ΒΡΥΞΕΛΛΕΣ Κανείς δεν μιλά επίσημα για αυτό. Επίσης γιατί, προς το παρόν, η πραγματικότητα που λέει ο αριθμός των μεταναστών που διασχίζουν το Αιγαίο για να πάνε από την Τουρκία στην Ελλάδα απέχει πολύ από τα φλογερά λόγια του Τούρκου προέδρου Ερντογάν. Όμως τα ευρωπαϊκά θεσμικά όργανα γνωρίζουν ότι, εάν η συμφωνία με την Άγκυρα κατέρρεε και η ροή των προσφύγων ξανάρχιζε μαζικά, η επιχειρησιακή συνέπεια θα μπορούσε να είναι μόνο μία: η διαχείριση της έκτακτης ανάγκης στη χώρα άφιξης. Και ως εκ τούτου, επιβεβαιώνουν ευρωπαϊκές πηγές, η μετατόπιση του μεταναστευτικού μετώπου στα βόρεια ελληνικά σύνορα, με το «κλείσιμο» του – έλεγχος όσο το δυνατόν πιο τακτοποιημένος.

Δεδομένα και ρητορική

Δεν υπάρχουν, μέχρι στιγμής, επιχειρησιακές συζητήσεις σε εξέλιξη: η εστίαση εξακολουθεί να είναι στο «σχέδιο Α», όπως επανέλαβαν οι ευρωπαϊκές αρχές (από τον Πρόεδρο της Κομισιόν Γιούνκερ μέχρι την Ύπατη Εκπρόσωπο Εξωτερικής Πολιτικής Μογκερίνι και τον Επίτροπο Μετανάστευσης Αβραμόπουλο) και τη Γερμανία. Ο ρυθμός με τον οποίο η Ευρώπη τηρεί το μέρος των δεσμεύσεών της αυξάνεται: τα κονδύλια που διατίθενται για τη στήριξη των προσφύγων στην Τουρκία ξεπερνούν πλέον τα 2,1 δισεκατομμύρια. Από την Άγκυρα, τα στοιχεία ήταν και παραμένουν παρήγορα: αν τον μήνα πριν από τη συμφωνία -που υπογράφηκε στις 18 Μαρτίου- 1.740 άνθρωποι πήγαν στη θάλασσα, τον Ιούνιο ο αριθμός αυτός είχε πέσει στους 47. Όμως, είπε πριν από δύο ημέρες η ελληνική Ο υπουργός Μεταναστευτικής Πολιτικής, Γιάννης Μουζάλας, «αν ξεκινούσε πάλι η ροή, δεν θα μπορούσαμε να την αντιμετωπίσουμε μόνοι μας. Φοβόμαστε, προετοιμαζόμαστε”. Οι θέσεις της τουρκικής κυβέρνησης τις τελευταίες ημέρες απειλούν τη σταθερότητα της συμφωνίας: Ο υπουργός Εξωτερικών Μεβλούτ Τσαβούσογλου είπε ότι εάν η Ευρώπη δεν δώσει στους Τούρκους την ευκαιρία να ταξιδέψουν χωρίς βίζα στο Σένγκεν περιοχή μέχρι τον Οκτώβριο, η συμφωνία θα είναι χαραγμένο χαρτί. Η Επιτροπή της ΕΕ επανέλαβε ότι, πρώτα, η Άγκυρα θα πρέπει να σεβαστεί και τους 72 όρους της συμφωνίας. Στις 5 οι εργασίες δεν έχουν ολοκληρωθεί: ειδικά για τον αντιτρομοκρατικό νόμο που, στην τρέχουσα έκδοση, είναι τόσο ευρεία ώστε να επιτρέπει αυθαίρετες συλλήψεις για την ΕΕ. Εδώ είναι που το θέμα μπολιάζεται στη λυσσαλέα αντίδραση στο αποτυχημένο πραξικόπημα στην Τουρκία. Τα λόγια του Τούρκου προέδρου στους διαδρόμους των Βρυξελλών θεωρούνται ρητορική για Εσωτερική χρήση. Το πραγματικό συμφέρον της Άγκυρας είναι να λειτουργήσει η συμφωνία με την ΕΕ, τα θεμελιώδη της οποίας δεν έχουν αλλάξει. Όσο περίπλοκη κι αν είναι, η προσπάθεια που πρέπει να καταβάλει η ΕΕ – πρέπει να σημειωθεί – είναι να διαχωρίσει την αντίδραση της τουρκικής κυβέρνησης στην πραξικόπημα από τη μεταχείριση που προορίζεται για τους πρόσφυγες. Εάν υπάρχουν ανησυχίες για το πρώτο, δεν έχει καταγραφεί επιδείνωση για το δεύτερο. Αλλά αυτός είναι ένας από τους «κατασκόπους» στους οποίους προσέχουμε περισσότερο.

Η διαδρομή είναι πλέον κλειστή

Τις επόμενες εβδομάδες, καθώς τα θεσμικά όργανα της ΕΕ επανέρχονται σε πλήρη ισχύ, είναι δύσκολο να φανταστεί κανείς την Άγκυρα να αλλάξει τους κανόνες της για την τρομοκρατία. Και αντιμέτωπη με τη διακοπή της έκδοσης βίζας, η πολιτική πίεση θα μπορούσε να στραφεί στα 3 εκατομμύρια Σύρους πρόσφυγες στην Τουρκία. «Ο Ερντογάν έχει πολλά να κερδίσει, για εκλογικούς σκοπούς, από την πολιτογράφηση τους», εξηγεί Μεταφορέας Mujtaba Rahman, del δεξαμενή σκέψης Ευρασία. «Αλλά αν η Άγκυρα τους ωθούσε ενεργά να φύγουν, το πρόβλημα θα ήταν πραγματικό για την Ελλάδα». Εάν η συμφωνία δεν τηρηθεί, η Ευρώπη θα πρέπει να αντιδράσει γρήγορα. Φυσικά, στην Ελλάδα – υπογραμμίζουν από τις Βρυξέλλες – οι οργανωτικές και υποδομές έχουν ενισχυθεί τους τελευταίους μήνες. Όμως, εάν η ροή αυξηθεί, θα πρέπει να σταλεί αμέσως μια μεγάλη ομάδα υπαλλήλων (μέχρι στιγμής έχει παραμείνει πολύ κάτω από το αναμενόμενο επίπεδο: “λόγω έλλειψης ζήτησης”, διευκρινίζει η Επιτροπή). Πρέπει να διασφαλιστούν επαρκή κεφάλαια στην Αθήνα, εκτρέποντάς τα από αυτά που υποσχέθηκαν στην Άγκυρα ή εξασφαλισμένα με άλλους μοχλούς. Το θέμα της αργής ανακατανομής των προσφύγων θα παρέμενε: από τους 120.000 που έφτασαν στην Ευρώπη, μόνο 3.700 μεταφέρθηκαν σε χώρες άλλες από εκείνες αφίξεων. Και τα θεσμικά όργανα της ΕΕ δεν διαθέτουν άμεσα εργαλεία για την επιβολή των ποσοστώσεων. Η ροή των αιτούντων άσυλο, αναμένεται στις Βρυξέλλες, θα πρέπει να είναι χαμηλότερη από αυτή που παρατηρήθηκε πριν από ένα χρόνο. Οι επιπτώσεις από το κλείσιμο της λεγόμενης «βαλκανικής οδού» είναι πλέον σαφείς σε όλους τους πρόσφυγες. Κανείς όμως δεν σκοπεύει να ελέγξει την εγκυρότητα αυτής της υπόθεσης στο πεδίο.

Χωρίς εναλλακτικές

Σε κάθε περίπτωση, η διαχείριση της έκτακτης ανάγκης δεν μπορούσε παρά να ακολουθήσει το σχέδιο που ξεσκόνισαν τις τελευταίες ημέρες οι αυστριακές αρχές και επινοήθηκε στα τέλη Ιανουαρίου, όταν -με τη συμφωνία, ειπώθηκε, του Προέδρου του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου Ντόναλντ Τουσκ. – στάλθηκε στην ΠΓΔΜ ομάδα αντιπροσώπων για να καταλάβει πώς να «κλείσει» τα σύνορα με την Ελλάδα. Ο Τσίπρας κατηγόρησε την ΕΕ ότι θέλει να μετατρέψει τη χώρα του σε «μαύρο κουτί» για τους πρόσφυγες. Το «κλείσιμο», ή διαχείριση, των βόρειων συνόρων της Ελλάδας θα ήταν η πιο σκληρή λύση έκτακτης ανάγκης που ελήφθη κατά τη διάρκεια της κρίσης. Δεν θα ήταν χωρίς πολιτικές συνέπειες: όχι μόνο στην Ελλάδα, αλλά και στη Γερμανία – όπου η Μέρκελ θα αναγκαζόταν να σηκώσει το βάρος της κατάρρευσης ενός από τους πυλώνες της, που ήθελε πολύ. Willkommenskultur. Και για αυτόν τον λόγο, θα κάνουμε ό,τι μπορούμε για να πετύχουμε το σχέδιο Α. Όμως, όπως επαναλαμβάνουν στις Βρυξέλλες, αν η κατάσταση χειροτέρευε, δυστυχώς, δεν θα υπήρχαν πολλές εναλλακτικές.