Η αυξανόμενη ένταση στη Μαύρη Θάλασσα, η υψηλή πίεση που εξαπλώνεται στην περιοχή μέσω Πολωνίας-Λευκορωσίας, η κατάσταση στην Κριμαία και πολλές άλλες εξελίξεις… Μια υψηλή ένταση που έχουμε συνηθίσει να βλέπουμε στη Μέση Ανατολή τα τελευταία χρόνια γίνεται αισθητή στην δυτικό τμήμα της Τουρκίας.

Η προβολή της Ελλάδας σε αυτή τη διαδικασία, η εντύπωση ότι προσπαθούν να μπουν σε κούρσα εξοπλισμών με την Άγκυρα και η αλλαγή στις σχέσεις τους με τις Ηνωμένες Πολιτείες είναι από τα ζητήματα που πρέπει να εξεταστούν.

[ABD ile Yunanistan arasında imzalanan savunma işbirliği anlaşmaları Türkiye’yi de yakından ilgilendiriyor. Foto: AP]

Πώς έφτασαν λοιπόν οι σχέσεις Αθήνας-Ουάσιγκτον σε αυτό το σημείο; Το πιο σημαντικό, τι σημαίνει η έκτακτη συσσώρευση στο λιμάνι της Αλεξανδρούπολης, 50 χιλιόμετρα από τα τουρκικά σύνορα;

Λέκτορας του Τμήματος Διεθνών Σχέσεων του Πανεπιστημίου Μερσίν, Δρ. Συναντηθήκαμε με τον Kaan Kutlu Ataç και τον ρωτήσαμε τι είδε στη φωτογραφία.

Ο παγκόσμιος γεωπολιτικός άξονας επανασχεδιάζεται

Ο Ataç μπαίνει στο θέμα με έναν πολύ ξεκάθαρο ορισμό και λέει: «Περνάμε μια διαδικασία κατά την οποία επανασχεδιάζεται ο παγκόσμιος γεωπολιτικός άξονας». λέει. Προειδοποιεί ότι αυτοί οι άξονες χτίστηκαν σε παραδοσιακά οικονομικά, στρατιωτικά, πολιτικά και πολιτιστικά ρήγματα μέσα σε έναν πολυεπίπεδο σχεδιασμό.

Ο Ataç απαντά επίσης στο ερώτημα πώς θα διαμορφωθεί ο αγώνας εξουσίας που σχετίζεται με τα παραδοσιακά ρήγματα και προσδιορίζει “Στις διαδρομές των περιοχών όπου οι πόροι/αποθέματα θα διαμορφώσουν την οικονομία του μέλλοντος και τις γραμμές παραγωγής-αποθήκευσης-μεταφοράς που θα να διαμορφωθεί μέσα από αυτές τις περιοχές».

[ABD ve Çin arasında yaşanan yeni dünya düzeninin kilometre taşlarını da döşüyor. Foto: AP]

ΗΠΑ, Ρωσία, Κίνα και ΕΕ

Η Ataç συνεχίζει ορίζοντας τις κορυφαίες δομές για τα παγκόσμια παιχνίδια εξουσίας και μετράει τις ΗΠΑ, τη Ρωσία, την Κίνα και την ΕΕ, τις οποίες έχει τοποθετήσει ως «υπερεθνική» δομή, σε μια πτώση. Υπογραμμίζει ότι όταν βλέπουμε την οικονομική, στρατιωτική, πολιτική και πολιτιστική κατανομή ισχύος της γραμμής Ουάσιγκτον-Μόσχα-Πεκίνο-Βρυξέλλες στην κορυφή, η σημασία της Τουρκίας γίνεται πιο ξεκάθαρη. Στη συνέχεια, μοιράζεται την πληροφορία ότι «ένα ρήγμα που σχετίζεται με τις θάλασσες αναδύεται πάνω από τη Μαύρη Θάλασσα, το Αιγαίο, την Ανατολική Μεσόγειο και τον Αραβικό Κόλπο στην κλασική γραμμή γεωγραφικής θέσης στην Τουρκία».

«Το συμπληρωματικό στοιχείο αυτής της γραμμής ρηγμάτων είναι η γεωγραφία της γης στην Κεντρική και Νοτιοανατολική Ευρώπη, τη Χερσόνησο της Ανατολίας, τη Μεσοποταμία και την εκτεταμένη Μέση Ανατολή». προσθέτει ο Atac. Ως εκ τούτου, η συσχέτιση των θαλάσσιων λιμένων με οικονομικούς πόρους μέσω σημείων επαφής μεταξύ τους έρχεται στο προσκήνιο στο νέο παγκόσμιο αρχιτεκτονικό σχέδιο.

Αρχίζει να εμβαθύνει στις λεπτομέρειες του θέματος, λέγοντας: «Για τις ΗΠΑ, αυτά τα θαλάσσια και χερσαία ρήγματα καθιστούν την Κίνα τον νούμερο ένα αντίπαλο σε παγκόσμιο επίπεδο και τη Ρωσία τον υπ’ αριθμόν δύο εχθρό στη γεωγραφική μάχη σε ένα υποτμήμα από αυτό”.

[Atina-Washington hattının en önemli gündem maddelerinden biri askeri ortaklık. Fotoğraf, Dedeağaç’taki limanda konuşlu ABD unsurlarını gösteriyor.]

Η Ελλάδα γίνεται όλο και πιο κρίσιμη για τις ΗΠΑ

Ο Kaan Kutlu Ataç, αφού δήλωσε ότι για τις ΗΠΑ οι σχέσεις με την Ελλάδα έχουν γίνει σημαντικές σε αυτό το σημείο από δύο απόψεις, συνεχίζει ως εξής:

«Το πρώτο είναι το γεωστρατηγικό πλεονέκτημα της Ελλάδας στον παγκόσμιο αγώνα εξουσίας των ΗΠΑ με την Κίνα. Στο πλαίσιο της στρατηγικής των ΗΠΑ στον Ινδο-Ειρηνικό, η Ινδία λειτουργεί κυριολεκτικά ως μεντεσέ στη γραμμή Ιαπωνία-Αυστραλία-Σιγκαπούρη-Μαλαισία-Ινδονησία-Φιλιππίνες-Ταϊβάν-Ινδία. Η συνέχεια αυτής της γραμμής, ο Αραβικός και Περσικός Κόλπος-Βόρεια Αφρική, εμφανίζεται ως συμπληρωματική άρθρωση. Η Ελλάδα είναι επίσης η άρθρωση της ηπειρωτικής Ευρώπης σε αυτό το συμπληρωματικό ρήγμα.

Επιπλέον, ένα άλλο πλεονέκτημα της Ελλάδας είναι η θέση της στον άξονα Νοτιοανατολική Ευρώπη-Αιγαίο-Αδριατική-Εύξεινος Πόντος-Μεσόγειος στη μάχη εξουσίας με τη Ρωσία στο πλαίσιο των προσεγγίσεων ασφαλείας ΕΕ+ΗΠΑ+ΝΑΤΟ. Και εδώ, το αρθρωτό καθήκον της Ελλάδας, που προαναφέραμε, είναι καθηλωμένο. Ιδιαίτερα τα τελευταία χρόνια, είναι αξιοσημείωτο ότι ο οικονομικοστρατιωτικός αποκλεισμός κατά της Τουρκίας στις περιοχές αυτές έχει αρχίσει να εγκαθίσταται σε όλο και πιο στέρεες βάσεις.

Ένα σημείο που πρέπει να τονιστεί είναι ότι ο κύριος ρόλος της Ινδίας στον Ινδο-Ειρηνικό μεταφέρεται και στην Ανατολική Μεσόγειο. Στην άσκηση «Γαλάζια Σημαία» που φιλοξένησε το Ισραήλ τον περασμένο μήνα, για πρώτη φορά στην ιστορία του, πολεμικά αεροσκάφη της ινδικής Πολεμικής Αεροπορίας ήρθαν στο Ισραήλ και συμμετείχαν στη διαδικασία».

[Putin ve Biden ‘Yeni bir soğuk savaş yok’ dese de iki ülkenin eylemleri pek de öyle söylemiyor. Foto: AP]

Η προσέγγιση της κυβέρνησης Μπάιντεν στην Αθήνα είναι διαφορετική από το παρελθόν

Σχολιάζοντας τις εξελίξεις στην περιοχή μέσω της αναλογίας του διπλού ρήγματος και του μεντεσέ, ο Ataç αρχίζει να δίνει μερικά παραδείγματα από το πρόσφατο παρελθόν. Επικαιροποίηση της Συμφωνίας Αμοιβαίας Άμυνας και Συνεργασίας μεταξύ Αθήνας και Ουάσιγκτον, η επιστολή του υπουργού Εξωτερικών των ΗΠΑ Blinken προς τον Έλληνα Πρωθυπουργό και παρόμοιες προσεγγίσεις…

Ο Kaan Kutlu Ataç ερμηνεύει όλα αυτά με τη φράση «Η προσέγγιση της κυβέρνησης Μπάιντεν στην Αθήνα είναι κυριολεκτικά σε στρατηγικό επίπεδο» και συνεχίζει:

«Αναμφισβήτητα, δεν πρέπει να λησμονείται ότι η στρατιωτική παρουσία των ΗΠΑ στο πλαίσιο αυτής της συμφωνίας παρέχει το έδαφος για τη δημιουργία περισσότερων στρατιωτικών βάσεων σε αυτή τη χώρα, όχι μόνο από πλευράς ισχύος. Θα πρέπει να υπενθυμίσουμε ότι η στρατιωτική συσσώρευση των ΗΠΑ στην κλασική γεωγραφία της Μακεδονίας, ειδικά στο Βόρειο Αιγαίο, έχει δημιουργήσει σημαντική παρουσία εναντίον της Ρωσίας στη Βουλγαρία-Ρουμανία, και αυτό δεν περιορίζεται μόνο στη Μεσόγειο, αλλά επεκτείνεται και στη Μαύρη Θάλασσα.

Από την άλλη, σημαντική είναι και η διμερής συμφωνία συμμαχίας που ανέπτυξε η Ελλάδα με τη Γαλλία στον στρατιωτικό και αμυντικό τομέα. Η Αθήνα όχι μόνο εντός του ΝΑΤΟ και της ΕΕ, αλλά και μεμονωμένα, με τη μοναδική πυρηνική δύναμη της Ευρώπης εκτός της Ρωσίας, έχει δημιουργήσει μια άγκυρα ασφαλείας σε διαφορετικό έδαφος.

Αυτή η συνεργασία της Αθήνας με τη μεγαλύτερη υπερατλαντική και ευρωπαϊκή στρατιωτική δύναμη είναι αναμφίβολα ανησυχία όχι μόνο για την Άγκυρα αλλά και για τη Μόσχα. Οι πρόσφατες δηλώσεις του Ρώσου Προέδρου Πούτιν και του Υπουργού Εξωτερικών Λαβρόφ επέστησαν την προσοχή στις πιέσεις των ΗΠΑ και της Ευρώπης στη Ρωσία, ειδικά για τη Μαύρη Θάλασσα.

Είναι ξεκάθαρο πόσο ενοχλεί τη Μόσχα η στρατιωτική παρουσία των ΗΠΑ και του ΝΑΤΟ στην περιοχή. Αξίζει επίσης να σημειωθεί ότι ακριβώς αυτές τις μέρες, οι σύμμαχοι των αμερικανικών μυστικών υπηρεσιών προειδοποίησαν ότι η στρατιωτική συσσώρευση της Ρωσίας στα ουκρανικά σύνορα θα μπορούσε να μετατραπεί σε ρωσική επίθεση».

Η έμφαση που δίνει η Τουρκία στη Λωζάνη είναι ένδειξη δυσφορίας

Από αυτό το σημείο και μετά, γυρίζουμε την όψη της Άγκυρας του νομίσματος. Ο Ataç μας θυμίζει τη δυσφορία της Τουρκίας με την ελληνική στρατιωτική παρουσία στα νησιά του Αιγαίου, τα οποία προβλεπόταν να αφοπλιστούν με τη Συνθήκη της Λωζάνης. Λέει επίσης ότι αξιοσημείωτες είναι και οι διαφημίσεις Navtex της Άγκυρας στην περιοχή.

«Αναμφίβολα, η προσφυγική κρίση στα σύνορα Λευκορωσίας-Πολωνίας, που βρίσκεται στην κορυφή της ατζέντας τις τελευταίες ημέρες, θα πρέπει επίσης να αντιμετωπιστεί στο πλαίσιο του νέου γεωπολιτικού αρχιτεκτονικού σχηματισμού παραπάνω. Μετά την κατάρρευση της ΕΣΣΔ, η επέκταση του ΝΑΤΟ στην πρώην σφαίρα επιρροής της Μόσχας και στη διαδικασία διεύρυνσης της ΕΕ, παραδοσιακή της Μόσχας Έχουμε δει ότι το αίσθημα της ανασφάλειας είναι καθηλωμένο.

«Οι ανησυχίες και οι προειδοποιήσεις μας για την επέκταση του ΝΑΤΟ προς τα ανατολικά αγνοήθηκαν εντελώς», η τελευταία δήλωση του Πούτιν θα πρέπει να διαβαστεί υπό αυτό το πρίσμα.

Η γραμμή ασφαλείας των ΗΠΑ μετατοπίζεται από την Άγκυρα στην Αθήνα

Στο πλαίσιο όλων αυτών των εξελίξεων, λαμβάνοντας υπόψη το γεγονός ότι υπάρχει μια σειρά από σοβαρά προβλήματα μεταξύ Άγκυρας και Ουάσιγκτον, τα οποία όλοι γνωρίζουν, ο Ataç κάνει την εξής εκτίμηση:

«Οι Ηνωμένες Πολιτείες φαίνεται να έχουν μετατοπίσει τη γραμμή ασφαλείας που είχαν τοποθετήσει μέσω της Άγκυρας κατά τη διάρκεια του Ψυχρού Πολέμου στην Αθήνα. Μπορούμε εύκολα να προβλέψουμε ότι αυτή η διαδικασία θα συνεχιστεί όλο και περισσότερο στο μέλλον. Είναι σημαντικό ότι δεν υπήρξε υπουργική επίσκεψη από την Ουάσιγκτον στην Άγκυρα κατά τους πρώτους έντεκα μήνες της διακυβέρνησης Μπάιντεν, από την τελευταία θητεία της κυβέρνησης Τραμπ.

Βλέπουμε ότι η «στρατηγική στραγγαλισμού» της Ουάσιγκτον συνεχίζεται προς την Άγκυρα. Οι Υπουργοί Άμυνας και Εξωτερικών των ΗΠΑ αναπτύσσουν τις πολιτικές τους για την ασφάλεια και την άμυνα με τις σχετικές χώρες μέσω συχνών επισκέψεων στην κοντινή γεωγραφία της Τουρκίας. Ωστόσο, το πέρασμά τους από την Άγκυρα είναι μια εκδήλωση αυτής της στρατηγικής.

Γίνονται προκαταρκτικές συζητήσεις για το τι είδους μηχανισμός θα δημιουργηθεί για την εξομάλυνση των σχέσεων Τουρκίας-ΗΠΑ. Προσωπικά, βλέπω μικρή πιθανότητα αλλαγής από το «σήμερα στο αύριο». Ακόμα κι αν ληφθεί απόφαση να μετατραπούν οι βαθιά πληγωμένες τουρκοαμερικανικές σχέσεις σε υγιή συνεργασία, δεν θα πρέπει να αγνοηθεί ότι θα είναι μια μακρά και δύσκολη διαδικασία».