MOLISE. Είναι επείγον να επιστρέψουμε από τα κοινωνικά δίκτυα στην Αγορά, καθώς τα παλιά χρόνια στην αρχαία Ελλάδα η Αγορά ήταν η καρδιά της αρχαίας Αθήνας που χτυπούσε, ο τόπος όπου γίνονταν όλες οι εμπορικές και κοινωνικές δραστηριότητες. Σε αυτόν τον καθορισμένο χώρο φιλοσοφούσε ο Σωκράτης. Εδώ γεννήθηκε η δημοκρατία (μεταξύ των δημόσιων αποχωρητηρίων) και όπου, πριν από 2000 χρόνια, χτίστηκε το πρώτο εμπορικό κέντρο. Ακόμα και σήμερα, αν περπατήσετε ανάμεσα στα ερείπια της «Αγοράς» της Αθήνας, θα βρεθείτε σε ένα συναρπαστικό μέρος γεμάτο ιστορία. Οι κάτοικοι συγκεντρώνονταν εκεί όχι μόνο για να παρακολουθήσουν το εμπόριο αλλά και για να πραγματοποιήσουν δημοκρατικές εκλογές, θεατρικές παραστάσεις, αθλητικούς αγώνες, στρατιωτικές παρελάσεις και θρησκευτικές τελετουργίες. Η πλατεία ήταν διακοσμημένη με γλυπτά, μνημεία και σιντριβάνια και περιβαλλόταν από τα πολιτικά κτίρια: τη Βουλή και τη Γερουσία, το δικαστικό μέγαρο, το νομισματοκοπείο, τους ναούς και την εκκλησία όπου ο απόστολος Παύλος κήρυξε το ευαγγέλιο. Κάποιος σκόπευε να μπορέσει να εξισώσει την «Αγορά» με την τρέχουσα «κοινωνική», έστω και μόνο επειδή συζητούνται οι στήλες αυτού του τριμίτη. έτσι ώστε, όταν μιλάμε για τις διάφορες τοποθεσίες, συνηθίζεται να λέμε ότι αυτές οι πλατφόρμες θα ήταν η σύγχρονη μεταφορά της αρχαίας αθηναϊκής πλατείας ή των πιο σύγχρονων χώρων της πόλης. Τίποτα πιο ψεύτικο! Στις πλατείες, στην «Αγορά», στους κύκλους γινόταν συζήτηση (και εξακολουθεί να συζητιέται) με μια διαλεκτική αντιπαράθεση επίσης θερμαινόμενη μεταξύ υποστηρικτών διαφορετικών απόψεων. Αλλά σίγουρα ήταν μια κινούμενη αντιπαράθεση αλλά σίγουρα σεβόταν τις θέσεις των άλλων. Στα «κοινωνικά δίκτυα», από την άλλη, διαβάζουμε για διαλεκτικές μονομαχίες που ποτέ δεν οδηγούν στην πλήρη κατανομή της θέσης των άλλων, αλλά που -αντίθετα- συχνά καταλήγουν σε προσβολή, εμπαιγμό και λεκτική επιθετικότητα.

Ο κόσμος των «κοινωνικών» δεν είναι ελληνικός. είναι πάντα σκιερός και αλαζόνας. Η απουσία φυσικής παρουσίας δημιουργεί την ιδέα ότι μπορεί κανείς να ενεργήσει ατιμώρητα. λες και το βίντεο και το πληκτρολόγιο ήταν ακατάλληλα όπλα για να χρησιμοποιηθούν εναντίον του αντιπάλου στο καθήκον. Η απόδειξη αυτής της πραγματικότητας προκύπτει με την παρατήρηση του αριθμού των συμμετεχόντων στις διάφορες ομάδες. Είναι μια τεράστια οντότητα, κάθε ομάδα (ή προφίλ) έχει τουλάχιστον εκατοντάδες «οπαδούς». ή, εν πάση περιπτώσει, συμμετοχή με διάφορες ικανότητες σε «κοινωνικές» δραστηριότητες. Αλλά μόνο λίγοι συμμετέχουν στις συζητήσεις και, βασικά, συμφωνούν μεταξύ τους. Εκτός από τότε, όλοι επικεντρώνονται στη σφαγή -από πλευράς ΜΜΕ- όσων τόλμησαν να αντικρούσουν την κυρίαρχη σκέψη. Και έτσι τροφοδοτούνται εσφαλμένες πεποιθήσεις, που επικυρώνονται από μια μακρά σειρά σχολιαστικών «αναρτήσεων», που δεν μπορούν να «διορθωθούν» γιατί όποιος παρέμβει για να το κάνει θεωρείται εχθρός που πρέπει να καταστραφεί. Βασικά, τα κοινωνικά δίκτυα – που γεννήθηκαν για να καταρρίψουν τα εμπόδια και να τροφοδοτήσουν τη συζήτηση – είναι αντίθετα η άρνηση της αντιπαράθεσης και χρησιμεύουν αποκλειστικά για την κατάρριψη υποθετικών εχθρών. Το μεγαλύτερο πρόβλημα λοιπόν είναι η απουσία σύγκρισης, η αδυναμία υποστήριξης μιας διαφορετικής διατριβής. Εκτός από το ‘Agorà’! Η πλήρης ωριμότητα του να είσαι ανεκτικός με αυτούς που σκέφτονται διαφορετικά ή με αυτούς που δεν συμμερίζονται την ενιαία υπάρχουσα σκέψη λείπει από αυτούς που παρεμβαίνουν. Εξ ου και οι σιωπές της συντριπτικής πλειοψηφίας των συμμετεχόντων που δεν συμμετέχουν στην «κοινωνική» ζωή, περιορίζονται στο διάβασμα, παρατηρώντας (χωρίς να επεμβαίνουν) ακριβώς επειδή δεν συμμερίζονται την κυρίαρχη σκέψη σε αυτή τη μίνι ομάδα. Πώς θα ήταν δυνατόν να τους κατηγορήσουμε; Αυτή είναι μια πολύ κακή μετατόπιση, η οποία ωστόσο θα μπορούσε, και θα έπρεπε, να αλλάξει όταν η ανεκτικότητα, ο διάλογος, το μοίρασμα είναι συμπεριφορές που, από την άλλη πλευρά, πρέπει απαραίτητα να ανακτηθούν για να δώσουν σε αυτά τα μέσα ένα σήμα πολιτισμού, που σίγουρα απουσιάζει σήμερα. Είναι ένα πολιτιστικό πρόβλημα, παρά ένα πρόβλημα συμπεριφοράς. Και ο πολιτισμός δημιουργείται, ή μάλλον αναδημιουργείται. Για να γίνει αυτό, χρειάζεται να επιστρέψουμε στην αρχαία Ελλάδα, έχοντας ως πρότυπο την πραγματική «Αγορά» και τους συμμετέχοντες της, χωρίς να υποχωρούμε στη βαρβαρότητα όσων ζουν στα «κοινωνικά» μόνο για να προσβάλλουμε. Το να είσαι ενεργός για ένα νέο μοντέλο κοινωνίας είναι ένα ηθικό καθήκον που κανείς δεν μπορεί να ξεφύγει.

Κλαούντιο ντε Λούκα