Εδώ και περίπου ένα μήνα οι τιμές του ρεύματος στο βουλγαρικό χρηματιστήριο διατηρούνται σε εξαιρετικά υψηλά επίπεδα. Ορισμένες βιομηχανίες υψηλής έντασης ενέργειας έχουν σταματήσει, άλλες αναφέρουν τεράστιες απώλειες. Οι μικρές επιχειρήσεις δεν έχουν ακόμη δει αυτή τη διαδικασία να αντικατοπτρίζεται στα τιμολόγια Ιουλίου και Αυγούστου. Συγκεντρώθηκαν όλες οι εργοδοτικές οργανώσεις και ζήτησαν από το κράτος να λύσει το πρόβλημα. Αντέδρασε σχετικά γρήγορα, έλαβε κάποια μέτρα, αλλά τα αποτελέσματα δεν ανταποκρίθηκαν στις προσδοκίες – το ηλεκτρικό ρεύμα στο χρηματιστήριο εξακολουθεί να είναι πιο ακριβό από αυτό για τα νοικοκυριά, κάτι που δεν είναι φυσιολογικό και δεν μπορεί να διαρκέσει πολύ, σχολίασε στο προφίλ του στο Facebook ο περιβαλλοντολόγος Boyan Rashev.

Πολλά έχουν γραφτεί και ειπωθεί για το θέμα, αλλά υπάρχει ακόμα κάτι που πρέπει να ειπωθεί για την ουσία του προβλήματος. Για μένα, υπάρχουν δέκα κύριοι λόγοι για αυτό το φαινόμενο. Η πρώτη ομάδα είναι επιφανειακή, σαφώς ορατή και σχετικά εύκολη στη διαχείριση παρουσία πολιτικής βούλησης.

1. Ο ζεστός καιρός

Ναι, η ζέστη έχει σημασία. Οδηγούν σε ρεκόρ κατανάλωσης το καλοκαίρι. Μιλάμε όμως για κάτι παραπάνω από 5 GW, δηλαδή πολύ λιγότερα από τα χειμερινά ρεκόρ (πάνω από 7,5 GW) και τη συνολική εγκατεστημένη ισχύ στη χώρα, που είναι περίπου 11-12 GW. Επιπλέον, πρόκειται για ένα φυσιολογικό φαινόμενο, το οποίο τα προηγούμενα χρόνια δεν οδήγησε ποτέ σε τέτοιες τιμές.

2. Η αδύναμη προσφορά του IBEX και η μονοπωλιακή θέση των εταιρειών BEH

Το Εθνικό Χρηματιστήριο Ηλεκτρικής Ενέργειας της Βουλγαρίας (BNEB) πάσχει από μάλλον αδύναμη προσφορά – υπάρχουν μόνο 16 σημαντικοί παραγωγοί διαθέσιμοι και μεγάλες ποσότητες προέρχονται από την κρατική έδρα της BEH. Έχουν τη συνήθεια να πωλούν στη ρυθμιζόμενη αγορά μέσω μακροπρόθεσμων συμβάσεων και να βάζουν ένα πολύ μικρό μέρος της ηλεκτρικής τους ενέργειας στο χρηματιστήριο.

Αυτό επιτρέπει στους ιδιωτικούς σταθμούς παραγωγής ενέργειας και τις ΑΠΕ να αποφέρουν τεράστια κέρδη σε συγκεκριμένες χρονικές στιγμές. Αυτό το πρόβλημα έχει βάρος, αλλά δεν είναι από χθες, δηλαδή δεν μπορεί να εξηγήσει το άλμα της τιμής από τον τελευταίο μήνα.

3. Η υποτονική αντίδραση του ΑΗΣ Μαρίτσας-Ανατολή 2

Σε εξαιρετικά δύσκολη οικονομική κατάσταση ο ΑΗΣ Μαρίτσας-Ανατολή 2. Την άνοιξη, ορισμένες εργοδοτικές οργανώσεις ζήτησαν ακόμη και το κλείσιμό του. Στα τέλη Ιουνίου το κράτος την έσωσε εξασφαλίζοντας συμβόλαιο στη ρυθμιζόμενη αγορά και έκτοτε το εργοστάσιο λειτουργεί με μόνο 2 μονάδες. Ακόμη και οι υψηλές τιμές στο χρηματιστήριο δεν κατάφεραν να αναγκάσουν τη διοίκησή του να συμπεριλάβει μεγαλύτερη χωρητικότητα γρηγορότερα, κάτι που δεν είναι επαρκής συμπεριφορά της αγοράς.

Από την άλλη πλευρά, θα πρέπει να ληφθεί υπόψη ότι το TPP Maritsa East 2 έχει σχεδιαστεί για να παίζει το ρόλο της βασικής ισχύος, όχι εξισορρόπησης – δεν μπορεί να ενεργοποιείται και να απενεργοποιείται κατά τη διάρκεια της ημέρας. Ωστόσο, ακόμη και η ένταξή του δεν παρείχε επαρκή ρευστότητα στο χρηματιστήριο, ούτε κατέβασε τις τιμές σε απολύτως φυσιολογικά επίπεδα. Τουλάχιστον έγινε φανερό ότι το ηλεκτρικό μας σύστημα πραγματικά δεν μπορεί χωρίς τον ΑΗΣ Μαρίτσα-Ανατολή 2.

4. Πολλοί έμποροι ηλεκτρικής ενέργειας έχουν σύγκρουση συμφερόντων

Υπάρχει τεράστιος αριθμός εμπόρων ηλεκτρικής ενέργειας, οι οποίοι σχεδόν όλοι έχουν μέσω συνδεδεμένων προσώπων ή σταθμών ΑΠΕ ή ιδιωτικών ΑΗΣ. Παίζουν επίσης για την υψηλή τιμή του ρεύματος, κάνοντας ακραίες προσφορές αφενός ως αγοραστές ενέργειας σε υψηλές τιμές και αφετέρου γιατί τα συμβόλαιά τους με μικρότερες επιχειρήσεις τους εγγυώνται κέρδος από τις πωλήσεις.

5. Ενοποίηση της αγοράς με την Ελλάδα

Από τα μέσα Μαΐου, το IBEX συμμετέχει στις επιχειρησιακές διαδικασίες ολοκλήρωσης της αγοράς με την Ελλάδα, δηλαδή όλοι οι συμμετέχοντες στα χρηματιστήρια εκατέρωθεν έχουν πρόσβαση στην αγορά της Day Ahead.

Η Ελλάδα, από την άλλη, είναι συνδεδεμένη με την Ιταλία – αυτές είναι οι χώρες με τις υψηλότερες μέσες τιμές μετοχών στην ΕΕ το 2021. Στην πράξη, η φθηνότερη και ακριβότερη αγορά ηλεκτρικής ενέργειας στην ΕΕ συγχωνεύθηκε. Συνέβη ακριβώς αυτό που θα μπορούσε να αναμενόταν – η τιμή ανέβηκε αρκετά πάνω από το επίπεδο της φθηνής αγοράς (Βουλγαρία), εξ ολοκλήρου σε βάρος των καταναλωτών στη χώρα μας. Οι παραγωγοί ηλεκτρικής ενέργειας εξάγουν και κερδίζουν καλά, αλλά ολόκληρη η βουλγαρική οικονομία υποφέρει και ορισμένοι τομείς χάνονται.

Ο χάρτης αντικατοπτρίζει μόνο τις τιμές στην αγορά “Μέρα μπροστά” για 21.08.2021. Όλη η Ευρώπη είναι στα κόκκινα, που σημαίνει ότι παντού η τιμή είναι αφύσικα υψηλή.

Συνοψίζοντας, αν πρέπει να ξεχωρίσουμε έναν από τους σημαντικότερους παράγοντες για την απότομη άνοδο των τιμών του ηλεκτρικού ρεύματος τον τελευταίο μήνα, είναι η μισή ένταξη της Βουλγαρίας στις αγορές ηλεκτρικής ενέργειας της ΕΕ – η ενοποίηση με την Ελλάδα, που μας δίνει πρόσβαση σε ακριβό ρεύμα και έλλειψη ενοποίησης. με τη Ρουμανία (και συνεπώς με ολόκληρη την Κεντρική και Ανατολική Ευρώπη), κάτι που θα μας έδινε πρόσβαση σε σχετικά φθηνότερη ηλεκτρική ενέργεια.

Αυτή η απόφαση δεν είναι απλώς λάθος. Είναι εγκληματικό. Μέσω αυτής, το βουλγαρικό κράτος (μέσω κρατικών σταθμών ηλεκτροπαραγωγής) και οι ιδιώτες παραγωγοί ηλεκτρικής ενέργειας απομυζούν τη ζωτική δύναμη των παραγωγών όλων των άλλων.

Αλλά δεν είναι μόνο αυτό. Ακόμα κι αν ενωθούμε με τη Ρουμανία και διορθώσουμε τα προβλήματα του IBEX, η βιομηχανική ηλεκτρική ενέργεια στη Βουλγαρία θα παραμείνει πιο ακριβή από πριν και θα συνεχίσει να αυξάνεται. Στο επίκεντρο αυτής της μακροπρόθεσμης διαδικασίας βρίσκονται κάποιοι άλλοι λόγοι που είναι πολύ πιο δύσκολο να εξηγηθούν και να αντιμετωπιστούν.

1. Η αδύναμη απελευθέρωση της αγοράς στη χώρα μας

Τα νοικοκυριά δεν βρίσκονται ακόμη στην απελευθερωμένη αγορά, δηλαδή προστατεύονται από τις μεταβολές της αγοράς στην τιμή της ηλεκτρικής ενέργειας. Αυτό σημαίνει ότι ένα τεράστιο μέρος της παραγωγής εγκαταστάσεων χαμηλού κόστους προορίζεται για αυτούς. Ως αποτέλεσμα, ο κλάδος πληρώνει πολύ περισσότερα – η Βουλγαρία είναι η χώρα με υψηλό ποσοστό ρεκόρ της τιμής της ηλεκτρικής ενέργειας για τη βιομηχανία προς αυτή των νοικοκυριών στην ΕΕ. Πρόκειται για ένα κοινωνικοοικονομικό και πολιτικό πρόβλημα για το οποίο δεν βλέπω πώς θα βρεθεί λύση.

2. Η δομή της βουλγαρικής οικονομίας

Η βουλγαρική οικονομία είναι βασικά ένα είδος συμβίωσης μεταξύ της βαριάς, ενεργοβόρας βιομηχανίας και του ηλεκτρικού μας συστήματος. Το δεύτερο έχει σχεδιαστεί και σχεδιαστεί για να εξυπηρετεί το πρώτο, όπου το κόστος εξαρτάται περισσότερο από την τιμή της ενέργειας – για να του παρέχει ένα ανταγωνιστικό πλεονέκτημα με τη μορφή άφθονης, αξιόπιστης και φθηνής ηλεκτρικής ενέργειας. Η ένταξή μας στην ενιαία ευρωπαϊκή αγορά ηλεκτρικής ενέργειας καταστρέφει αυτόματα αυτό το πλεονέκτημα.

Το αποτέλεσμα είναι καταστροφικό όχι μόνο για τη βαριά βιομηχανία, αλλά και για πολλές άλλες βιομηχανίες που βασίζονται στη φθηνή ηλεκτρική ενέργεια. Η ένωση της αγοράς με την Ελλάδα το δείχνει ιδιαίτερα ξεκάθαρα – το ακριβό ρεύμα δεν είναι πρόβλημα για τους Έλληνες, αρκεί να τροφοδοτεί μια οικονομία που βασίζεται στις υπηρεσίες – κυρίως τα κλιματιστικά ξενοδοχείων. Για τη μεταλλουργία, τη χημεία και τη μηχανολογία στη Βουλγαρία, όμως, είναι θέμα ζωής και θανάτου.

3. Η πίεση των πολιτικών για το κλίμα

Οι τιμές των ποσοστώσεων άνθρακα, που έχουν εκτοξευθεί από περίπου 20-25 σε 55-58 ευρώ/τόνο τον τελευταίο χρόνο, ασκούν ανοδική πίεση επειδή εξαρτόμαστε πολύ από τους λιγνιτικούς σταθμούς ηλεκτροπαραγωγής μας. Ξεχωριστά, σε όλη την Ευρώπη, οι ανανεώσιμες πηγές ενέργειας αποκτούν τεράστιο πλεονέκτημα. Ωστόσο, αυτό δεν μπορεί να λύσει το κύριο πρόβλημά τους – την παντελή έλλειψη αξιοπιστίας. Ως αποτέλεσμα, τόσο οι περίοδοι εξαιρετικά υψηλών όσο και οι περίοδοι αρνητικών τιμών ηλεκτρικής ενέργειας αυξάνονται. Αυτό είναι θανατηφόρο για ολόκληρο το σύστημα ισχύος.

4. Η έκθεσή μας στις διεθνείς αγορές καυσίμων

Με την είσοδό μας στην ευρωπαϊκή αγορά, οι παγκόσμιες τιμές των καυσίμων -φυσικού αερίου και λιθάνθρακα- αρχίζουν να βαραίνουν. Και σημειώνουν ένα νέο ιστορικό ρεκόρ κάθε μήνα – έχουν ήδη πηδήσει 3-4 φορές σε σύγκριση με τα χαμηλά το καλοκαίρι του 2020.

Σε αυτήν την κατάσταση, σχετικά χαμηλές τιμές ηλεκτρικής ενέργειας μπορούν να υπάρχουν μόνο όταν η πυρηνική ενέργεια αποτελεί μεγάλο μέρος του μείγματος. Δεν είναι τυχαίο ότι η Γαλλία, το Βέλγιο και η Ελβετία έχουν τις χαμηλότερες τιμές και εξάγουν την περισσότερη ηλεκτρική ενέργεια τους τελευταίους μήνες του 2021.

5. Δεν υπάρχει και δεν θα υπάρχει ελεύθερη αγορά ηλεκτρικής ενέργειας

Η αγορά ηλεκτρικής ενέργειας πάσχει από μια θεμελιώδη έλλειψη, η οποία καθιστά αδύνατη την καλή λειτουργία χωρίς υψηλό επίπεδο σχεδιασμού και ρύθμισης – την αδυναμία αποθήκευσης μεγάλων ποσοτήτων.

Ό,τι κι αν ειπωθεί και υποσχεθεί, το σύστημα ηλεκτρικής ενέργειας απαιτεί πρακτικά η παραγωγή και η κατανάλωση να είναι απολύτως ίδιες κάθε δευτερόλεπτο.
Όσο περισσότερο αυξάνεται το επίπεδο ηλεκτροδότησης της τελικής κατανάλωσης ενέργειας και η πολιτική πίεση υπέρ ορισμένων τεχνολογιών, τόσο πιο αδύνατο γίνεται η ελεύθερη διαπραγμάτευση της ηλεκτρικής ενέργειας. Το δράμα του Φεβρουαρίου στο Τέξας έδειξε γιατί – ο ανεπαρκής σχεδιασμός και ο έλεγχος του συστήματος θα μπορούσε να οδηγήσει όχι μόνο σε οικονομικά προβλήματα, αλλά σε πλήρη κατάρρευση. Σε έντονο κρύο σε εύκρατα γεωγραφικά πλάτη, αυτό σημαίνει θάνατο.

Ζούμε στις συνθήκες της Ευρωπαϊκής Ένωσης και των ουτοπικών ενεργειακών πολιτικών που επικρατούν – πλήρης διείσδυση αναξιόπιστων ΑΠΕ, πλήρης ηλεκτροδότηση, απελευθέρωση της αγοράς και κλείσιμο των δικών της πηγών ορυκτών καυσίμων. Τα αποτελέσματα είναι ολοένα υψηλότερες τιμές ηλεκτρικής ενέργειας, αυξανόμενη εξάρτηση από τις εισαγωγές, αυξανόμενα προβλήματα με την αξιοπιστία του συστήματος. Η χώρα με την πιο ενεργοβόρα βιομηχανία, ενεργειακά αναποτελεσματικό κτιριακό απόθεμα και ενεργειακά φτωχό πληθυσμό θα πληρώσει το βαρύτερο τίμημα. Ναι, αυτή είναι η Βουλγαρία!