Σύμφωνα με τα τελευταία στοιχεία του Εθνικού Μητρώου Καπνοπαραγωγών που παρέχονται από το Υπουργείο Γεωργίας Κεφαλαίου, στον κλάδο αυτό έχουν εγγραφεί φέτος 872 αγρότες, αριθμός αντίστοιχος με το 2020. Ωστόσο, η μείωση τα τελευταία χρόνια είναι σοβαρή – π.χ. το 2018 ήταν πάνω από 1800 (βλέπε πίνακα). Η κατάσταση δεν είναι διαφορετική στη γειτονική συνοικία Smolyan – μόνο 57 καπνοπαραγωγοί δραστηριοποιούνται εκεί φέτος, που είναι σχεδόν τετραπλάσια μείωση σε σχέση με την προοπτική πριν από πέντε χρόνια. Το 2017, για παράδειγμα, ο αριθμός τους ήταν 206 αγρότες, σύμφωνα με επίσημα στοιχεία.

Σύμφωνα με τον Hasansabri Mehmed, καπνοπαραγωγό στην περιοχή Kardzhali και μέλος της Εθνικής Ένωσης Καπνοπαραγωγών, τα τελευταία χρόνια οι νέοι έχουν αποσυρθεί όχι μόνο από την παραγωγή καπνού αλλά και από τη γεωργία γενικότερα, και οι λόγοι για αυτό είναι περίπλοκοι. «Οι νέοι από την περιοχή μας ζουν κυρίως από τις κατασκευές, δουλεύοντας σε μεγάλες πόλεις όπως η Φιλιππούπολη και η Σόφια ή στη Δυτική Ευρώπη», είπε ο Mehmed. Σύμφωνα με άλλους συναδέλφους, ακόμη και κάποιοι που ασχολούνται πολλά χρόνια με τον καπνό προτιμούν να εργάζονται εποχιακά σε άλλες χώρες λόγω καλύτερων αμοιβών. Έτσι, σήμερα στην περιοχή στις περισσότερες οικογένειες υπάρχει ένας μετανάστης που βοηθάει άλλους οικονομικά και αυτή η τάση έχει βαθύνει με τα χρόνια. Και από μακροοικονομικό επίπεδο, η παραγωγή καπνού είναι μεταξύ των βιομηχανιών με την υψηλότερη μέση ηλικία όσων απασχολούνται στη γεωργία.

Γιατί έσπασε το μοντέλο

Βλέποντας τους αριθμούς και τις παρατηρήσεις των ανθρώπων του κλάδου, διακρίνονται δύο πολύ χαρακτηριστικά γνωρίσματα της βουλγαρικής γεωργίας στην παραγωγή καπνού. Από τη μια δεν υπάρχουν πολλοί μεσαίοι και μεγάλοι παραγωγοί που να είναι ανταγωνιστικοί στην αγορά και να συνεργάζονται με τους κύριους εμπόρους στη χώρα και σε άλλες χώρες, όπως η γειτονική Ελλάδα. Ταυτόχρονα, όμως, το κύριο μέρος των παραγωγών είναι μικροκαλλιέργειες, για κάποιες από τις οποίες η καπνοπαραγωγή είναι ακόμη και επιπλέον και όχι βασικό εισόδημα. Σε αυτήν ακριβώς την κατηγορία υπάρχει η μεγαλύτερη εκροή τα τελευταία χρόνια λόγω της εστίασης σε άλλες δραστηριότητες, συμπεριλαμβανομένων άλλων ειδών γεωργίας. Ειδικά για τις συνοικίες Smolyan και Kardzhali, όπως η παραγωγή λαχανικών και η καλλιέργεια κρόκου, η οποία είναι μια σχετικά νέα καλλιέργεια για τη βουλγαρική γεωργία, αλλά κερδίζει δυναμική τα τελευταία πέντε χρόνια.

Η απόσυρση από τον καπνό οφείλεται σε διάφορους παράγοντες – κοινωνικούς, οικονομικούς και πολιτικούς. Από τη μια πλευρά, η σκληρή σωματική εργασία απωθεί όλο και περισσότερους ανθρώπους και από την άλλη, η εύρεση αγορών γίνεται ολοένα και πιο δύσκολη, μεταξύ άλλων λόγω της κατάρρευσης της παραγωγής τσιγάρων στη χώρα, συμπεριλαμβανομένου του «θανάτου» του mastodon Bulgartabac. Η δημόσια πολιτική έχει επίσης ισχυρή επιρροή, καθώς η παραγωγή καπνού είναι ένας από τους πιο αυστηρά ρυθμιζόμενους τομείς και η αγορά στρεβλώνεται περαιτέρω από την κρατική χρηματοδότηση, η οποία θα έπρεπε να είχε σταματήσει πριν από 10 χρόνια. Μέχρι στιγμής, περίπου 79 εκατομμύρια BGN διατίθενται ετησίως για δημοσιονομική στήριξη. Ωστόσο, τα χρήματα καταβάλλονται ιστορικά σε πρώην παραγωγούς για να τους ανακατευθύνουν σε άλλο είδος γεωργίας, αλλά η διαδικασία δεν ελέγχεται.