Στην αρχαία Ελλάδα τα όνειρα είχαν μεγάλη σημασία: ακόμη και για την υγεία. Στην πραγματικότητα, οι Έλληνες γνώριζαν καλά τη σχέση μεταξύ φυσιολογίας και ονείρων και, μεταξύ των διαφόρων τρόπων θεραπείας, περιέλαβαν και το λεγόμενο «όνειρο επώασης»: μια αυτοπροκαλούμενη νυχτερινή όραση που συνέβη κατά τη διάρκεια της «τελετουργίας επώασης». Αυτό ήταν το έθιμο να κοιμάται κανείς στο ναό μιας θεότητας για να αποκτήσει ένα ονειρικό όραμα θεραπείας, αν όχι να θεραπεύσει την ίδια. Ο Ασκληπιός, ο θεός της ιατρικής, ήταν ο αγωγός για τέτοια διαγνωστικά και θεραπευτικά όνειρα.

Επίδαυρος: το ιερό αφιερωμένο στα όνειρα

Αυτή η πρακτική, κοινή σε όλους τους αρχαίους πολιτισμούς αλλά διαδεδομένη στην Ελλάδα κυρίως ξεκινώντας από τον 5ο αιώνα π.Χ. Γ., αφιερώθηκαν μερικά ιερά, το μεγαλύτερο από τα οποία βρισκόταν στην Επίδαυρο: ένα επιβλητικό συγκρότημα αποτελούμενο από θέατρο, γυμναστήριο, στάδιο, βιβλιοθήκη, λουτρά και τον ναό, προφανώς. Οι ιερείς που εργάζονταν εκεί δεν ήταν γιατροί ή θεραπευτές, αλλά αντιπροσώπευαν το σύνδεσμο μεταξύ των προσκυνητών και του Ασκληπιού και ευνοούσαν την εμφάνισή του (στα όνειρα) κάνοντας προπαρασκευαστικές τελετουργίες εξαγνισμού. Η επέκταση της λατρείας του Ασκληπιού ως μεγάλης πανελλήνιας θεότητας και θεραπευτής (που ευνοείται, σύμφωνα με ιστορικές αναλύσεις, από την κρίση της πόλης και τις «επίσημες» λατρείες που συνδέονται με αυτήν) συνέβη στην Ελλάδα ακριβώς την εποχή που γεννήθηκε ο επιστημονική ιατρική με τη σχολή του Ιπποκράτη. Πώς λειτουργούσε όμως το τελετουργικό του «ονείρου επώασης»; Οι προσκυνητές προσέγγισαν τη μοιραία νύχτα (αυτή που μπορούσαν να κοιμηθούν στο ναό) σε κατάσταση έντονης «ψυχολογικής πίεσης», μετά από τελετουργικό που μπορούσε να διαρκέσει αρκετές ημέρες και περιλάμβανε εξαγνιστικές πράξεις, θυσίες, απαγορεύσεις φαγητού, ώστε ο ικέτης ξεκίνησε για το όραμα του ονείρου τώρα απόλυτα αποφασισμένος να το λάβει και σε κάθε περίπτωση ο θεός εμφανίστηκε στον ύπνο μόνο σε λίγους.

Οι αναθηματικές πλάκες αντιπροσώπευαν τα θεραπευμένα μέρη του σώματος

Το ίδιο το όνειρο της επώασης ήταν απογυμνωμένο από κάθε συμβολισμό και συχνά περιλάμβανε έναν άμεσο διάλογο μεταξύ του Ασκληπιού και του κοιμισμένου. Τα «Χρονικά της Επιδαύρου» συγκεντρώνουν τις ιστορίες που ειπώθηκαν σε αναθηματικές πλάκες που χαράχτηκαν από τους θεραπευμένους. Οι πλάκες αντιπροσώπευαν το θεραπευμένο μέρος του σώματος (πόδια, πόδια, χέρια, μάτια…) με την επιγραφή που έλεγε πώς έγινε η θεραπεία: ένας παράλυτος ονειρεύεται ότι τα αγκυλωμένα του δάχτυλα τεντώνονται βίαια από τον θεό, ένα άλλο, μολυσμένο με παράσιτα, ονειρεύεται ότι ο Ασκληπιός τον καθαρίζει δυναμικά με μια σκούπα, ένας ανάπηρος φαντάζεται τον θεό να τον διατάζει να κουβαλήσει έναν ογκόλιθο στην έξοδο του ναού. «Ερατοκλής Τροιζήνας, πυώδες απόστημα. Βρίσκοντας τον εαυτό του στην Τροιζήνα, ήταν έτοιμος να καυτηριαστεί από τους γιατρούς. αλλά κατά τη διάρκεια του ύπνου του εμφανίστηκε ο θεός και τον διέταξε να μην τον καυτηριάσουν, αλλά να κοιμηθεί στο ιερό της Επιδαύρου», γράφει επιγραφή. Ο Ασκληπιός θεράπευσε τυφλούς, παράλυτους και ανάπηρους, και «έστελνε συνταγές και συνταγές στα όνειρα», τα οποία αποκωδικοποιούσαν οι ιερείς ή έβαζε τα χέρια του στον άρρωστο στο ονειροόραμα και τον θεράπευε απευθείας. Νεύρωση, υπόδειξη, αυθόρμητες υφέσεις: πολλές περιπτώσεις που στην αρχαιότητα φαινόταν άλυτες δεν ήταν τόσο σοβαρές και ένα γεγονός τέτοιο καθώς η εμφάνιση του θεού στον ύπνο του θα μπορούσε να είναι πραγματικά συγκλονιστική και καθοριστική.«Κλαδιά» του ναού της Επιδαύρου με τη συναφή λατρεία της θερμοκοιτίδας εμφανίστηκαν σε διάφορα μέρη της Ελλάδας και του ελληνιστικού κόσμου: για παράδειγμα στη Ρώμη, στο νησί του Τίβερη.