συγγραφείς, συμπεριλαμβανομένων και αυτών της παρούσας εργασίας, η αιτία της σημερινής ανύψωσης θα μπορούσε να είναι υδροθερμικής προέλευσης, αλλά μια πιθανή μαγματική συνεισφορά δεν μπορεί να αποκλειστεί εντελώς.

«Στη μελέτη», λέει η Stefania Danesi του τμήματος της Μπολόνια του INGV, «δείχνουμε ότι τα επεισόδια ανάτασης στο Campi Flegrei από το 1950 έως σήμερα πρέπει να θεωρηθούν ως φάσεις μιας ενιαίας μακροπρόθεσμης διαδικασίας στην οποία η πρόσφατη μετάβαση του καθεστώτος Το «ελαστικό» σε «ανελαστικό» σηματοδοτεί μια σημαντική μετάβαση».

Τι θα μπορούσε να συμβεί στην περιοχή του υπερηφαιστείου Campi Flegrei;

Οι συγγραφείς υποθέτουν διάφορες εξελίξεις της τρέχουσας φάσης. «Τα αποτελέσματά μας», παρατηρεί ο Nicola Alessandro Pino του Παρατηρητηρίου INGV Vesuvius (INGV-OV), «βασίζονται στην επεξεργασία ενός επιστημονικού μοντέλου στο οποίο οι παρατηρούμενες παράμετροι μας επιτρέπουν να υποθέσουμε σενάρια εξέλιξης ρωγμών βράχου και επομένως σεισμικότητας.

Στο πιο κρίσιμο σενάριο, η επιμονή του ανελαστικού καθεστώτος θα μπορούσε να οδηγήσει σε ταχεία θραύση των πιο επιφανειακών στρωμάτων του φλοιού, με πρόδρομες ουσίες που θα μπορούσαν να είναι λιγότερο έντονες από ό,τι αναμενόταν γενικά σε περίπτωση ανόδου του μάγματος. Ωστόσο, η προοδευτική και εκτεταμένη επανενεργοποίηση των καταγμάτων θα μπορούσε να προκαλέσει την αποσυμπίεση του υδροθερμικού συστήματος, με ανακοπή της ανύψωσης του εδάφους και, συνεπώς, την επανάληψη της αργής καθίζησης».

Τέλος, οι συγγραφείς υπογραμμίζουν πώς η μελέτη τους δείχνει την ανάγκη για ολοένα και πιο ποσοτικές αναλύσεις των σχέσεων μεταξύ των σημάτων που καταγράφονται στην επιφάνεια από τα δίκτυα παρακολούθησης και των διαδικασιών που τα καθορίζουν, απαραίτητη για την παροχή πιο αξιόπιστων αξιολογήσεων για την ηφαιστειακός κίνδυνος.

Επιπτώσεις της μελέτης σε πτυχές της πολιτικής προστασίας

Η δημοσιευμένη έρευνα έχει ουσιαστικά επιστημονική αξία, επί του παρόντος χωρίς άμεσες επιπτώσεις σχετικά με τις πτυχές της πολιτικής προστασίας, που αντιπροσωπεύει δυνητικά χρήσιμη συμβολή στο μέλλον για τη βελτίωση των εργαλείων πρόβλεψης και πρόληψης της πολιτικής προστασίας. Προς το παρόν, τα αποτελέσματα της έρευνας δεν έχουν άμεση επίπτωση στα μέτρα που επηρεάζουν την ασφάλεια του πληθυσμού.