Ονομάζεται «Μεσογειακή Υποθαλάσσια Πολιτιστική Κληρονομιά» και η ιδέα της δημιουργίας μιας πολιτιστικής διαδρομής κάτω από τη θάλασσα σε ευρωπαϊκό επίπεδο προέκυψε με την ευκαιρία της XXIII Μεσογειακής Ανταλλαγής Αρχαιολογικού Τουρισμού (BMTA) στο Paestum, στην επαρχία του Σαλέρνο.

Η πρόταση για τη δημιουργία μιας ευρωπαϊκής διαδρομής για την υποθαλάσσια πολιτιστική κληρονομιά της Μεσογείου θα περιλαμβάνει τέσσερις ιταλικές περιοχές και άλλες τόσες χώρες με θέα στο Mare Nostrum.

Το υποβρύχιο δρομολόγιο στην Ιταλία

Στο επίκεντρο αυτού του άνευ προηγουμένου δρομολογίου θα βρισκόταν η Καλαβρία, η Καμπανία, η Απουλία και η Σικελία. Το υπόλοιπο δρομολόγιο θα εξελισσόταν μεταξύ Ελλάδας, Αιγύπτου, Ισραήλ και Τουρκίας. Συγκεκριμένα, θα ήταν δημιουργήστε μια ενιαία διαδρομή μεταξύ των υποθαλάσσιων αρχαιολογικών χώρων Baia Sommersa στα Phlegraean Fields και του βυθισμένου πάρκου Gaiola, στην Καμπανία, στα νησιά Egadi, Pantelleria, Plemmirio και Ustica, στη Σικελία. Και μετά, Egnazia, στην Απουλία, τα νησιά Tremiti και San Pietro στη Bevagna, στην περιοχή Taranto. Το υποβρύχιο ταξίδι θα έφτανε επίσης στο Capo Rizzuto, στην Καλαβρία.

Το μονοπάτι στη Μεσόγειο

Μια υποχρεωτική στάση σε αυτό το υπέροχο ταξίδι θα ήταν αναμφίβολα Παυλοπέτρι, η αρχαία βυθισμένη πόλη εγκαταλείφθηκε στα ανοικτά των ακτών της Λακωνίας, στην Πελοπόννησο, στην Ελλάδα, και στη συνέχεια στη νήσο Περιστέρα των Σποράδων. Στη συνέχεια, η διαδρομή θα κατηφόριζε προς την Αλεξάνδρεια, την Αίγυπτο, την Καισάρεια Μαρίτιμα, το Ισραήλ και το Κιζλάν της Τουρκίας.

Αυτή η νέα διαδρομή θα αντιπροσωπεύει βασικό πόρο για υπεύθυνο και βιώσιμο τουρισμό, ανταποκρινόμενο στις απαιτήσεις του Συμβουλίου της Ευρώπης και με τη σκέψη ότι υπάρχουν ακόμη λίγες τοποθεσίες εξοπλισμένες και προσβάσιμες στο κοινό τόσο στην Ιταλία όσο και στην υπόλοιπη Μεσόγειο.

Ως εκ τούτου, το αίτημα για πιστοποίηση προς το Συμβούλιο της Ευρώπης έχει ως στόχο την ανάδειξη των δυνατοτήτων του υποθαλάσσιο αρχαιολογικό τουρισμό, που μπορεί να προσφέρει στον ταξιδιώτη μια πρωτόγνωρη εμπειρία στο όνομα της αρχαιολογίας.

Η υποψηφιότητα αυτής της άνευ προηγουμένου βυθισμένης διαδρομής προέρχεται από τη διαίσθηση του Ugo Picarelli, διευθυντή και ιδρυτή του BMTA: «Το δρομολόγιο καλύπτει ένα κενό, αφού μεταξύ των 45 πιστοποιημένων αυτή τη στιγμή δεν υπάρχει ούτε ένα αφιερωμένο στην αρχαιολογία», εξήγησε ο Picarelli «Χάρη στον αρχαιολόγο Sebastiano Tusa, ο οποίος το 2004 ίδρυσε την Εποπτεία της Θάλασσας στη Σικελία, κατάλαβα τις μεγάλες δυνατότητες για τουρισμό και οικονομική ανάπτυξη που προσφέρει η βυθισμένη κληρονομιά. Η Σικελία μπορεί να υπερηφανεύεται για 23 δρομολόγια σε 16 τοποθεσίες, αποτέλεσμα της σπουδαίας δουλειάς του Σεμπαστιάνο, αλλά λείπει από την άποψη της ανάπτυξης ολοκληρωμένων τουριστικών υπηρεσιών σε σημεία ενδιαφέροντος για τα οποία, τουλάχιστον προς το παρόν, δεν μπορεί να προσφέρει ένα πραγματικό τουριστικό προϊόν».. Στη συνέχεια ο Picarelli τόνισε τις ευκαιρίες που προσφέρονται «Από την Baia Sommersa στα Φλεγραϊκά χωράφια και από το πάρκο Gaiola, στη Νάπολη» το οποίο, με τη μεσολάβηση του Fabio Pagano, διευθυντή του Αρχαιολογικού Πάρκου Campi Flegrei, και του Paolo Giulierini, διευθυντή του Αρχαιολογικού Μουσείου της Νάπολης (MANN), θα μπορέσει να ενεργοποιήσει “Μια διαδικασία ανάπτυξης των παράκτιων περιοχών της Καμπανίας γνωστών για την βυθισμένη κληρονομιά τους”.

Αεροφωτογραφία των βυθισμένων κατασκευών του Porto Giulio (παραχώρηση του Αρχαιολογικού Πάρκου των Φλεγραϊκών Πεδίων)

Ο Louis Godart, ακαδημαϊκός του Lincei και μέλος του επιστημονικού συμβουλίου του Maison de l’histoire européenne στο Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο, στάθηκε επίσης στην πολιτιστική αξία αυτής της διαδρομής. «Η Ευρωπαϊκή Πολιτιστική Διαδρομή «Μεσογειακή Υποβρύχια Πολιτιστική Κληρονομιά» επιμένει σε μια θεμελιώδη πτυχή που συνδέεται με την εκ νέου ανακάλυψη της τεράστιας αρχαιολογικής και ιστορικής κληρονομιάς που συνδέεται με το Mare Nostrum».επεσήμανε ο Γκοντάρ «Είναι σημαντικό να γίνει γνωστός ο πλούτος που αντιπροσωπεύουν τα ευρήματα, τα οποία βρίσκονται στον βυθό της Μεσογείου για χιλιετίες και τα οποία οι υποθαλάσσιες ανασκαφές που πραγματοποιήθηκαν παντού, και ιδιαίτερα στα νερά της Ιταλίας και της Ελλάδας, έφεραν πίσω και φέρνουν στο φως “. Ο Γκοντάρ δεσμεύτηκε, ως εμπειρογνώμονας, που ορίστηκε από την Επιτροπή και το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο, να συμβάλει στη μεγάλη Διάσκεψη για το Μέλλον της Ευρώπης, «Υποστηρίξτε την υποψηφιότητα αυτής της πρωτοβουλίας ενώπιον των ευρωπαϊκών αρχών».

«Η υποβρύχια αρχαιολογική έρευνα είναι ένας σχετικά νέος κλάδος, αλλά έχει ήδη καταφέρει να φέρει στο φως στοιχεία εξαιρετικής αξίας, που αλλάζουν ριζικά τις γνώσεις μας για το παρελθόν της Μεσογείου».είπε ο Γκοντάρ. «Η ανακάλυψη του Riace Bronze, για παράδειγμα, έφερε επανάσταση στη γνώση μας για τα ελληνικά αγάλματα και επίσης για τις σχέσεις μεταξύ Ελλάδας και Magna Graecia. Η ανακάλυψη του ναυαγίου του Ulu Burun, που καταγράφεται στη δεύτερη χιλιετία π.Χ. κατά μήκος των ακτών της Τουρκίας, μας επιτρέπει τώρα να απεικονίσουμε συγκεκριμένα όχι μόνο την ένταση των σχέσεων μεταξύ των Εγγύς Ανατολή και Αιγαίο, αλλά και η διάδοση της γραφής στο μη ανακτορικό πλαίσιο. Η ανασκαφή του αείμνηστου Sebastiano Tusa έφερε στο φως τις εξαιρετικές μαρτυρίες της μάχης των Egadi στις 10 Μαρτίου 241 π.Χ. και άνοιξε μια νέα σελίδα στο μεγάλο βιβλίο της ιστορίας»..

Κάποιοι δύτες στη θάλασσα του Λιπαρίου

Ο Luigi Fozzati, επιστημονικός συντονιστής της Μεσογειακής Διάσκεψης για τον Υποθαλάσσιο Αρχαιολογικό Τουρισμό, τόνισε τη σημασία της διατήρησης των υποθαλάσσιων αρχαιολογικών χώρων, ρυθμίζοντας επίσης την τουριστική ροή. “Οι βυθισμένες τοποθεσίες είναι ένας διεθνής προορισμός για έναν αυξανόμενο αριθμό καταδυτικών τουριστών”, εξήγησε ο Fozzati. «Υπάρχουν περίπου 30 εκατομμύρια πιστοποιημένοι δύτες παγκοσμίως και περίπου 6 εκατομμύρια που έχουν καταδυθεί τουλάχιστον μία φορά χωρίς πιστοποίηση. Η εκθετική ανάπτυξη αυτού του αξιοθέατου θέτει ήδη ορισμένα πρωταρχικά προβλήματα ή ανάγκες: η προστασία, η διατήρηση, η συντήρηση και η επιστημονική έρευνα πρέπει να έχουν απόλυτη προτεραιότητα. Ο αρχαιολογικός τουρισμός, για να εκμεταλλευτεί πλήρως τις δυνατότητές του, απαιτεί ένα ολοκληρωμένο και αποτελεσματικό τοπικό τουριστικό σύστημα, στο οποίο διαφορετικοί παράγοντες αποδέχονται και γνωρίζουν πώς να αλληλεπιδρούν σε μια διεπιστημονική ομάδα που σε κάθε περίπτωση προβλέπει πάντα την παρουσία επαγγελματιών αναστηλωτών και συντηρητών».. Ο Fozzati διευκρίνισε στη συνέχεια ότι «Το στοιχείο της τεχνολογίας δεν πρέπει να παραβλέπεται: ο υποθαλάσσιος αρχαιολογικός τουρισμός είναι άμεσα επίσης μια τεχνολογική πρακτική, καθώς απαιτεί μια σειρά εξοπλισμού».

Στο ανάδειξη βυθισμένων αρχαιολογικών χώρων επισημαίνει και η αρχαιολόγος Λίνα Γ. Μενδώνη, υπουργός Πολιτισμού και Αθλητισμού της Ελλάδας. Ειδικότερα, το Έλληνας υπουργός εστιάζει την προσοχή στο Παυλοπέτρι και την Περιστέρα, που διαθέτει το πρώτο υποθαλάσσιο μουσείο στην Ελλάδα, που εγκαινιάστηκε τον Αύγουστο του 2020. «Η υποθαλάσσια αρχαιολογική κληρονομιά στην Ελλάδα είναι τεράστια και η αναβάθμισή της αποτελεί έναν από τους βασικούς στόχους του ελληνικού Υπουργείου Πολιτισμού και Αθλητισμού, το οποίο τα τελευταία χρόνια, σε συνεργασία με τις τοπικές αρχές, έχει ξεκινήσει εκστρατεία για την ανάδειξη και ανάπλαση υποβρύχιων αρχαιολογικών χώρων. σε διάφορες περιοχές της χώρας, σε πλήρη συμμόρφωση με την εθνική και διεθνή νομοθεσία.Βασικός στόχος αυτής της εκστρατείας είναι να καταστήσει τις υποθαλάσσιες τοποθεσίες, τόσο κοντά στην ακτή όσο και στη θάλασσα, προσβάσιμες και ελκυστικές όχι μόνο για την καταδυτική κοινότητα αλλά και για το ευρύ κοινό. Το Παυλοπέτρι και η Περιστέρα είναι δύο τοποθεσίες όπου έχουν ήδη πραγματοποιηθεί οι απαραίτητες υποδομές, στο πλαίσιο πιλοτικών έργων που στοχεύουν να καταστήσουν προσβάσιμη και στους δύο χώρους, μεταξύ άλλων μέσω συστημάτων ψηφιακής απεικόνισης»..

Στη συνέχεια ο Έλληνας υπουργός υπογράμμισε: «Η αειφορία, η ελεγχόμενη ανάπτυξη και η ομοιόμορφη κατανομή των τουριστικών ροών καθ’ όλη τη διάρκεια του έτους, και όχι σε εποχιακή βάση, είναι οι βασικές αρχές των πολιτικών που εφαρμόζει το Ελληνικό Υπουργείο. Αυτό ισχύει ιδιαίτερα για παράκτιες και υποθαλάσσιες τοποθεσίες που είναι από τη φύση τους πιο ευάλωτες και απειλούνται όλο και περισσότερο από τις επιπτώσεις της κλιματικής αλλαγής»..

Μερικοί δύτες στο ναυάγιο Panarea III