Ο Ιπποκράτης (460 – 377 π.Χ.), θεωρείται ο πατέρας της ιατρικής, και ο συνονόματός του Ορκος είναι η θεμελιώδης αρχή, η οποία υποδεικνύει κάποιους κανόνες που αναφέρονταν στην ιατρική ως «τέχνη» (technen) – Σχετικά με τη σύγχρονη εκδοχή του Ορκος εγκεκριμένο από Εθνική Ομοσπονδία Ιατρικών Παραγγελιών(2014), όπου η λέξη «τέχνη» έχει εξαφανιστεί, οι γιατροί ορκίζονται αμέσως μετά την αποφοίτησή τους – συμπεριλαμβανομένων των εξής: «… Να εκτιμήσω τον δάσκαλό μου αυτής της τέχνης ως πατέρα μου … και θα διδάξω αυτή την τέχνη … (Ἡγήσασθαι μὲν τὸν διδάξαντά με τὴν τέχνην ταύτην ἴσα γενέτῃσιν ἐμοῖσι… καὶ διδάξειν τὴν τέχνην ταύτην…); Με αθωότητα και αγνότητα θα φυλάξω τη ζωή και την τέχνη μου… (Ἁγνῶς δὲ καὶ ὁσίως διατηρήσω βίον τὸν ἐμὸν καὶ τέχνην τὴν ἐμήν.). Ο Γαλλο-Κροάτης ιστορικός Mirko Dazen Grmek (1924-2000), παρεμπιπτόντως, επιβεβαιώνει στα κείμενά του ότι «… η ιατρική ποτέ δεν ήταν και δεν είναι ούτε σήμερα επιστήμη. Το έλεγαν οι Έλληνες iatrikè techneδεν επιστήμη, θεωρώντας το ως ένα είδος χειροτεχνίας που επιφέρει τη σύνθεση μεταξύ επιστήμης, τεχνικής και τέχνης. Η ιατρική είναι λοιπόν μια τεχνική, η οποία ωστόσο χρησιμοποιεί ορισμένες καλά καθορισμένες επιστήμες (σημείωση του συντάκτη: χημεία, φυσική, βιολογία, μαθηματικά κ.λπ.)».

Από τον 19ο αιώνα, όμως, η ιατρική συμμορφώνεται με το μοντέλο των «ακριβών» φυσικομαθηματικών επιστημών, τόσο που σήμερα θεωρείται σχεδόν εξευτελιστικό να τη θεωρούμε «τέχνη». Στο μυθιστόρημα Ερευνα (Aracne ed., 2018) διευκρινίζεται η έννοια της «ακριβούς» επιστήμης: «… Σύμφωνα με τον Lucio Russo, σπουδαίο επιστημονικό ιστορικό, μια επιστήμη θεωρείται ακριβής εάν βασίζεται σε θεωρίες και έχει ορισμένα χαρακτηριστικά: οι δηλώσεις αφορούν θεωρητικές οντότητες συγκεκριμένα, όπως, για παράδειγμα, τα στοιχεία της Ευκλείδειας γεωμετρίας ή άλλες γεωμετρίες. χρησιμοποιεί την υποθετική-απαγωγική λογική, … σύμφωνα με την οποία ξεκινώντας από τα αξιώματα ή τα αξιώματά του θεωρητικές οντότητες συμπεραίνει, με εσωτερική συνοχή και αυστηρότητα, τις συνέπειες. και τέλος, βασίζονται οι πραγματικές εφαρμογές των θεωριών του κανόνες αντιστοίχισης αναμεταξύ θεωρητικές οντότητες και συγκεκριμένα αντικείμενα με την πειραματική μέθοδο». Τι είναι όλα αυτά στην ιατρική;

Ο Ελληνοϊταλός μαθηματικός και γνωσιολόγος Giorgio Israel (1945 – 2015) ανέλυσε την επιστήμη στο πλαίσιο της, συγκρίνοντάς την με την κοινωνία, την τεχνολογία ή τη θρησκευτική κρίση και σχετικά με την ιατρική, στο δοκίμιο Για μια ανθρωπιστική ιατρική. Συγγνώμη για ένα φάρμακο που αντιμετωπίζει τους αρρώστους ως ανθρώπους (Lindau, 2010), υποστήριξε ότι η αντίληψη που θεωρεί την «ιατρική ως» αντικειμενική «επιστήμη είναι σοβαρά αναγωγική επειδή η ιατρική χρησιμοποιείνοσοκομειακή πρακτικήΠου δεν υπάρχει στις ακριβείς επιστήμες. Η ιστορική και γνωσιολογική ανάλυση δείχνει την ιδιαιτερότητα των εννοιών της κανονικότητας και της παθολογίας και τη μη αναγώγιμη τους σε μια αντικειμενιστική προσέγγιση για την οποία μια αμιγώς επιστημονική ιατρική κινδυνεύει να αντικαταστήσει την ιδέα της «θεραπείας» με αυτήν της «αποκατάστασης». Περιορίζοντας τον εαυτό του σε μια καθαρά αναλυτική προσέγγιση στην οποία η κλινική δεν παίζει πλέον κανένα ρόλο, ο γιατρός διατρέχει τον κίνδυνο να μην ακούει πλέον τον ασθενή και το αίτημά του για βοήθεια και να τον αντιμετωπίζει σαν χαλασμένο μηχάνημα. Αν ένα φάρμακο που εμπνέεται από ανθρωπιστικές αξίες δεν πρέπει να υποτάσσεται στις επιταγές ενός φυσικομαθηματικού αντικειμενισμού, ακόμη λιγότερο πρέπει να υποτάσσεται στο παν-γενετικό παράδειγμα στο οποίο η παθολογία ανάγεται σε «λάθος» στον προγραμματισμό του οργανισμού». Στην εισαγωγή του προαναφερθέντος κειμένου γίνεται αναφορά στη σκέψη του Γάλλου φιλοσόφου και ακαδημαϊκού Alain Finkielkraut (1949) που εξάγεται από το δοκίμιο. Εμείς οι σύγχρονοι (Lindau, 2006): «Οι πρόσφατες εξελίξεις στις βιοϊατρικές επιστήμες και, ειδικότερα, το αυξανόμενο βάρος της γενετικής, προκαλούν μια βαθιά αλλαγή στα χαρακτηριστικά του ιατρικού επαγγέλματος. Η παραδοσιακή διαγνωστική προσέγγιση δίνει ολοένα και περισσότερο τη θέση της στον προσδιορισμό της κατάστασης του ασθενούς αναλυτικά, και τώρα επίσης μέσω γενετικών εξετάσεων. Αυτό έχει ως συνέπεια η διυποκειμενική και προσωπική σχέση ιατρού και ασθενούς να παίρνει όλο και λιγότερο σημαντικό ρόλο. Σύμφωνα με την τάση, η κατάσταση της ασθενούς μπορεί να διαγνωστεί εξ αποστάσεως, χωρίς ο γιατρός να δει καν το πρόσωπό του και να ακούσει τη φωνή της. Εν μέρει, αυτό είναι ήδη μια πραγματικότητα. Μια άλλη όχι λιγότερο σημαντική συνέπεια είναι μια ριζική αλλαγή στη φιγούρα του γιατρού. Όχι μόνο για τον ασθενή γίνεται ο γιατρός, αφηρημένη και απρόσωπη φιγούρα και όχι παραπάνω ένα συγκεκριμένο γιατρό. Γίνεται κάτι διαφορετικό και για τον εαυτό του: όλο και ένας ειδικός του οποίου το καθήκον είναι να αναλύει αντικειμενικά έναν οργανισμό και να προετοιμάζει τυπικές θεραπείες για την τυπική κατάσταση στην οποία βρίσκεται· παρά να αξιολογεί και να φροντίζει για την ιδιαίτερη κατάσταση ενός πρόσωποπου σημαίνει «κράτος» τόσο τονα είναι ότι η αφή άρρωστος από αυτό το άτομο. Αλλά είναι αλήθεια ότι αυτές οι αλλαγές έχουν μόνο θετικές πτυχές – προφανείς και αδιαμφισβήτητες – και ότι η μετατροπή της ιατρικής σε επιστήμη παρόμοια με τη φυσική ή τη χημεία συνιστά πρόοδο και δεν συνεπάγεται καμία απώλεια; … Οι βαθιές αλλαγές στη σχέση μεταξύ γιατρού και ασθενούς προκαλούν καταστάσεις αδιαθεσίας των οποίων τα αίτια και οι συνέπειες πρέπει να αξιολογηθούν προσεκτικά … είναι ίσως μια ανωμαλία το γεγονός ότι η ιατρική φιλοδοξεί να απολαύσει το καθεστώς της επιστήμης στο ίδιο επίπεδο με άλλες επιστήμες που θεωρούνται ” ακριβής”; Η απάντηση είναι σίγουρα όχι. … Η ιατρική μπορεί να είναι μόνο κάτι Εξάλλου μιας καθαρά αντικειμενικής επιστήμης πάνω στο ύφος της φυσικής-μαθηματικής, ακριβώς αν θέλει να είναι μια μορφή γνώσης και αυστηρής πρακτικής. … η ιατρική ασχολείται με κάτι που είναι πολύ περισσότερο από ένα απλό υλικό αντικείμενο, μια μηχανή ανθρώπου που πρέπει να επισκευαστεί: ασχολείται με ένα άτομο που πρέπει να θεραπευθεί. …». Ο Γάλλος επιστημολόγος Georges Canguilhem (1904 – 1995), μάλιστα, υποστηρίζει ότι «ο γιατρός έχει πάρει μέρος για τη ζωή. Η επιστήμη τον βοηθά στην εκπλήρωση των καθηκόντων που προκύπτουν από αυτή την επιλογή. Η έκκληση στον γιατρό προέρχεται από τον ασθενή. Είναι ο απόηχος αυτής της αξιολύπητης έκκλησης που αποδίδει τον χαρακτηρισμό του «παθολογικού» σε όλες τις επιστήμες που χρησιμοποιεί η ιατρική τεχνολογία για να σώσει τη ζωή. Είναι πάνω απ’ όλα επειδή οι άντρες αισθάνονται άρρωστοι ότι υπάρχει φάρμακο».

Η ιατρική, σήμερα, σε μια προσπάθεια, μάλλον μάταια, να ανέλθει σε μια «ακριβή» επιστήμη έχει γραφειοκρατικοποιηθεί και τυποποιηθεί σε τέτοιο βαθμό που έχει χάσει τον κύριο σκοπό της, που είναι πρώτα απ’ όλα να δώσει αυτό το δικαίωμα. ανακούφιση στους αρρώστους – όπως φαίνεται από τα παρατιθέμενα Όρκος Ιπποκράτους: Σε όποιο σπίτι κι αν πάω, θα μπω από το ανακούφιση των αρρώστων… (Ἐς οἰκίας δὲ ὁκόσας ἂν ἐσίω, ἐσελεύσομαι ἐπ ‘ ὠφελείῃ καμνόντων…) – μέσω μιας προληπτικής συνειδητοποίησης της ενσυναίσθητης σχέσης μαζί του (Ενσυναίσθηση είναι «η ικανότητα να τοποθετηθεί κανείς στην κατάσταση ενός άλλου ατόμου ή, πιο συγκεκριμένα, να κατανοήσει αμέσως τις ψυχικές διεργασίες του άλλου“σύμφωνα με τον ορισμό της Εγκυκλοπαίδειας Treccani).

Και δεν πρέπει να ξεχνάμε ότι υπάρχει και τοφαινόμενο εικονικού φαρμάκου που είναι συχνά πιο αποτελεσματικό από το ίδιο το φαρμακολογικό αποτέλεσμα, καθώς η προσδοκία βελτίωσης, που προτείνεται προφορικά και παρουσία του γιατρού, καθορίζει την παραγωγή ουσιών στον οργανισμό του ασθενούς θεραπευτικός, όπως ενδορφίνες, αδενοσίνη ή αδρεναλίνη. Συνοψίζοντας, η ιατρική δεν μπορεί ποτέ να είναι επιστήμη γιατί δεν μπορεί ποτέ χωρίς την ανθρώπινη σχέση και επειδή όλες οι οργανικές δοκιμές και εργαστηριακές δοκιμές που περιγράφουν καθεστώς του ασθενούς δεν δίνουν άμεση πρόσβαση στην πραγματική κατανόηση του: «… αυτά τα φύλλα δεν είναι ένα μαγεμένο κλειδί που επιτρέπει την άμεση πρόσβαση στην κατανόηση της κατάστασης του ασθενούς που βρίσκεται μπροστά στον γιατρό. Καταρχήν, πρέπει να μείνει για πολύ καιρό σε αυτά τα αναλυτικά αποτελέσματα: είναι μια υποχρέωση που απορρέει ακριβώς από την «επιστημονική» επιλογή που έχει κάνει. Κανένα στοιχείο δεν είναι διαφανές από μόνο του και παρέχει αμέσως ένα στιγμιότυπο της πραγματικότητας. Τα δεδομένα πρέπει να μελετηθούν, να εμβαθύνουν, να κατανοηθούν, να ερμηνευτούν και αυτή η δουλειά κάθε άλλο παρά απλή είναι. …».

Φραντσέσκο Τζουλιάνο