Το ναυάγιο της 14ης Ιουνίου στα ανοιχτά των ελληνικών ακτών της Καλαμάτας θα μείνει στη μνήμη μας ως το πιο σοβαρό ποτέ στη Μεσόγειο, υπολογίζεται ότι πνίγηκαν περισσότεροι από 600 μετανάστες. Τα Νέα συνάντησαν τον Λευτέρη Παπαγιαννάκη, διευθυντή του Ελληνικού Συμβουλίου για τους Πρόσφυγες (GCR), μιας ανεξάρτητης ένωσης που παρέχει νομικές υπηρεσίες στα θύματα αυτής της τραγωδίας, στο στούντιό του στην Αθήνα. Δεν έχει ανοίξει ακόμη μήνυση κατά της ελληνικής κυβέρνησης από τους επιζώντες ή τις οικογένειες των θυμάτων, αλλά το Συμβούλιο συγκεντρώνει όλα τα στοιχεία ενόψει πιθανής μελλοντικής ποινικής καταγγελίας.

«Οι μαρτυρίες που έχουμε συλλέξει από δεκάδες επιζώντες περιγράφουν το ίδιο πράγμα: το Λιμενικό φταίει». Ο Λευτέρης Παπαγιαννάκης χρησιμοποιεί σκληρά λόγια κατά της ελληνικής εξουσίας. Είναι ένας από τους κορυφαίους ειδικούς στη μετανάστευση της χώρας.

«Την περασμένη εβδομάδα είδαμε για πρώτη φορά τους επιζώντες ασυνόδευτους ανηλίκους. Για αυτούς θα είναι μια ειδική διαδικασία, να αποφασίσουν το μέλλον τους εδώ στην Ελλάδα και η μετεγκατάστασή τους θα είναι η κυβέρνηση, οπότε αυτό θα πάρει περισσότερο χρόνο σε νομικό επίπεδο. Τους εξηγήσαμε τον ρόλο μας και πώς μπορούμε να τους βοηθήσουμε. Εάν θέλουν να κινηθούν νομικά, θα τους στηρίξουμε. Αλλά προς το παρόν αυτό δεν ισχύει ακόμη».

Υπάρχουν οκτώ ασυνόδευτοι ανήλικοι που επέζησαν από το ναυάγιο, ηλικίας από 10 έως 16 ετών. Οι ενήλικοι μετανάστες που επέζησαν -γύρω στα ογδόντα- απέκτησαν προσωρινά έγγραφα σε χρόνο ρεκόρ. Στην πραγματικότητα, οι επιζώντες έχουν ξεκινήσει τη διαδικασία για να ζητήσουν άσυλο στην Ελλάδα και ως εκ τούτου μπορούν πλέον να κυκλοφορούν ελεύθερα στην Ευρώπη για μικρό χρονικό διάστημα. Σύμφωνα με πληροφορίες μας, πολλοί έχουν φύγει στο εξωτερικό, κυρίως στη Γερμανία. «Πολλοί άνθρωποι έχουν ήδη φύγει στο εξωτερικό γιατί έλαβαν τα απαραίτητα έγγραφα για να μπορέσουν να ταξιδέψουν. Δεν ξέρουμε αν θα επιστρέψουν στην Ελλάδα. Δεν είμαστε λοιπόν σίγουροι για το μέλλον τους. Πολλοί από αυτούς είναι σε κατάσταση σοκ, αλλάζουν γνώμη και δεν έχουν ακόμη τη δύναμη να αναφέρουν. Ελπίζουμε επίσης να επικοινωνήσουμε με τις οικογένειες των θυμάτων γιατί και αυτές μπορούν να αναφέρουν, αλλά δεν θα είναι εύκολο και θα χρειαστεί πολύς χρόνος για να τους φτάσουμε όλους».

Σύμφωνα με ορισμένα μέσα ενημέρωσης όπως το BBC για παράδειγμα, το γεγονός ότι η Ελλάδα τους έδωσε τα έγγραφα τόσο γρήγορα και τους επέτρεψε να φύγουν από τη χώρα είναι μια στρατηγική υπονόμευσης της έρευνας. “Δεν ξέρω ποια είναι η στρατηγική της Κυβέρνησης. Αλλά δεν θα αλλάξει τίποτα για εμάς”, εξηγεί ο Λευτέρης Παπαγιαννάκης. «Εχουμε ακόμα επαφή μαζί τους. Κάποιοι επισκέφτηκαν πρόσφατα το γραφείο μας για να συζητήσουν. Αν θέλουν να καταθέσουν μια υπόθεση κατά της Ελλάδας στο Ευρωπαϊκό Δικαστήριο, οι άνθρωποι δεν χρειάζεται να είναι εδώ, αυτό δεν μας εμποδίζει να συνεχίσουμε. Αυτό είναι εάν θέλουν να οδηγήσουν την υπόθεση στο δικαστήριο».

Η εκδοχή των επιζώντων, επίσης ανακατασκευασμένη από πολλά διεθνή μέσα όπως το BBC, το CNN και οι New York Times, είναι πάντα σχεδόν η ίδια. Το πλοίο, που ονομάζεται Adriana, αναχώρησε από το λιβυκό λιμάνι Τομπρούκ με περίπου 750 μετανάστες επί του σκάφους. Κατευθύνθηκε προς τις ιταλικές ακτές. Μετά από περίπου 4 ώρες αρχίζουν τα πρώτα προβλήματα, ίσως με τον κινητήρα, και χτυπάει ο συναγερμός. Ενημερώνεται ο Ευρωπαϊκός Οργανισμός Συνοριοφυλακής Frontex. Πρώτα ένα αεροπλάνο και στη συνέχεια ένα ελικόπτερο της Ελληνικής Ακτοφυλακής είδαν το σκάφος. Από τότε η τροχιά της ήταν ζιγκ-ζαγκ στη θάλασσα για 6-7 ώρες. Μερικά ιδιωτικά πλοία σώζουν τους μετανάστες πετώντας νερό και λίγο φαγητό, αλλά το σκάφος κινδυνεύει να ανατραπεί. Μόνο μετά από λίγες ώρες έφτασε η ελληνική ακτοφυλακή στο σκάφος και το αγκίστρωσε με ένα σχοινί, ίσως για να το μεταφέρει στα ιταλικά ύδατα. Η Αντριάνα, με το βάρος και το χάος του πλήθους, γέρνει και ανατρέπεται στη θάλασσα. Το Λιμενικό φεύγει από το σημείο προκαλώντας κύματα που χτύπησαν το σκάφος το οποίο βυθίζεται λίγο αργότερα.

Μια ιστορία που θυμίζει άλλο ναυάγιο, υπογραμμίζει ο Παπαγιαννάκης. «Ο σύλλογός μας δεν είναι η πρώτη φορά που ασχολείται με μια τέτοια υπόθεση. Το 2014 υπήρξε μια πολύ παρόμοια περίπτωση: το λεγόμενο ναυάγιο Φαρμακονήσι. Ένα μικρό αλιευτικό σκάφος με περίπου τριάντα μετανάστες ήταν πάντα γαντζωμένο από σκάφος της ελληνικής ακτοφυλακής, αλλά στη συνέχεια ανατράπηκε. Σε εκείνη την περίπτωση πέθαναν έντεκα μετανάστες, οκτώ παιδιά και τρεις γυναίκες. Έχουμε φτάσει στο Ευρωπαϊκό Δικαστήριο για αυτή την υπόθεση. Και μετά από οκτώ χρόνια η Ελλάδα καταδικάστηκε επειδή δεν σεβάστηκε τις διαδικασίες. Αλλά και επειδή έθεσε σε κίνδυνο ζωές ανθρώπων και ότι φέρθηκε στους επιζώντες με απάνθρωπο τρόπο».