μιΗ ήπια μέρα μιας μακρινής πλέον 23ης Ιουνίου 1967, μπορούσες να μυρίσεις το άρωμα της ρίγανης, του μεσογειακού πεύκου και των ελαιόδεντρων στον αέρα. Περπατούσαμε με την οικογένειά μου σε έναν κήπο που φαινόταν κλεμμένος από την Εδέμ, ανάμεσα στα χρώματα μιας πλούσιας βλάστησης, όταν ξαφνικά η θέα άνοιξε μπροστά μας μια γιγάντια πληγή στον βραχώδη τοίχο και κολπική σαν το κοίλωμα ενός κοχυλιού κατευθύνεται προς σκοτάδι, ήταν το αυτί του Διονυσίου, όνομα που απέδωσε ο Καραβάτζιο (ο οποίος πήγε στην πόλη Αρέτσο το 1608 παρέα με τον Συρακούσιο ιστορικό Vincenzo Mirabella) στο βαθύ τεχνητό σπήλαιο που σχεδίασαν οι Έλληνες, ήταν ένα θαύμα που έφυγε όλοι άφωνοι όσοι για πρώτη φορά τόλμησαν να κοιτάξουν αυτή την κατασκευή.

Ήμουν μικρός, είχα περάσει την πέμπτη δημοτικού και ο αγαπητός μου πατέρας ως δώρο αποφάσισε να γιορτάσει αυτή την προαγωγή πηγαίνοντας να επισκεφτεί την πόλη που ήταν πάντα για εκείνον η ναυαρχίδα της Σικελίας του, δηλαδή οι Συρακούσες. Η συνάντηση με κατέπληξε αμέσως, με κατέκτησε: Δεν ήμουν προετοιμασμένος για τέτοια ομορφιά και βρέθηκα να περπατάω στους δρόμους της Ortigia, στην καρδιά της πόλης, με ονειρεμένα μάτια, μέχρι που το γαλάζιο της Μεσογείου με είχε απομακρύνει εγκαίρως. … μέχρι την εποχή της μέγιστης μεγαλοπρέπειας, όταν οι Έλληνες, ένας συναρπαστικός λαός, δημιούργησαν την περίφημη πόλη των Συρακουσών.

Δεν είναι μια ιστορία άλλων εποχών, ούτε καν ένα μυθιστόρημα περιπέτειας, ακόμα κι αν περπατώντας στη Latomia del Paradiso στις Συρακούσες είχα την αίσθηση ότι με προβάλλουν σε μια άλλη διάσταση. Είχα ήδη μελετήσει λίγη ιστορία για τις ελληνικές αποικίες στη Σικελία, η δασκάλα μου η αδελφή Ινές είχε επικεντρωθεί πραγματικά σε εκείνη τη Σικελία που είδε στην Κλασική περίοδο μια από τις στιγμές της μέγιστης μεγαλοπρέπειας, από τα μεγαλειώδη έργα μέχρι τους σπουδαίους χαρακτήρες που γεγονός που χαρακτήρισε την ιστορία του νησιού κατά την ελληνική και ρωμαϊκή κυριαρχία. Οι Συρακούσες, συγκεκριμένα, μας είπε ο αγαπημένος δάσκαλος ότι είναι ένα πραγματικό σεντούκι θησαυρού σε υπαίθριο χώρο, όπως αποδεικνύεται από τους πολλούς αρχαιολογικούς χώρους της περιοχής. Μεταξύ αυτών, είναι αδύνατο να μην αναφέρουμε το Latomia del Paradiso, ένα αρχαίο λατομείο πέτρας που έχει μια σπηλιά στην οποία βρίσκεται ένας περίεργος θρύλος: το αυτί του Διονύσου.

Το ταξίδι ήταν επιτυχημένο τόσο από την ιστορική όσο και από την άποψη του τοπίου, αλλά ήταν επίσης μια ωραία έρευνα από τη γαστρονομική πλευρά αφού φάγαμε ένα τηγανητό ψάρι και ένα ριζότο θαλασσινών που ακόμα και σήμερα στα 64 μου χρόνια με κάνει να ποτίζω στο απλή σκέψη. στο στόμα…

Με μεγάλη ικανοποίηση πήγαμε στο θρυλικό μας 750 Fiat Giannini για να επιστρέψουμε στην πόλη μας… αλλά πριν φύγουμε με μεγάλη χαρά η μητέρα μου “la Pina” μου αγόρασε σε έναν από τους πολλούς πάγκους δίπλα στο πάρκο, ένα βιβλιαράκι με την ιστορία και θρύλος για το αυτί του Διονύσου … και έτσι με μεγάλη χαρά σας λέω αυτές τις περιγραφές.

Ένα γιγάντιο αυτί για τις Συρακούσες
Όχι πολύ μακριά από το κέντρο των Συρακουσών βρίσκεται το Αρχαιολογικό Πάρκο της Νεάπολης. Είναι μια περιοχή όπου ζουν αρχαιολογικά ευρήματα που χρονολογούνται σε αρκετές περιόδους, ιδιαίτερα την ελληνική και τη ρωμαϊκή. Για μέγεθος και σημασία, είναι ένας από τους σημαντικότερους χώρους σε ολόκληρη τη Μεσόγειο, και αντιστοιχεί μόνο σε ένα μικρό μέρος αυτού που κάποτε ήταν οι Συρακούσες.
Στο εσωτερικό υπάρχει επίσης μία από τις πολλές λατομίες των Συρακουσών: η Latomia del Paradiso. Ποια ήταν όμως η λειτουργία τους; Ήταν απλά λατομεία πέτρας που χρησιμοποιούνταν ακριβώς για την εξόρυξη διαφόρων πόρων, μέσω της σκληρής δουλειάς σκλάβων και αιχμαλώτων. Μόλις ολοκληρώθηκε η ανασκαφή, το εσωτερικό σπήλαιο μετατράπηκε σε πραγματική φυλακή. Αυτό της Νεάπολης είναι πολύ διάσημο πάνω απ’ όλα για την κοιλότητα που εκτείνεται κατά μήκος του βόρειου τοίχου: στην πραγματικότητα έχει το περίεργο σχήμα (και λειτουργία) ενός γιγάντιου αυτιού. Και το πράγμα δεν φαίνεται να έγινε τυχαία, το αντίθετο μάλιστα.

Δολοπλοκίες και προδοσίες στην αυλή του Διονυσίου
Με ύψος 23 μέτρα, πλάτος που φτάνει τα 11 μέτρα και βάθος πάνω από 60 μέτρα, το αυτί του Διονύσου πάντα γοήτευε τουρίστες και θεατές. Το όνομα του δόθηκε από τον Michelangelo Merisi, γνωστός και ως Caravaggio, κατά τη διάρκεια μιας επίσκεψης σε αυτόν το 1608 παρέα με τον ιστορικό Vincenzo Mirabella. Το σχήμα του σπηλαίου του θύμισε αμέσως αυτό του ανθρώπινου αυτιού, ενώ το έργο αποδόθηκε στον τύραννο Διόνυσο.
Ο θρύλος λέει ότι, μέσα σε αυτό το σπήλαιο, ο Συρακούσιος φυλάκισε τους πιο ένθερμους αντιπάλους του. Και μέσω ενός μικρού καναλιού ήταν δυνατό να ακουστούν όλα όσα συνέβαιναν, που κρύβονταν στο εξωτερικό και πάνω μέρος της κοιλότητας. Η εργασία διευκολύνεται από τη διαμόρφωση των τοίχων που επέτρεψαν (και εξακολουθούν να επιτρέπουν) την ενίσχυση των ήχων έως και 16 φορές. Έτσι ήταν που ο Διονύσιο απέτρεψε πολυάριθμα πραξικοπήματα, ίντριγκες και προδοσίες που οργανώνονταν -εν αγνοία- στη φυλακή.
Μεταξύ των πιο επιφανών κρατουμένων είναι ο ποιητής Φιλοσένο, που κατηγορείται ότι δεν μπορούσε να εκτιμήσει τα έργα που έγραψε ο ίδιος ο Διονύσιος. Εδώ ο Φιλοσένος έγραψε ένα από τα πιο γνωστά έργα του: Οι Κύκλωπας.

Δεν υπάρχουν σίγουρες πληροφορίες για αυτή τη λειτουργία της «κατασκοπείας» του Διονυσίου. Ορισμένοι ιστορικοί πιστεύουν ότι το αυτί στην πραγματικότητα χρησίμευσε ως ειδικό εφέ για το ελληνικό θέατρο, που βρίσκεται ακριβώς δίπλα στη λατόμια. Η μικρή ρωγμή βρίσκεται στην πραγματικότητα ακριβώς πίσω από τις κερκίδες και -μάλλον- χρησιμοποιήθηκε κατά τις παραστάσεις από μια χορωδία που, τραγουδώντας από τη σπηλιά, έβγαζε τη φωνή της πίσω από το κοινό. Όλα αυτά κατέπληξαν τους θεατές, μη μπορώντας να αναγνωρίσουν την πηγή του τραγουδιού που μόλις ακούστηκε.

Ακόμη και σήμερα, η ακριβής χρήση αυτού του μικρού μηχανικού θαύματος δεν είναι γνωστή. Αυτό που ξέρουμε είναι ότι, όταν μπείτε μέσα, είναι καλύτερο να μην αποκαλύψετε τα μυστικά σας. Κάποιος θα μπορούσε να τους ακούσει εν αγνοία μας… Με μεγάλη μου χαρά ανακάλυψα ότι εκτός από τον πατέρα μου, ο ιστορικός Τίτο Λίβιο επαίνεσε και τις όμορφες Συρακούσες λέγοντάς τις «Graecarum nobilissima (e) pulcherrima (e) que». Η πιο όμορφη και η πιο ευγενής ελληνική πόλη. “

Salvatore Battaglia

07 Μαρτίου 2022 | 09:47
© Η ΑΝΑΠΑΡΑΓΩΓΗ ΕΦΑΡΜΟΓΗ