Ακούστε την ηχητική έκδοση του άρθρου

Νομίζαμε ότι αυτή η στιγμή δεν θα ερχόταν ποτέ και αντ’ αυτού, στις 29 Απριλίου, ο Βρετανός υπουργός Πολιτισμού, Στίβεν Πάρκινσον, επισημοποίησε την έναρξη διαλόγου μεταξύ Λονδίνου και Αθήνας για την επιστροφή των λεγόμενων Μαρμάρων του Παρθενώνα της Ακρόπολης της Αθήνας. Η είδηση ​​θα επισημοποιηθεί αργότερα από την UNESCO στις 17 Μαΐου 2022.

Όταν, στις 12 Μαρτίου 2021, ο Βρετανός πρωθυπουργός, Μπόρις Τζόνσον είχε δηλώσει ότι τα μάρμαρα «ανήκαν στα μέλη του Trust of Βρετανικό Μουσείο» και ότι «δεν θα επέστρεφαν ποτέ στην Ελλάδα» φαινόταν χαμένη κάθε ελπίδα. Στη συνέχεια, τον Σεπτέμβριο του 2021, η UNESCO ζήτησε από το Ηνωμένο Βασίλειο «να επανεξετάσει τη θέση του και να προχωρήσει σε διάλογο καλή τη πίστη με την Ελλάδα» εν όψει και της νέας τάσης που ήταν ευρέως διαδεδομένη μεταξύ των πρώην αποικιοκρατών χωρών (Γαλλία και Βέλγιο), πάντα πιο διατεθειμένες να επιστρέψτε τα λάφυρα των προηγούμενων επαγγελμάτων.

Το 50% των αρχιτεκτονικών στοιχείων και των μαρμάρων του Παρθενώνα στην Αθήνα που έχουν διασωθεί μέχρι σήμερα βρίσκονται στο Βρετανικό Μουσείο του Λονδίνου, ενώ το 45% στην Αθήνα. Για να είμαστε ακόμη πιο ακριβείς: το υπόλοιπο 5% είναι διασκορπισμένο σε ευρωπαϊκές δημόσιες και ιδιωτικές συλλογές, όπως τα μουσεία της Κοπεγχάγης, του Wurzburg, του Μονάχου, του Βατικανού, του Παλέρμο, της Βιέννης και του Κέιμπριτζ. Μέχρι σήμερα έχει επιστραφεί μόνο η ζωφόρος του Πανεπιστημίου της Χαϊδελβέργης στη Γερμανία.

Οι αντιξοότητες των Μαρμάρων του Παρθενώνα, γνωστά στο Ηνωμένο Βασίλειο ως Elgin Marbles, από το όνομα του Άγγλου Λόρδου που τα λεηλάτησε, εξήγησε για Arteconomy24 Έλενα Κόρκααρχαιολόγος, με διδακτορικό από το Εθνικό και Καποδιστριακό Πανεπιστήμιο Αθηνών (Εθνικό και Καποδιστριακό Πανεπιστήμιο Αθηνών):Λόρδος Έλγιν ήταν πρεσβευτής της Αγγλίας στην Κωνσταντινούπολη από το 1799 έως το 1803. οι Βρετανοί τότε απολάμβαναν την εύνοια του Σουλτάνου για τη βοήθεια που είχαν δώσει κατά του Ναπολέοντα, αλλά ο Λόρδος Έλγιν γνώριζε ότι η Ελλάδα σύντομα θα ξεσηκωθεί εναντίον των Οθωμανών και θα αποκτούσε ανεξαρτησία. Ο Λόρδος Έλγιν, θέλοντας να εκμεταλλευτεί τον λίγο χρόνο που είχε για να φέρει μερικά αναμνηστικά στην αγγλική βίλα του, έβαλε τον αρχιτέκτονά του να τον συναντήσει το 1800 Τόμας Χάρισον και από μια ομάδα δέκα σχεδιαστών και ξυλουργών με επικεφαλής τον Ιταλό καλλιτέχνη Τζιοβάνι Μπατίστα Λουζιέρι να φτιάξει αντίγραφα και εκμαγεία ελληνικών έργων και να μαζέψει λίγο μάρμαρο. Ο Λόρδος Έλγιν γνώριζε ότι για να αποκτήσει πρόσβαση στην Ακρόπολη χρειαζόταν την εντολή του Σουλτάνου, γι’ αυτό στράφηκε στον στενό του φίλοΣεϊντ Αμπντουλάχ Καϊμακάμ Πασάς, ο οποίος αντικατέστησε τον Μέγα Βεζίρη, τότε στην Αίγυπτο. Από τον Καϊμακάμ έλαβε μια πρώτη άτυπη επιστολή, όχι φιρμάνι, την εντολή του Σουλτάνου, με την άδεια να κάνει εκμαγεία, σκίτσα και να συλλέγει μερικά διάσπαρτα θραύσματα πέτρας («βγάζοντας τα ίδια στολίδια στο γουδί (ή στην κιμωλία) και μετρώντας τα υπολείμματα από άλλα ερειπωμένα κτίρια, … σκάψτε τα θεμέλια ανάλογα με την ανάγκη για να βρείτε τα ενεπίγραφα τούβλα που είχαν απομείνει μέσα στο χαλίκι, … και όταν θέλουν να πάρουν μερικά κομμάτια πέτρας με παλιές επιγραφές και φιγούρες, κάντε δεν έκαναν την αντίρρησή τους», απόσπασμα της επιστολής που σώζεται στη – μοναδική – ιταλική μετάφρασή της στο Βρετανικό Μουσείο).

Η διαμάχη

Ωστόσο, η επιστολή αυτή είναι άκυρη από δύο απόψεις. Σύμφωνα με το οθωμανικό διοικητικό δίκαιο της εποχής, μόνο ο Σουλτάνος ​​μπορούσε να εκδώσει φιρμάνια ή σε κάθε περίπτωση να εξουσιοδοτήσει την αφαίρεση περιουσιακών στοιχείων που σήμερα θα ονομάζαμε «δημόσια περιουσία». Ως εκ τούτου η πράξη του Καϊμμακάμ είναι άκυρη λόγω ανικανότητας του φορέα έκδοσης, αλλά και από τυπική άποψη λείπει γιατί στερείται την επίσημης σφραγίδας. Η ακυρότητα της πράξης προκύπτει και από τη στάση του Λόρδου Έλγιν που είπε ότι δεν ήταν ήρεμος και η σύζυγός του Λαίδη Έλγιν, σχετικά με την αφαίρεση των μαρμάρων, έγραψε σε επιστολή «Άρχισα να διαδίδω στους ντόπιους ότι έχουμε φιρμάνι». Ο λόγος? «Επειδή η ομάδα του Λόρδου Έλγιν άρχισε να οικειοποιείται τα γλυπτά που βρήκε στην Ακρόπολη ξεπερνώντας αυτό που αρχικά επέτρεπε η επιστολή του Καϊμακάμ. – συνεχίζει η Κόρκα -. Για να κλείσουν και τα δύο μάτια, ο Οθωμανός Ντίζνταρ που στάθμευε στο φρούριο της Αθήνας έλαβε από τον Λόρδο Έλγιν ένα ποσό ίσο με το 35πλάσιο του ετήσιου μισθού του. Παρά τις διάφορες ακινητοποιήσεις και απειλές, οι άνδρες του Λόρδου Έλγιν συνέχισαν το έργο όσο καλύτερα μπορούσαν: ο Λουσιέρι έγραψε στον Λόρδο Έλγιν ότι είχε σχίσει τα γείσα του Ναού των Αθηνών για να πάρει τις ζωφόρους. Προβλήματα προέκυψαν όταν η συλλογή μεταφέρθηκε δια θαλάσσης. Ο Λόρδος Έλγιν έπρεπε να ζητήσει από τον Μέγα Βεζίρη της εποχής άδεια για τη μεταφορά των έργων. Το Βρετανικό Μουσείο βασίζει εδώ και καιρό τις διατριβές του σε αυτά τα χαμένα γράμματα, τα οποία λανθασμένα ονόμασαν φιρμάνι, στα οποία, σύμφωνα με τους ίδιους, η κατάσταση νομιμοποιήθηκε εκ των υστέρων. Βρήκα μια ιταλική μετάφραση ενός από τα δύο γράμματα: δεν υπήρχε νομιμοποίηση προηγούμενων εγκλημάτων. Είναι μια εγκάρδια επιστολή που ζητά από τον Λουζιέρι και τους άνδρες του να συνεχίσουν να σχεδιάζουν σχέδια της Ακρόπολης. Το 1808, τέσσερα χρόνια μετά την έναρξη των εργασιών, ο Λόρδος Έλγιν έγραψε στον διάδοχό του Σερ Ρόμπερτ Άνταιρ, ζητώντας να τον βοηθήσουν να πάει ολόκληρη η συλλογή στο Ηνωμένο Βασίλειο. Από την επιστολή προκύπτει ότι ο Λόρδος Έλγιν δεν είχε ποτέ εξουσιοδότηση να αφαιρέσει τα μάρμαρα. Ο Βοεβόδας της Αθήνας εκείνη την εποχή ζήτησε φιρμάνι (έγκυρο) από τον Σουλτάνο για να στείλει το φορτίο από τον Πειραιά, αλλά τα γραφεία της Κωνσταντινούπολης υποστήριξαν ότι ο Λόρδος Έλγιν δεν είχε δικαιώματα ιδιοκτησίας επί αυτών των αγαθών. Ο Sir Adair πρόσφερε 1.480 πιάστρες και 100 βρετανικές λίρες και ένα δώρο στον Kaimmakam για μια αόριστη επιστολή που συμφωνούσε να μεταφερθούν οι «αγορασμένες» πέτρες του Λόρδου Έλγιν στην Αθήνα, αλλά ο Λόρδος Έλγιν δεν αγόρασε ποτέ τίποτα».