(ASI) Βρυξέλλες – Πριν γίνει θεσμός που φιλοδοξεί να διαδραματίσει σημαντικό ρόλο στο περίπλοκο διεθνές σενάριο, η ΕΕ είναι πάνω από όλα μια ένωση κρατών. Ως τέτοιο, η ύπαρξή του καθίσταται δυνατή καθημερινά, ακόμη και πριν από την καλή λειτουργία των οργάνων του, από τις επιλογές των πολιτών του.

Η καρδιά της Ευρώπης που χτυπά είναι οι άνθρωποι με τις καθημερινές απόψεις και ανησυχίες τους. Χρόνια τώρα, οι στατιστικές έρευνες που πραγματοποιούνται περιοδικά από το Ευρωβαρόμετρο προσπαθούν να τις κατανοήσουν καλύτερα.

Η πιο πρόσφατη έρευνα χρονολογείται από τον περασμένο Δεκέμβριο και φωτογραφίζει μια δυναμική πραγματικότητα, σε διαρκή κίνηση, με προσοχή στην εξέλιξη μεγάλων σύγχρονων θεμάτων. Μεταξύ αυτών, στον απόηχο του Cop27 που διοργανώθηκε τον Νοέμβριο στο Sharm el-Sheikh, ο άγνωστος παράγοντας της κλιματικής αλλαγής. Και αν η Διάσκεψη των Ηνωμένων Εθνών στην Αίγυπτο απέτυχε να δώσει μια σαφή και πειστική απάντηση στο πρόβλημα, τα κρίσιμα ζητήματα που έθεσε φαίνονται καλά αγκυροβολημένα στη συλλογική φαντασία.

Επτά στους δέκα Ευρωπαίους δηλώνουν στενοχωρημένοι από τις συνέπειες των περιβαλλοντικών αναταραχών. Οι πιο αναστατωμένοι είναι οι κάτοικοι των νότιων χωρών από την Ελλάδα μέχρι την Κύπρο, μέχρι τη Μάλτα και την Πορτογαλία. Στην Ιταλία, το ποσοστό των ερωτηθέντων που γνωρίζουν τον κίνδυνο είναι ίσο με 82%. Το 80% των πολιτών -Κύπριοι, Πορτογάλοι, Ιρλανδοί και Μαλτέζοι επικεφαλής- πιστεύουν ότι είναι καθήκον τους να εξαλείψουν τις αρνητικές επιπτώσεις του ανθρώπου στο περιβάλλον έως το 2050.

Τα δεδομένα που συλλέχθηκαν υποδεικνύουν ότι η Ευρωπαϊκή Ένωση θα πρέπει να ηγηθεί της αλλαγής, ωστόσο οι τάσεις διαφέρουν από χώρα σε χώρα. Οι κάτοικοι του Λουξεμβούργου, της Ολλανδίας, της Δανίας και του Βελγίου είναι απόλυτα πεπεισμένοι γι’ αυτό, ενώ οι Σλοβάκοι, οι Κροάτες και οι Ούγγροι είναι δύσπιστοι. Γενικά, επικρατεί η σκέψη ότι είναι απαραίτητο να δράσουμε τόσο σε ευρωπαϊκό όσο και σε εθνικό επίπεδο, ακόμη και αν στη Ρουμανία, τη Βουλγαρία, τη Σλοβακία και την Ουγγαρία υπάρχει μεγάλο ποσοστό όσων θα εμπιστευθούν τα μέτρα που θα ληφθούν ως προς αυτό μόνο στους Εθνική κυβέρνηση. Στην Ιταλία, η πλειονότητα του δείγματος είναι υπέρ των λύσεων που εγκρίνονται από κοινού μεταξύ του Palazzo Chigi και των θεσμικών οργάνων των Βρυξελλών.

Μεταξύ των πιο εμφανών εκδηλώσεων της κλιματικής αλλαγής είναι η επιδείνωση της ποιότητας του αέρα. Σχεδόν οι μισοί από τους ερωτηθέντες το σημειώνουν αυτό, αλλά για άλλη μια φορά δεν υπάρχει ενότητα προθέσεων στον προσδιορισμό του ποιος θα πρέπει να αναλάβει την ευθύνη για την ταλαιπωρία. Η πλειοψηφία απευθύνει έκκληση στη διεθνή κοινότητα. Στη δεύτερη θέση βρίσκονται η Ευρωπαϊκή Ένωση και οι επιμέρους εθνικές κυβερνήσεις σε ισότιμη βάση. Τέλος, μια μικρή μερίδα εμπιστεύεται αποκλειστικά τη νομοθεσία των εθνικών κυβερνήσεων.

Στον πονοκέφαλο του κλίματος προστίθεται ένα άλλο καυτό θέμα: η μετάβαση σε λιγότερο ρυπογόνο και πιο οικονομικά βιώσιμη ενέργεια. Ένας στόχος που πρέπει να επιδιωχθεί, για παράδειγμα, μέσω του ενεργειακού επαναπροσδιορισμού των κατοικιών. Το 40% των Ευρωπαίων θέλει να βελτιστοποιήσει την κατανάλωση των σπιτιών τους. Ταυτόχρονα, ωστόσο, υπάρχουν πολλά εμπόδια που συναντώνται στον δρόμο προς την αποτελεσματικότητα. Το 48% των πολιτών δηλώνει ότι αδυνατεί να αντέξει το υψηλό κόστος της διαδικασίας, ενώ το 28% δηλώνει ότι δεν έχει λάβει ολοκληρωμένη ενημέρωση για τις μεθόδους παρέμβασης και τα συνακόλουθα πλεονεκτήματα. Μεταξύ των δυσκολιών, οι άνθρωποι περιλαμβάνουν την έλλειψη εμπειρογνωμόνων του κλάδου στους οποίους να βασίζονται, καθώς και τη σπάνια διαθεσιμότητα των απαραίτητων πρώτων υλών. Αντίθετα, μόνο ένας στους πέντε Ευρωπαίους παραδέχεται ότι μπορεί να αντέξει οικονομικά τις θέσεις εργασίας. Επομένως, δεν αποτελεί έκπληξη το γεγονός ότι τα τελευταία πέντε χρόνια μόνο το 35% του δείγματος βελτίωσε τη θερμομόνωση του κτιρίου, αντικατέστησε πόρτες και παράθυρα παλαιότερης γενιάς ή τροποποίησε το σύστημα θέρμανσης. Αλλά και σε αυτή την περίπτωση, τα έξοδα που έγιναν υποστηρίχθηκαν από δημόσια χρηματοδότηση μόνο στο 10% των επεισοδίων.

Αν από τη μια πλευρά είναι το κόστος που εμποδίζει τις προσπάθειες βελτίωσης της απόδοσης, από την άλλη είναι πάντα το σταδιακά αυξανόμενο κόστος που ωθεί τους ανθρώπους να μειώσουν τη χρήση ενέργειας. Συμβαίνει στο 62% των περιπτώσεων, ενώ μόνο το 36% των ερωτηθέντων ενεργεί λόγω ανησυχιών για την κλιματική αλλαγή. Επιπλέον, μια πρόσφατη έρευνα που διεξήγαγε η Ipsos και την οποία επικαλείται το Ευρωβαρόμετρο αποκαλύπτει ότι οι Ευρωπαίοι αναμένουν συγκεκριμένα μέτρα που στοχεύουν στη διευκόλυνση της οικολογικής μετάβασης από οικονομική άποψη. Συχνότερα αναφέρονται οι επιδοτήσεις για την αγορά ηλιακών συλλεκτών ή ηλεκτρικών οχημάτων, η μείωση της τιμής των οικολογικών προϊόντων, τα κίνητρα για ιδιωτικές επενδύσεις στον πράσινο τομέα. Την αύξηση των φόρων σε ρυπογόνες πηγές όπως το φυσικό αέριο και το πετρέλαιο επικαλείται μόλις το 29% των πολιτών, έναντι της έντονης αντίθεσης που εξέφρασε το 42% του δείγματος.

Σε ένα ενδεχόμενο που κυριαρχείται από αντικρουόμενα συμφέροντα και παιχνίδια εξουσίας από τις μεγάλες δυνάμεις, οι άνθρωποι αισθάνονται επίσης την ανάγκη να νιώσουν πιο καθαρά την παρουσία της ΕΕ. Υπάρχει ανάγκη για μια ενωμένη Ένωση που θα κάνει τη φωνή της να ακουστεί και θα προστατεύει τον πληθυσμό της από τις απειλές ενός κόσμου σε συνεχή μαρμαρυγή. Το 70% των Ευρωπαίων πιστεύει ότι η εξωτερική πολιτική πρέπει να συζητηθεί και να εφαρμοστεί από κοινού, σε επίπεδο ΕΕ. Σε χώρες όπως η Κύπρος, η Λιθουανία και η Ισπανία το ποσοστό ξεπερνά το 80%, ενώ είναι λίγο πάνω από το 50% στη Γαλλία, τη Σουηδία και τη Δανία. Η Ιταλία επιβεβαιώνεται ως φιλοευρωπαϊστής, με επτά στους δέκα ερωτηθέντες να τάσσονται υπέρ μιας κοινής και συντονισμένης εξωτερικής πολιτικής μεταξύ των κρατών μελών.

Τι είναι όμως στην πραγματικότητα η Ευρώπη; Κατά τη γνώμη των πολιτών, οι κύριες αξίες που ενσωματώνουν τα θεσμικά όργανα των Βρυξελλών είναι η ελευθερία της έκφρασης, η κοινωνική ισότητα και η αλληλεγγύη μεταξύ των διαφόρων τάξεων, η ανεκτικότητα και το ανοιχτό μυαλό προς τους άλλους, η ειρήνη. Όσον αφορά τους στόχους που πρέπει να επιτύχει η ΕΕ, ξεχωρίζουν η άμυνα και η ασφάλεια, ακολουθούμενη από την ενεργειακή ανεξαρτησία από εξωτερικούς παράγοντες, τη διατήρηση μιας σταθερής οικονομίας, την καταπολέμηση της κλιματικής αλλαγής και την καταπολέμηση της ανεργίας.

Στη συνέχεια, δίνεται ιδιαίτερη προσοχή στην ψηφιοποίηση της κοινωνίας και στη χρήση του Διαδικτύου. Αυτό είναι ένα λεπτό ζήτημα, ειδικά σε σχέση με την προστασία των προσωπικών δεδομένων. Μάλιστα, σύμφωνα με έρευνα της Ipsos, μόνο οι μισοί από τους ερωτηθέντες δηλώνουν ότι αισθάνονται ασφαλείς όταν σερφάρουν στο Διαδίκτυο. Αντίθετα, σχεδόν το 80% φοβάται για την αποτελεσματική προστασία της ιδιωτικής του ζωής. Οι Ευρωπαίοι αναμένουν πιο τολμηρές πολιτικές για την προστασία των προσωπικών δεδομένων και την ασφάλεια του Διαδικτύου. Ζητούν μέτρα που επιβάλλουν αυστηρούς περιορισμούς στις μεγάλες εταιρείες στη συλλογή δεδομένων χρηστών και στη μετέπειτα χρήση τους. Απαιτούν περισσότερες εξουσίες στον δικό τους έλεγχο δεδομένων. Λιγότερο από το μισό δείγμα, από την άλλη πλευρά, ενδιαφέρεται για την ανάπτυξη και ρύθμιση της τεχνητής νοημοσύνης και για το καθεστώς λειτουργίας των κρυπτονομισμάτων.

Μια περαιτέρω πτυχή ασφάλειας που συνδέεται με τον ψηφιακό κόσμο είναι αυτή της χειραγώγησης πληροφοριών και της διάδοσης ψευδών ειδήσεων, με σκόπιμη πρόθεση να θολώσει την αντίληψη της κοινής γνώμης για τα πιο ευαίσθητα θέματα και να αποσταθεροποιήσει τη σταθερότητα της κοινωνίας. Πρόκειται για μια σημαντική διαμάχη καθώς στην Ευρώπη οι διαδικτυακές πλατφόρμες, τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης και τα ιστολόγια βρίσκονται στην κορυφή της κατάταξης των πιο διαδεδομένων πηγών πληροφοριών. Ωστόσο, η ικανότητα ανίχνευσης ψευδών ειδήσεων είναι αντιστρόφως ανάλογη με την αυξανόμενη ηλικία και την ποιότητα της προσωπικής εκπαίδευσης κάθε Ευρωπαίου. Οι ηλικιωμένοι ή οι πολίτες με χαμηλού έως μεσαίου επιπέδου εκπαίδευση είναι ο προτιμώμενος στόχος κακόβουλων τεχνολογιών ικανών να παραμορφώσουν εύκολα τη φωνή, τις λέξεις, ακόμη και τη φυσική εμφάνιση σχετικών πολιτικών προσωπικοτήτων ή διασημοτήτων.

Ως εκ τούτου, η έρευνα δείχνει ότι δεν υπάρχει ποτέ ανάγκη για μια ισχυρή και ενωμένη ΕΕ όπως τώρα. Παρά ορισμένες περιφερειακές διαφορές, οι πολίτες συμφωνούν να ανακτήσουν όλο και περισσότερη Ευρώπη. Τα θεσμικά όργανα των Βρυξελλών έχουν τώρα το δύσκολο έργο να ξεπεράσουν συχνά διαφορετικά πολιτικά οράματα και συμφέροντα σε επίπεδο κρατών μελών και να μετατρέψουν έτσι τις προσδοκίες σε πραγματικότητα. Στην υπηρεσία της Ένωσης, από το 1974, υπάρχει το Ευρωβαρόμετρο. Επίσημο εργαλείο έρευνας, είναι επίσης μια μοναδική πηγή γνώσης και πληροφοριών εντός της ΕΕ, ικανή να συνδυάσει το ευρύ φάσμα θεμάτων που καλύπτονται με την κανονικότητα των ερευνών και μια τριχοειδή γεωγραφική κάλυψη.

Marco Lifting – Italy Press Agency