Ενώ η Ελλάδα χάνει 38 θέσεις σε σύγκριση με το 2021 στην ετήσια κατάταξη των Δημοσιογράφων Χωρίς Σύνορα, η κοινή γνώμη μαθαίνει για την υπόθεση παρακολούθησης του ερευνητή δημοσιογράφου Θανάση Κουκάκη. Το spyware που χρησιμοποιείται ονομάζεται Predator και δεν είναι ακόμα σαφές ποιος βρίσκεται πίσω από αυτό
«Θανάση, ξέρεις τίποτα για αυτό το θέμα;» Ένα κλικ στον σύνδεσμο που συνόδευε αυτό το φαινομενικά αβλαβές μήνυμα ήταν αρκετό για να μολύνει το smartphone του δημοσιογράφου Θανάση Κουκάκη με spyware Predator στις 12 Ιουλίου 2021.
Όταν πλησίασε το University of Toronto Citizen Lab για να αναλύσει τη συσκευή του, ο Κουκάκης -οικονομικός ρεπόρτερ για το CNN Greece που συνεργαζόταν επίσης με το CNBC και τους Financial Times- υποπτευόταν εδώ και καιρό ότι οι συσκευές του ήταν υπό παρακολούθηση και οι υποκλοπές επικοινωνιών του. Τον Αύγουστο του 2020, ο δημοσιογράφος είχε μάλιστα απευθυνθεί στην ΑΔΑΕ, την ελληνική αρχή που ασχολείται με την ασφάλεια και το απόρρητο των επικοινωνιών, ζητώντας τη διερεύνηση.
Το αίτημα του Κουκάκη έμενε αναπάντητο για μήνες. Τελικά, τον Μάρτιο του 2021, με τροπολογία που εισήχθη την τελευταία στιγμή, η κυβέρνηση άλλαξε τον νόμο που επέτρεπε στην ΑΔΑΕ να ενημερώνει τους πολίτες που παρακολουθούνταν από τις ελληνικές μυστικές υπηρεσίες (ΕΥΠ) ακόμη κι αν η παρακολούθηση τους είχε κίνητρο για λόγους ασφαλείας. εθνικός.
Το Citizen Lab επιβεβαίωσε αργότερα ότι το spyware Predator ήταν παρόν στο smartphone του Κουκάκη για τουλάχιστον 10 εβδομάδες μεταξύ Ιουλίου και Σεπτεμβρίου 2021, χωρίς να αποκλείει ότι η παρακολούθηση θα μπορούσε να επεκταθεί και σε άλλες περιπτώσεις.
Η ιστορία παρακολούθησης Κουκάκη δόθηκε στη δημοσιότητα τον Απρίλιο από Inside Story , η οποία τις τελευταίες εβδομάδες διεξήγαγε μια έρευνα που εμπλουτίζεται με ολοένα και πιο ανησυχητικές λεπτομέρειες. Μάλιστα, προέκυψε ότι αυτό που στάλθηκε στον Κουκάκη δεν είναι ο μόνος «μολυσμένος» σύνδεσμος: αγοράστηκαν τουλάχιστον 50 ελληνικοί διαδικτυακοί τομείς που μοιάζουν με αυτούς γνωστών ελληνικών εφημερίδων και sites, που χρησιμοποιήθηκαν για την εξαπάτηση πιθανών στόχων και την εγκατάσταση του Predator στις συσκευές τους. Λαμβάνοντας υπόψη ότι κάθε τομέας μπορεί να απευθύνεται σε περισσότερα από ένα θύματα, το κοινό των υπό παρακολούθηση θα μπορούσε να είναι πολύ μεγάλο.
Ποιος βρίσκεται πίσω από το Predator;
Αναπτύχθηκε από μια start-up στη Βόρεια Μακεδονία, το Predator πωλείται από την Intellexa, μια εταιρεία με έδρα (φάντασμα) στην Αθήνα. Αλλά ποιος αγόρασε το spyware; Σύμφωνα με το Citizen Lab, είναι δύσκολο να υποθέσει κανείς ότι μια ιδιωτική εταιρεία έχει την οικονομική δυνατότητα να αγοράσει το Predator και τη νομιμότητα να το χρησιμοποιήσει.
Μερικά μηνύματα ηλεκτρονικού ταχυδρομείου που δημοσιεύθηκαν από το Wikileaks το 2015 e βγήκε από το Inside Story αποκαλύπτουν ότι από το 2011 το ελληνικό κράτος είχε δείξει ενδιαφέρον για την αγορά συσκευών τηλεπαρακολούθησης. Reporters United Δήλωσε επίσης ότι είχε στην κατοχή του έγγραφα που αποδεικνύουν ότι οι επικοινωνίες του Κουκάκη είχαν πράγματι υποκλαπεί από τις μυστικές υπηρεσίες, οι οποίες σταμάτησαν απότομα την παρακολούθηση μόνο όταν ο ρεπόρτερ απευθύνθηκε στην ΑΔΑΕ για να ζητήσει πληροφορίες.
Ερωτηθείς πάντως για το θέμα, ο κυβερνητικός εκπρόσωπος διαβεβαίωσε ότι οι ελληνικές αρχές «δεν χρησιμοποιούν το συγκεκριμένο λογισμικό» που περιγράφεται στο επίμαχο θέμα, ούτε έχουν σχέσεις με τις εταιρείες που το παράγουν και το εμπορεύονται. Μια εκδοχή των γεγονότων επιβεβαιώθηκε επίσης από υπουργός επικρατείας Γιώργος Γεραπετρίτης.
Εάν οι ελληνικές αρχές δεν είχαν στην κατοχή τους το spyware, μένει να δούμε ποιος το χρησιμοποίησε, με ποια εξουσιοδότηση και σε βάρος ποιών και πόσους πολίτες.
Η ελευθερία του Τύπου σε παρακμή
Έρευνα για την υπόθεση Κουκάκη, η οποία κινδυνεύει να ανοίξει το κουτί της Πανδώρας για την παρακολούθηση δεκάδων Ελλήνων ιδιωτών, έχει ξεκινήσει ο εισαγγελέας της Αθήνας. Η παρακολούθηση από την ΕΥΠ των επικοινωνιών του δημοσιογράφου, συγγραφέα πολυάριθμων ερευνών σε ελληνικές τράπεζες, εντάσσεται και στη συζήτηση για την ελευθερία του Τύπου στην Ελλάδα.
Στην ετήσια έκθεσή τους που δημοσιεύθηκε στις 3 Μαΐου, οι Δημοσιογράφοι Χωρίς Σύνορα (RSF) υπογράμμισαν πώς η ελευθερία του Τύπου στην Ελλάδα «υπέστη σοβαρές οπισθοδρομήσεις το 2021 και το 2022». Η Αθήνα χάνει 38 θέσεις σε σύγκριση με την προηγούμενη έκθεση και υποχωρεί στην τελευταία θέση μεταξύ των χωρών της ΕΕ, πίσω από την Ουγγαρία και τη Βουλγαρία.
Η δολοφονία του δημοσιογράφου Γιώργου Καραϊβάζ βαραίνει την αρνητική αξιολόγηση της RSF, η οποία έλαβε χώρα στις 9 Απριλίου 2021 και μέχρι στιγμής παρέμενε αθώα, παρά το γεγονός ότι οι ελληνικές αρχές είχαν διασφαλίσει την ταχεία απονομή της δικαιοσύνης.
Την επομένη της δημοσίευσης της έκθεσης, η ελληνική κυβέρνηση έστειλε RSF α επιστολή διαμαρτυρίας , κατηγορώντας τη ΜΚΟ ότι «αμαυρώνει άδικα την εικόνα μιας δημοκρατικής ευρωπαϊκής χώρας» και αμφισβητεί την εγκυρότητα της μεθοδολογίας που χρησιμοποιήθηκε. Ο γενικός γραμματέας της RSF Cristophe Deloire απάντησε ότι «η ελληνική κυβέρνηση θα έκανε καλύτερα να επικεντρωθεί στην επίλυση των πολύ συγκεκριμένων προβλημάτων που αντιμετωπίζουν οι Έλληνες δημοσιογράφοι».
Η ελληνική κυβέρνηση και η εμμονή στον «έλεγχο του μηνύματος»
Η υποβάθμιση της Ελλάδας στην τελευταία θέση στην ΕΕ για την ελευθερία του Τύπου σύμφωνα με το RSF εξέπληξε τους περισσότερους, αλλά υπήρξαν σήματα συναγερμού από ειδικούς.
ο Ταχεία απόκριση για την ελευθερία των μέσων ενημέρωσης (MFRR) , ένα έργο στο οποίο συμμετέχει και το OBCT, είχε πραγματοποιήσει διαδικτυακή αποστολή τον Δεκέμβριο του 2021, δημοσιεύοντας τα αποτελέσματα τον περασμένο Μάρτιο. «Η συστημική κρίση της ελευθερίας του Τύπου στην Ελλάδα επιδεινώθηκε από τις προσπάθειες της κυβέρνησης της Νέας Δημοκρατίας να «ελέγχει το μήνυμα» και να υποβαθμίσει τις επικριτικές και αντίθετες φωνές», αναφέρεται στην έκθεση του MFRR.
Εκτός από την υπόθεση Karaivaz, υπάρχουν οι ευθύνες της κυβέρνησης για την αδιαφανή κατανομή κονδυλίων στα μέσα ενημέρωσης για τη διάδοση μηνυμάτων δημόσιας υγείας κατά τη διάρκεια της πανδημίας. Σε ένα τοπίο των μέσων ενημέρωσης που χαρακτηρίζεται από υψηλή πόλωση, η κατανομή κεφαλαίων έχει μετατραπεί σε έναν τρόπο επιβράβευσης φιλικών φωνών και τιμωρίας των επικριτών.
Οι δημοσιογράφοι που συναντούν τα περισσότερα εμπόδια στην καθημερινή τους εργασία είναι αυτοί που καλύπτουν τις διαμαρτυρίες και τη μετανάστευση. Στις διαδηλώσεις, οι φωτορεπόρτερ πρέπει να προφυλαχθούν τόσο από την εχθρότητα των πιο ακραίων περιθωρίων των διαδηλωτών όσο και από την κακοποίηση και τη βία της αστυνομίας.
Δημοσιογράφοι που εργάζονται στα μεταναστευτικά hotspots της χώρας υπόκεινται τακτικά σε συλλήψεις, αυθαίρετες κρατήσεις και παρακολουθήσεις -όπως στην περίπτωση του Σταύρου Μαλιχούδη, που παρακολουθούσε η ΕΥΠ κατά τη διάρκεια των εργασιών του στην Κω.
Ο λόγος για αυτόν τον εκφοβισμό των επαγγελματιών της πληροφόρησης είναι ότι οι ελληνικές αρχές έχουν κατηγορηθεί τόσο από οργανώσεις ανθρωπίνων δικαιωμάτων όσο και από έρευνες του διεθνούς τύπου για απάνθρωπη μεταχείριση των αιτούντων άσυλο, (συμπεριλαμβανομένων παράτυπες επαναπροωθήσεις μεταναστών στο Αιγαίο ), αλλά πάντα το αρνούνταν.
Η κυβέρνηση έδωσε εντολή στην Ελληνική Αρχή Διαφάνειας (NTA) να διεξαγάγει ανεξάρτητη έρευνα για τις απορρίψεις που τεκμηριώθηκαν από δημοσιογράφους, αλλά κατά την παρουσίαση των ευρημάτων, η NTA – που υπερασπίστηκε την αθωότητα των ελληνικών αρχών – δεν απέκρυψε προσεκτικά τα ονόματα των μαρτύρων πήρε συνέντευξη, αποκαλυπτικό άθελά του ότι πολλοί ήταν μέλη της αστυνομίας και της ακτοφυλακής, και πολύ λίγοι μετανάστες και εκπρόσωποι ΜΚΟ.
Τέλος, υπάρχει το κεφάλαιο για τις νομικές απειλές που χρησιμοποιούνται για την παρεμπόδιση της δημοσιογραφικής εργασίας. Ανησυχία προκαλεί η δικαστική δίωξη του Κώστα Βαξεβάνη και της Ιωάννας Παπαδάκου, που τα τελευταία χρόνια βοήθησαν στην αποκάλυψη του σχήματος διαφθοράς που εφάρμοσε στην Ελλάδα ο φαρμακευτικός κολοσσός Novartis τα χειρότερα χρόνια της οικονομικής κρίσης.
Το MFRR εντοπίζει επίσης μια σειρά από εκφοβιστικές αιτίες (SLAPP) που έφεραν ισχυρές πολυεθνικές εναντίον ανεξάρτητων δημοσιογράφων. Σταυρούλα Πουλημένη, ρεπόρτερ του ειδησεογραφικού site Alterthess, σύρθηκε στο δικαστήριο από τον Ευστάθιο Λιάλιο, διαχειριστή της μεταλλευτικής βιομηχανίας που είχε ήδη καταδικαστεί για ρύπανση των υδάτων στη Χαλκιδική (η καταδίκη επιβεβαιώθηκε αργότερα στην έφεση). Ο Λιάλιος κατηγόρησε την Πουλημένη ότι βλάπτει τη φήμη του δημοσιεύοντας τα ονόματα των καταδικασθέντων σε άρθρο του 2020, ζητώντας αποζημίωση 100 χιλιάδων ευρώ, παρά το γεγονός ότι το άρθρο βασίζεται σε ποινή που έχει ήδη εκδοθεί και είναι διαθέσιμο στο κοινό. Η δίκη σε βάρος του δημοσιογράφου ξεκίνησε σήμερα 19 Μαΐου.
|
|
Αυτή η δημοσίευση δημιουργήθηκε ως μέρος της Ταχείας Αντίδρασης για την Ελευθερία των Μέσων (MFRR), που συγχρηματοδοτείται από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή. Η ευθύνη για το περιεχόμενο αυτής της έκδοσης ανήκει στο Osservatorio Balcani e Caucaso Transeuropa και σε καμία περίπτωση δεν αντικατοπτρίζει τη γνώμη της Ευρωπαϊκής Ένωσης. |
Έχετε σκεφτεί μια συνδρομή στο OBC Transeuropa; Θα υποστηρίξετε την εργασία μας και θα λαμβάνετε άρθρα προεπισκόπησης και περισσότερο περιεχόμενο. Εγγραφείτε στο OBCT!
“Ερασιτέχνης ταραχοποιός. Μουσική πρωτοπόρος. Απόλυτος μπυραρολικός. Φανατικός της τηλεόρασης. Φανατικός του κακού φαγητού.”
